Coalitie voorkomt breuk om Irak-rapport
CDA, PvdA en ChristenUnie hebben gisteren na een hele dag koortsachtig overleg een breuk in hun regeringscoalitie weten te voorkomen. Het overleg duurde tot in de nacht voort. Het CDA kwam uiteindelijk de PvdA tegemoet door te erkennen dat er voor de Amerikaanse inval in Irak in 2003 "een adequater volkenrechtelijk mandaat nodig" was geweest. Juist de juridische grond voor het met geweld ingrijpen in Irak zorgde altijd voor tweespalt tussen CDA en PvdA.
Het CDA vond tot nu toe dat een nieuwe VN-resolutie wenselijk was geweest, maar niet juridisch noodzakelijk. De PvdA, in 2003 in de oppositie, heeft dat altijd bestreden. De commissie-Davids, die de besluitvorming rond de politieke steun aan de Amerikaanse inval onderzocht, concludeerde eergisteren in een kritisch rapport dat een adequaat volkenrechtelijk mandaat ontbrak. Toen premier Jan Peter Balkenende in een eerste reactie die conclusie meteen bestreed, leidde dat tot woede bij de PvdA. Die partij vond dat Balkenende te veel als premier van 2003 sprak en te weinig als leider van de huidige coalitie.
De PvdA eiste een nieuwe verklaring van het kabinet, waarna een crisis in de coalitie ontstond. Gisteren besprak Balkenende een groot deel van de dag de ontstane situatie met zijn vicepremiers Wouter Bos (PvdA) en André Rouvoet (ChristenUnie). Tot groot ongenoegen van de oppositie duurde het tot gisteravond laat (rond half 10) totdat de coalitiepartijen CDA, PvdA en ChristenUnie erin slaagden een gezamenlijke brief af te leveren. Daarin stelt Balkenende dat het rapport van de commissie-Davids "leidend" is bij "een kritische terugblik op het verleden en het trekken van lessen voor de toekomst".
Davids constateerde onder meer dat het kabinet rond de oorlog in Irak de Kamer niet volledig heeft geïnformeerd, dat premier Balkenende aanvankelijk binnen het kabinet geen leiding gaf aan het Irak-debat en dat het volkenrechtelijk mandaat ontbrak. In zijn eerste reactie weersprak Balkenende eergisteren nog op meerdere punten de kritiek.
Gisteravond benadrukte hij opnieuw dat hij zijn eerste verklaring aflegde "na afstemming" met zijn vicepremiers en de meest betrokken bewindspersonen. Wel stelde hij dat het kabinet begin februari komt met een uitgebreide reactie op het rapport. In een debat gisteravond zei Balkenende het te betreuren is dat er misverstanden waren ontstaan over zijn opstelling tegenover het Irak-rapport. Zo moet volgens hem steeds onderscheid gemaakt worden tussen zijn opstelling als premier van het toenmalige kabinet dat de inval in Irak politiek steunde en de reactie van het huidige kabinet.
Balkenende gaf eergisteren aan geprobeerd te hebben in zijn eerste reactie "deze verschillende posities" te onderscheiden. Vicepremier Bos zei het ook zichzelf aan te rekenen dat de verklaring van eergisteren niet duidelijk genoeg was. Hij noemde het moeilijk te verteren dat het beeld was ontstaan dat het kabinet het Irak-rapport zomaar terzijde wilde schuiven. Bos zei niet precies na te kunnen gaan waardoor de onrust was ontstaan.