Sporthistorie: Bikila wint marathon blootvoets

Maurice (Maurisico)
Sport en blote voeten. Kan dat? Hebben sporters tegenwoordig niet van die mooie muiltjes aan waarmee zij de sportvelden betreden? Vaak wel. Maar in de sportgeschiedenis zijn er uitzonderingen. Een aantal van die uitzonderingen worden deze week onder de aandacht gebracht. We beginnen met Abele Bikila. De Ethiopiër die tweemaal de Olympische marathon wist te winnen en voor Afrikaanse lopers een soort grensverlegger bleek te zijn.

Rome is in 1960 een stad in nood. De stad was stoffig, heet en klam. Als in 1960 de term smog bekend zou zijn, zouden de Romeinen er vast een alarm aan hebben verbonden. Ook al was het september, het zomerweer hield goed aan in de hoofdstad van Italië.

Het plaatselijke organisatiecomité was dan ook blij dat men de voorzienigheid had gehad om de Olympische marathon s’avonds plaats te laten vinden. Het had Abele Bikila waarschijnlijk niets uitgemaakt. De Ethiopiër vond het parcours toch al van dien aard dat hij het blootsvoets aflegde. Dat beetje extra hitte zou de lijfwacht van Keizer Heile Selassi niet hebben uitgemaakt.

Bikila begon afgetraind aan de marathon van Rome. Niemand hield van te voren rekening met de Afrikaan. Maar dat was niet terecht. Bikila had zich nauwkeurig voorbereid op de marathon. Dat kwam vooral door Onni Niskanen .Bikila trof in de Zweed een uitstekende trainer.

De Zweed was door de keizer van Ethiopië aangesteld om Bikila te trainen. Bikila die zijn talent tijdens militaire kampioenschappen had laten zien, werd bijna het persoonlijke prestigeobject van keizer Heile Selassi. Winst op de Olympische marathon zou ook afstralen op Ethiopië, op zijn keizerrijk. Niets was daarvoor te gek. Het marathontraject van Rome werd zo goed als het kon nagebouwd in Ethiopië. Hierdoor kende Bikila al elke bocht van Rome, nog voordat hij überhaupt in Italië was geweest.

Bovendien had Selassi trainer Niskanen nog een politiek statement meegegeven. Toen bekend was geworden waarlangs de marathon zou lopen, kreeg Bikila exact de opdracht te demarreren bij de Obelisk van Axum. Dit was een Ethiopisch monument dat in 1937 was weggehaald uit Ethiopië door Italiaanse troepen. Selassi had een schitterend van symbolen doordrenkt scenario bedacht. En het mooie voor hem was; het kwam nog uit ook.

In het prachtige avonddecor voerde de marathon langs allerlei monumenten in de binnenstad van Rome. Ondanks de start in de avond bleef het klam in de binnenstad. De warmte bleef tussen de imposante Romeinse gebouwen hangen. Coach Niskanen kende de tegenstanders uitstekend. Hij waarschuwde Bikila voor de Marokkaan Rhadi. Deze loper had al eerder de 10 kilometer gelopen en kon de hitte beter hebben dan wie ook.

Bikila kende geen van zijn tegenstanders- hij had nog zelden buiten Ethiopië gelopen- en Niskanen vertelde dat hij op nummer 26 moest letten. Dat was Rhadi en verwacht werd dat hij snel de aanval zou kiezen.
Bikila was echte verkeerd geïnformeerd. De Marokkaan droeg nummer 185 in plaats van 26. Het nummer dat hij eerde op de 10 kilometer had gedragen.

Bikila verklaarde later dat hij de gehele race die dekselse nummer 26 had gewacht, maar hem nooit had gezien in de race. Zonder dat hij het wist liep hij al snel op kop met zijn voorspelde rivaal.

Bikila demarreerde zoals afgesproken bij de Obelisk van Axum. Rhadi moest het antwoord schuldig blijven. De Marokkaan werd op een achterstand van 200 meter gezet maar verloor verder niet veel terrein. Het was genoeg voor de eerste gouden medaille voor Ethiopië. En dat op blote voeten.

Die blote voeten hadden in de voorbereiding nog een heuse discussie opgeleverd tussen coach en atleet. Bikila liep in Ethiopië regelmatig op schoenen, maar zodra de wegen het toelieten liep hij zonder schoeisel. Coach Niskanen had ook graag schoenen in de Rome-marathon gezien maar Bikila had na een kort trainingsloopje al snel geconstateerd dat de wegen in Rome schoon en egaal genoeg waren op zonder schoenen aan op pad te gaan. Er zijn zelfs bronnen die beweren dat Bikila in Rome wel degelijk met schoenen van start ging, maar ze halverwege uitgooide. Feit is dat hij blootsvoets finishte.

Bikila zorgde voor een doorbraak in Afrika. Het onderontwikkelde en vaak onderdrukte continent kreeg een grote impuls aan eigenwaarde door de winst van Bikila. Hoe zeer dit waar is beschreef Haille Gebreselassie onlangs op de site Time:

“Before Abebe Bikila, there were no runners in Africa, or at least no runners that the world knew about. After Bikila won the Olympic marathon in Rome in 1960, we Africans all started thinking: "Look — he is one of us. If he can do it, we can do the same."

Let me explain it in a different way. Before the Wright brothers invented the first successful airplane, no humans could fly, and most people didn't believe such a thing was possible — yet now we're sending rockets to Mars and who knows where next. In Africa before Bikila, there were no successful runners, and most of us didn't believe there ever would be. Now there are thousands of us, winning races all over the world, setting new standards and breaking records."