Lage opkomst verkiezingen Zimbabwe

Kiezers in Zimbabwe werden vrijdag op alle mogelijke manieren onder druk gezet hun stem uit te brengen in de tweede ronde van de presidentsverkiezingen. Op die manier was het de bedoeling om president Robert Mugabe, de enige kandidaat, nog enige schijn van geloofwaardigheid te bezorgen.

Wie niet ging stemmen moest vrezen voor geweld of brandstichting. In Harare maakten knokploegen van Mugabe's partij jacht op mensen die nog geen inkt aan hun vinger hadden ten teken dat ze hun stem hadden uitgebracht. Ondanks de grove intimidatie bleef de opkomst laag volgens journalisten en onafhankelijke waarnemers.

'Dit is geen verkiezing'
Oppositieleider Morgan Tsvangirai zei dat de uitslag van de tweede ronde alleen de angst van de mensen zal weerspiegelen. Tsvangirai won de eerste ronde, maar trok zich terug na een geweldsgolf tegen zijn aanhangers. "Wat zich vandaag afspeelt is geen verkiezing, maar een oefening in massa-intimidatie", zei hij op een persconferentie vanuit de Nederlandse ambassade, waar hij zijn toevlucht heeft gezocht. Hij zei dat hij nog steeds bereid is te onderhandelen over een overgangsbestuur voor Zimbabwe, maar niet weet of dat met Mugabe kan.

De angst en intimidatie contrasteerden met de sfeer van opwinding en hoop op verandering die de eerste ronde in maart kenmerkte. Terwijl overal paramilitaire politie patrouilleerde, zwierven militante aanhangers van Mugabe onder het zingen van revolutionaire liederen door de straten van Harare om kiezers te ronselen. "Ik moet wel gaan stemmen om veilig te blijven", zei een jonge vrouw die tomaten verkocht.

Een tv-cameraman en de kiezer die hij op straat aan het interviewen was, werden door een gewapende man in burger aangevallen en in een politiewagen gezet. Twee freelance verslaggevers die stonden te wachten bij het stembureau waar Mugabe zou verschijnen werden ook door de politie opgepakt.

Illegale wegversperringen
Een website voor Zimbabwaanse mensenrechtengroepen meldde dat aanhangers van Mugabe illegale wegversperringen hadden opgericht op de belangrijkste straten en wegen. De oproerpolitie blokkeerde de toegang tot de ambassade van Zuid-Afrika, kennelijk om de voorkomen dat nog meer oppositieleden daarheen vluchten. Zeker tweehonderd mensen bivakkeren al op het ambassadeterrein.

In de op een na grootste stad Bulawayo, een bolwerk van de oppositie, liet zich bijna niemand op straat zien. Rechtenactivist Dusani Ncube zei dat hij bij tien stembureaus was langsgegaan en twee mensen had zien stemmen. Een onafhankelijke waarnemer uit Bulawayo, Abel Chikomo, zei dat er langere rijen stonden bij de bars dan bij de stembureaus. "Men weet dat de verkiezingen een farce zijn." Hij zei echter te hebben gehoord dat mensen op het platteland rondom Bulawayo naar het stembureau worden gejaagd met het dreigement dat anders hun huizen worden platgebrand.

Politie dwingt burgers te stemmen
In de druk bevolkte wijk Mbare van Harare, waar de oppositie veel steun heeft, kwamen aanvankelijk nauwelijks kiezers opdagen. Later vormden zich rijen toen kiezers groepsgewijs arriveerden onder leiding van vermoedelijke activisten van Mugabe's partij Zanu-PF, die boeken met namen bij zich hadden. In een zijstraat werden de namen uit een boek afgeroepen en afgevinkt als de mensen naar het stembureau liepen. Op andere plaatsen kwamen echter maar twee à drie kiezers opdagen, die in het niet vielen bij de massaal aanwezige, intimiderende politieagenten.

Mugabe, die al sinds de onafhankelijkheid van Zimbabwe in 1980 president is, kan als enige kandidaat niet verliezen. Maar hij wil een zo hoog mogelijke opkomst halen om de overwinning te kunnen claimen over Tsvangirai, wiens naam op de stembiljetten is blijven staan omdat het te kort dag was om die te verwijderen. De 84-jarige Mugabe deed joviaal toen hij in Harare zijn stem kwam uitbrengen. Hij voelde zich 'fit, optimistisch en vrolijk', zei hij tegen een verslaggever. En hij had honger, voegde hij eraan toe.

EU veroordeelt verkiezingen
In het buitenland werden de verkiezingen luid veroordeeld. "De verkiezingen zijn een schijnvertoning en de uitslag zal net zo betekenisloos zijn", zei EU-woordvoerster Krisztina Nagy. Italië zei het tijd te vinden om de EU-ambassadeurs uit Zimbabwe terug te roepen.

De ministers van buitenlandse zaken van de Groep van Acht spraken er aan het eind van een tweedaagse bijeenkomst in Japan hun teleurstelling over uit dat de Zimbabwaanse autoriteiten 'een vrije en eerlijke tweede ronde van de presidentsverkiezingen onmogelijk hebben gemaakt'. De Amerikaanse minister van buitenlandse zaken Condoleezza Rice zei dat de VS met andere leden van de VN-Veiligheidsraad over mogelijke sancties zal praten.

Premier Balkenende premier noemde de verkiezingen tijdens zijn wekelijkse persconferentie een farce. "Volstrekt ongeloofwaardig. De uitslag heeft geen enkele waarde. Mugabe heeft al zijn geloofwaardigheid verloren met zijn campagne van geweld. Mugabe neemt een loopje met de regels van de democratie", zei Balkenende. De premier verzocht de Zuid-Afrikaanse president Thabo Mbeki woensdag om actie. Mbeki zou alle mogelijkheden voor een vreedzame verandering in Zimbabwe moeten aangrijpen. "We moeten werken aan een oplossing, en snel", zei Balkenende vrijdag.