Zorgen over andere IJslandse vulkaan
De chaos door de uitbarsting van de IJslandse vulkaan Eyjafjallajökull is misschien nog maar een voorproefje van wat de wereld te wachten staat. Wetenschappers vrezen dat de schokken waarmee de eruptie gepaard gaat een veel gevaarlijker uitbarsting teweeg kunnen brengen van de nabijgelegen vulkaan de Katla. Die eruptie zou wel eens tien keer zo sterk kunnen zijn en nog veel meer as veel hoger de lucht in kunnen stoten.
De Eyjafjallajökull en Katla liggen allebei in het zuiden van IJsland, ongeveer twintig kilometer van elkaar vandaan, maar zijn vermoedelijk via ondergrondse magmakanalen met elkaar verbonden. De Katla ligt onder een vijfhonderd meter dikke laag ijs -de Myrdalsjökull-gletsjer, een van de grootste in IJsland. Dat is bijna twee keer zo veel ijs als die waar de Eyjafjallajökull zich doorheen heeft gebrand.
De Katla vertoonde dinsdag nog geen tekenen van leven, maar de geleerden die de seismische activiteit nauwlettend volgen zijn er niet gerust op dat dit zo blijft. Pall Einarsson, hoogleraar geofysica aan het Instituut voor Aardwetenschappen aan de Universiteit van IJsland, zegt dat een vulkaanuitbarsting soms ook een nabijgelegen vulkaan doet exploderen en dat de Katla en Eyjafjallajökull in het verleden vaak in tandem actief zijn geweest. De laatste drie keer dat Eyjafjallajökull uitbarstte deed de Katla dat ook.
De Katla lijkt zo'n beetje om de tachtig jaar te ontwaken. De laatste uitbarsting was in 1918, dus het wordt wel weer eens tijd. Die gedachte is beangstigend voor omwonenden, die zich bij een eruptie snel in veiligheid moeten brengen omdat het smeltende ijs overstromingen kan veroorzaken. Inwoners van het kustdorp Vik zouden twee tot drie uur tijd hebben om weg te komen.
"Wij hebben geoefend en wij kunnen het in dertig minuten", zegt burgemeester Sven Palsson (48). Op sommige plaatsen rondom de berg zouden bewoners echter maar twintig minuten tijd hebben.
De grote ijskap van de Katla baart zorgen, omdat het juist de combinatie van smeltend ijswater en lava is die explosies veroorzaakt en aswolken hoog in de lucht jaagt. Tot nog toe zijn er bij Katla alleen maar kleine bevingen geweest, volgens geleerden vermoedelijk bewegingen in het gletsjerijs, maar de activiteit van Eyjafjallajökull maakt het moeilijker om de metingen te interpreteren en een eventuele eruptie te voorspellen.
"Het is lastiger om ín de Katla te kijken", zegt Kristin Vogfjord, geologe bij de IJslandse meteorologische dienst.
Haar team houdt seismometers en GPS-instrumenten in de gaten die rond de vulkanen zijn geplaatst om seismische activiteit en zwelling van de bodem te meten. De grond rond de Eyjafjallajökull kwam de afgelopen maanden acht centimeter omhoog en is na de laatste eruptie weer wat ingezakt.
Vogfjord zegt dat de gevoeligheid van de Katla voor erupties van de Eyjafjallajökull te maken kan hebben met drukverschuivingen in de aardkorst veroorzaakt door de magmastroom. Maar er zijn geen antwoorden, laat staan voorspellingen, over wat de toekomst zal brengen. Vulkaanuitbarstingen blijken, net als aardbevingen, moeilijk te voorspellen.
"Katla kan morgen beginnen of over honderd jaar, je weet het niet. Wij kunnen alleen maar voorbereid zijn", zegt Palsson, de burgemeester.