Grootse natuurkundige Wheeler overleden
Wheeler, jarenlang professor aan de Princeton-universiteit, werkte in de jaren dertig en veertig samen met de zeer prominente Deense wetenschapper Niels Bohr. Ook ging hij om met legende Albert Einstein. "Voor mij was hij de laatste Titaan, de enige superheld van de natuurkunde die nog overeind stond", zei wetenschapper Max Tegmark van het Massachusetts Institute of Technology tegen de New York Times.
Wheeler werd geboren in 1911 en promoveerde op 21-jarige leeftijd in de natuurkunde aan Johns Hopkins University. In de jaren dertig bracht hij een jaar door in Denemarken, waar hij studeerde bij Bohr, die een Nobelprijs had gekregen voor zijn beschrijving van het atoom.
Vlak voor de Tweede Wereldoorlog arriveerde Bohr in de Verenigde Staten met het nieuws dat Duitse wetenschappers uraniumatomen hadden gesplitst. Aan Princeton stelden Bohr en Wheeler een theorie op over de werking van nucleaire splitsing. Tijdens de oorlog maakte Wheeler deel uit van het Manhattan-project, het atoomwapenprogramma van de VS.
Sommige deelnemers aan het project betreurden het achteraf dat ze succesvol waren en dat atoombommen die zij hadden ontwikkeld op Japan werden gegooid. Wheeler had alleen spijt dat ze de bom niet eerder hadden gemaakt, zodat de oorlog in Europa mogelijk sneller was beëindigd. Zijn broer Joe kwam bij gevechten in Italië in 1944 om het leven. Wheeler hielp na de oorlog Edward Teller bij de ontwikkeling van de nog krachtigere waterstofbom.
Op een conferentie in 1967 introduceerde iemand de benaming 'zwart gat' als vervanging voor het omslachtige 'wat betreft de zwaartekracht compleet ineengestorte ster'. Wheeler zorgde ervoor dat de term gemeenplaats werd. Een zwart gat is een ster die geïmplodeerd is en een zo grote dichtheid heeft dat zelfs licht niet kan ontsnappen aan zijn zwaartekracht.
Het zwarte gat leert dat de ruimte, net als een vel papier, verfrommeld kan worden tot een onmogelijk klein stukje materie, dat de tijd kan worden gedoofd als een vlam die je uitblaast en dat de wetten van de natuurkunde die als heilig worden beschouwd, als onveranderlijk, in werkelijkheid verre van dat zijn, schreef Wheeler in zijn autobiografie van 1998.
Wheeler bracht het grootste deel van zijn academische carrière door aan Princeton, maar in 1976 ging hij naar de Universiteit van Texas, omdat hij van Princeton bijna met pensioen moest. Zijn vrouw Janette, met wie hij meer dan zeventig jaar samen was, overleed in oktober. Ze hadden drie kinderen.