Eerste verkiezingen in Syrië na vertrek Assad

Voor het eerst sinds het einde van Assads bewind wordt het Syrische parlement gekozen – een belangrijke stap in de richting van de politieke reorganisatie van het land na jaren van burgeroorlog. Critici waarschuwen echter voor een gebrek aan democratie. Er bestaat sterke vrees dat de overgangsregering zelf een sterke invloed op de uitkomst zal behouden.

Syrië, met ongeveer 23 miljoen inwoners, wordt momenteel geregeerd door een overgangsregering onder leiding van interim-president Ahmad al-Sharaa . Al-Sharaa was de leider van de islamistische groepering Hayat Tahrir al-Sham (HTS), die de rebellenalliantie leidde die begin december Bashar al-Assad omverwierp, waarmee een einde kwam aan meer dan vijf decennia van heerschappij door de familie Assad.

Hoe verlopen de verkiezingen?

Dit zijn geen algemene verkiezingen waaraan alle burgers kunnen deelnemen. Er is sprake van een complex proces met meerdere fasen: het "Hoogste Kiescomité" van de overgangsregering benoemde in juni regionale kiesorganen, die vervolgens stemgerechtigden uit een groep kandidaten selecteerden. Deze kiezers stemmen uiteindelijk de parlementsleden uit hun eigen gelederen.

Er werden bepaalde criteria vastgesteld voor de selectie van de kiesmannen. Deze omvatten onder andere dat 20 procent van hen vrouw moet zijn. Ook ontheemden en mensen met een beperking moeten vertegenwoordigd zijn. Naast academici moeten ook zogenaamde traditionele hoogwaardigheidsbekleders – zoals stamhoofden – vertegenwoordigd zijn. Aanhangers van de Assad-regering werden niet toegelaten.

In totaal namen ongeveer 6500 kiezers deel, van wie er 1578 als kandidaat werden toegelaten. Volgens officiële cijfers is 14 procent van de kandidaten voor parlementszetels vrouw. Er zijn geen quota vastgesteld voor de vertegenwoordiging van vrouwen of minderheden in het parlement.

Het proces kreeg veel kritiek. Volgens het publiek werd het gedreven door persoonlijke belangen en voedde het nepotisme.

Wat zijn andere kritiekpunten?

Het nieuwe parlement zal naar verwachting 210 leden tellen. Een derde daarvan zal door president al-Sharaa zelf worden benoemd. Onder Assad werden de verkiezingen in Syrië beschouwd als een farce, bedoeld om de regering een democratisch aanzien te geven. Aanhangers van de regerende Ba'ath-partij en haar bondgenoten behaalden regelmatig een meerderheid in het parlement.

Waarnemers zien nu een soortgelijk gevaar: door de door de overgangsregering vastgestelde procedure zou het nieuwe parlement ook grotendeels uit regeringsgetrouwen kunnen bestaan.

De overgangsregering rechtvaardigt haar acties door te wijzen op de miljoenen ontheemden en ontheemden, van wie velen geen geldige identiteitspapieren hebben. Bovendien zijn grote delen van het land verwoest, is er een tekort aan brandstof en elektriciteit en zijn complete steden verwoest. Onder deze omstandigheden is een landelijke stemming niet haalbaar.

Hoe representatief zijn de verkiezingen?

De bijna 14 jaar durende burgeroorlog in Syrië heeft het land diep verdeeld. Om veiligheidsredenen zijn de verkiezingen in verschillende provincies uitgesteld, aldus de autoriteiten. In de zuidelijke provincie Suwayda en delen van de noordoostelijke provincies Hasakah en Raqqa zullen ze op een later tijdstip plaatsvinden. Hoe deze regio's in het nieuwe parlement vertegenwoordigd zullen zijn, blijft onduidelijk.

De provincies Hasakah en Raqqa staan onder controle van de Koerdische Syrische Democratische Strijdkrachten (SDF). Suwayda in Zuid-Syrië is de thuisbasis van de Druzengemeenschap. De betrekkingen tussen de Koerden en de Druzen met de Syrische regering zijn gespannen. Afgelopen juli braken er in Suwayda dodelijke gevechten uit tussen Druzenmilities en soennitische stamgroepen die door de regering in Damascus werden gesteund.

"De komende verkiezingen bieden geen enkel teken van echte verandering in Syrië", aldus SDF-woordvoerder Farhad al-Shami. Hij voegde eraan toe dat het vertrouwen van de Koerden in de nieuwe heersers laag is.

Hoe kijkt de bevolking aan tegen de verkiezingen?

De Syrische bevolking kijkt met gemengde gevoelens naar de verkiezingen. Na decennia van autoritair bewind hopen velen op een eerste stap naar democratie.

Anderen bekritiseren het kiesstelsel en zeggen dat het niet gebaseerd is op competentie, maar op persoonlijke berekeningen, aldus een inwoner van Aleppo. "We hebben ons losgemaakt van de gezamenlijke lijst van de Baath-partij, maar zijn nu het slachtoffer geworden van politiek van kleine groepen", aldus Abdulasis Khalaf. Anderen vrezen dat de Syrische politiek gekenmerkt zou kunnen worden door rivaliteiten, vergelijkbaar met die in het verleden, waarbij gekwalificeerde kandidaten worden uitgesloten, simpelweg omdat ze tot de verkeerde groepen behoren.

Wat is eigenlijk de betekenis van de verkiezingen?

Ondanks alle tekortkomingen beschouwen experts de verkiezingen als een noodzakelijke tussenstap na meer dan een decennium van burgeroorlog. Het proces wordt internationaal nauwlettend gevolgd, met name wat betreft de vertegenwoordiging van minderheden. Of er nu op lange termijn democratische verandering in Syrië kan worden ingezet, hangt vooral af van toekomstige hervormingen en mogelijke daaropvolgende vrije, directe verkiezingen.