Houtsculptuur van Paaseiland veel ouder
Voor het eerst is een houten beeld van het Paaseiland in een laboratorium gedateerd. Het blijkt ruim drie eeuwen ouder te zijn dan tot nu toe algemeen werd aangenomen. Het onderzochte beeld is een topstuk en werd onlangs verworven door het Jubelparkmuseum in Brussel. De datering werpt nieuw licht op de geschiedenis en de kunst van het Paaseiland, die al hun geheimen nog lang niet hebben prijsgegeven.
Het bewuste beeld is 44 centimeter hoog en werd gesneden uit het harde inheemse toromiro- hout. De ogen zijn ingelegd met stukjes been en obsidiaan en ook de lange oorlellen zijn als een sieraad uitgewerkt. Het werk behoort tot het type moai kavakava, wat verwijst naar de vooruitstekende ribbenkast van het beeld. Uit de bizarre verschijning van de figuur leidt men af dat het om een geest gaat.
Het beeld was oorspronkelijk in het bezit van pater Leonard Schmedding. In de tweede helft van de negentiende eeuw heeft hij de houten moai waarschijnlijk gekregen van missionarissen die op het Paaseiland gewerkt hadden. Sinds 1948 staat het als bruikleen in het Jubelparkmuseum, dat onlangs tot aankoop overging.
Radiokoolstofdatering van een miniem deeltje van het hout leert nu dat het beeld uit de late veertiende of de vijftiende eeuw stamt. ,,Dat is aanzienlijk ouder dan we dachten'', zegt Dirk Huyge, werkleider van het Jubelparkmuseum. ,,Traditioneel wordt de beste houtsculptuur van het Paaseiland gesitueerd in de achttiende of de vroege negentiende eeuw. Uit de datering blijkt dat de houten beelden waarschijnlijk in dezelfde periode werden gemaakt als de grote stenen beelden.''
Houtsculptuur van het Paaseiland is vrij zeldzaam, maar er bevinden zich toch enkele tientallen exemplaren in grote wereldmusea als het British Museum en het Musée de l'Homme. ,,Om zekerheid te krijgen over de datering, moeten nog andere stukken worden onderzocht,'' zegt Dirk Huyge. ,,Maar dat er een verwantschap tussen de houten en de stenen beelden bestaat, is bijvoorbeeld te zien aan de treffende gelijkenis in de detaillering van de ribben.''
Francina Froment en Dirk Huyge van het Jubelparkmuseum publiceerden de datering in het vaktijdschrift Antiquity. Het museum heeft een bijzondere band met Paaseiland, omdat het een prestigieuze collectie van deze cultuur bezit. Het reusachtige stenen beeld van Pou Hakanononga, de god van de tonijnvissers, is een topstuk van het Jubelpark. Het kwam met een Frans-Belgische expeditie in 1935 naar ons land.
Eerder dit jaar deed een team van het Brusselse museum opgravingen op het Paaseiland, om meer over deze stenen reus te weten te komen. Het onderzoek van de houtskoolresten die op de site gevonden werden, zou het mogelijk maken ook dat beeld vrij precies te dateren.
Bij de recente aankoop van de houtsculptuur door het Jubelpark rijst onvermijdelijk de vraag of het ethisch verantwoord is dat westerse musea topstukken van primitieve kunst blijven verwerven.
,,Ons houten beeld komt niet uit een illegale opgraving en is al tientallen jaren in ons land'', zegt Dirk Huyge. ,,Ook het stenen beeld is in de jaren '30 met toestemming van de Chileense overheid uit het Paaseiland vertrokken. Vandaag zou dit niet meer kunnen. Maar je mag onze aankoop niet vergelijken met de praktijken van musea die illegale opgravingen laten uitvoeren of zonder scrupules uit zulke opgravingen stukken kopen.''