Historische getuigenis Spaanse burgeroorlog
Met een stem zo zwak en hees dat het bijna op fluisteren leek legde een oude Spaanse vrouw met zilverwit haar woensdag voor de rechtbank de eerste getuigenis af over gruweldaden begaan door rechtse milities tijdens de Spaanse burgeroorlog (1936-1939).
De historische getuigenis van Maria Martin (81) vond plaats in het kader van het proces tegen de Spaanse rechter Baltasar Garzon, die terechtstaat omdat hij zijn bevoegdheden zou hebben overtreden door een onderzoek in te stellen naar de wreedheden.
Martin vertelde de rechters hoe aanhangers van generaal Francisco Franco in september 1936, toen ze 6 jaar oud was, haar geboortedorp binnenvielen en 27 mannen en drie vrouwen meenamen, onder wie haar moeder Agustina. Ze zag haar nooit meer terug. Martin liet na haar getuigenis kopieën zien van oude familiefoto's alsmede een klein notitieboekje met ezelsoren met daarin een handgetekende kaart van de plaats waarvan zij denkt dat er zich het massagraf met de overblijfselen van haar moeder bevindt.
Tot woensdag hoorde geen enkele Spaanse rechtbank getuigenissen van mensen die geliefden verloren aan Franco-getrouwe troepen die executies uitvoerden en andere misdrijven begingen, aldus een medewerker van het Hooggerechtshof, waar Garzon terechtstaat.
In Spanje is Garzon een controversiële figuur. Mensenrechtenbewegingen lopen met hem weg, maar veel conservatieven zijn van mening dat hij op zoek is naar publiciteit en zich alleen voor linkse zaken inzet. Veel Spanjaarden denken dat Garzon door collega-rechters wordt gestraft voor zijn bekendheid en het openrijten van oude wonden. Volgens het openbaar ministerie heeft Garzon geen misdaden begaan, maar de Spaanse wet staat toe dat burgers iemand kunnen aanklagen ook al ziet justitie daar geen reden toe.
De advocaten van Garzon hebben getuigen als Martin opgeroepen in een poging aan te tonen dat Garzon niet uit linkse overtuigingen handelde, maar de honderdduizenden slachtoffers wil vertegenwoordigen wier rechten tientallen jaren zijn genegeerd. Garzon is van mening dat onder internationale wetgeving de wreedheden niet kunnen worden beschermd door de Spaanse amnestieregeling die in 1977 werd aangenomen. Hij zei dinsdag dat veel misdrijven die hij onderzocht, zoals verdwijningen, 'permanent' zijn, omdat de lichamen nooit gevonden werden en de familieleden hun geliefden dus nooit hebben kunnen begraven.
Ook de 75-jarige Pino Sosa legde woensdag een getuigenis af. Franco-getrouwen namen haar vader mee, samen met andere mannen. "Ze sloegen hen. Ze hielden hen gevangen en deden veel dingen met hen", zei ze. Haar moeder heeft haar echtgenoot nooit teruggevonden. De autoriteiten gaven haar moeder uiteindelijk een overlijdensakte, maar die weigerde ze . "Ze namen hem levend mee en ze wilde hem levend terug", zei Sosa.
Historische getuigenis Spaanse burgeroorlog (Foto: Novum)