NCTV: toenemende online radicalisering van jongeren

De snelle online radicalisering van jongeren is een gevaar voor de nationale veiligheid. Dat schrijft de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) in het halfjaarlijkse Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland. De kans op een terroristische aanslag in Nederland is reëel, daarom blijft het dreigingsniveau op 4 (substantieel).

Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid Pieter-Jaap Aalbersberg: "De snelheid waarmee tieners en jongvolwassenen in zowel jihadistische als rechts-terroristische milieus online radicaliseren, geeft reden tot zorg. Jongeren kunnen op den duur overgaan tot een terroristische geweldsdaad. Daarom is de aanpak van online radicalisering cruciaal, evenals het online modereren van terroristische en extremistische inhoud door sociale mediaplatformen."

Online jihadistische netwerken
Het jihadisme is de grootste terroristische dreiging voor Europa. Net als in de tweede helft van 2024 waren er de afgelopen maanden tientallen aanslagen en verstoorde aanslagplannen in Europa. Veel daders van deze aanslagen handelen alleen, al zijn ze geïnspireerd door de terroristische organisatie Islamitische Staat (ISIS). De aanslagen vonden vaak op een eenvoudige manier plaats door een mesaanval of door het inrijden op een menigte met veel slachtoffers als gevolg. De aanslagen zijn vooral gericht op Joodse of Israëlische doelwitten of op personen die worden beschuldigd van de ontheiliging van de islam.

De dreiging van oudere fysieke jihadistische netwerken neemt af. Daartegenover staat een nieuwe generatie jihadisten die onderdeel zijn van online groepen, waar zij in contact komen met gelijkgestemden. Deze onlinenetwerken bestaan voor het overgrote deel uit tieners en jongvolwassenen die jihadistische content maken, bewerken en verspreiden. Er bestaat het risico dat personen of een groep geïnspireerd door deze online propaganda overgaat tot een geweldsdaad in Nederland. Het aantal minderjarigen dat in Nederland is gearresteerd in verband met terrorisme is de laatste jaren ook gestegen.

Naast de dreiging van geradicaliseerde individuen heeft Nederland ook te maken met de dreiging vanuit jihadistische groepen uit de zogenaamde ISIS-provincies.

Vooral de dreiging vanuit Islamitische Staat in de Khorasan Provincie (ISKP) richting het Westen houdt aan. ISKP heeft een internationale agenda waarbij zij ook het Westen wil treffen. ISKP tracht personen via het internet te radicaliseren. Daarnaast maakt ISKP gebruik van Centraal-Aziatische of Kaukasische netwerken, die zich vaak al langere tijd in Europa bevinden. Het is relatief eenvoudig voor jihadisten in westerse landen om in contact te komen met mediaorganisaties van ISIS-provincies. Leden van die provincies stimuleren vervolgens jihadisten in westerse landen om een aanslag te plegen. De dreiging vanuit ISIS-Syrië en ISIS-Somalië lijkt tijdelijk afgenomen. Zij hebben afgelopen periode zware militaire aanvallen te verduren gekregen, waardoor hun externe aanslagcapaciteit voorlopig verstoord lijkt.

Rechts-terroristische dreiging
Net als bij jihadistische jongeren ziet de NCTV een snelle online radicalisering van jongeren in rechts-terroristische online netwerken. Het gaat óók bij deze groep veelal om jongeren die op zoek zijn naar hun identiteit en betekenis willen geven aan hun leven. Vaak gecombineerd met psychiatrische of psychosociale problemen.

Online komen deze jongeren makkelijk terecht in rechts-extremistische groepen en chats. In deze online groepen kan radicalisering snel plaatsvinden omdat extremistische taal wordt aangemoedigd en geliked. Deze jongeren komen sporadisch fysiek samen en zijn online lid van meerdere chatgroepen, waarbij er geregeld nieuwe groepen ontstaan. Dit maakt het lastig om de omvang van deze netwerken te bepalen. Door het gebruik van sociale media en participatie in online netwerken of groepen komen zij in aanraking met gewelddadige en terroristisch inhoud. Er is een reële kans dat personen binnen deze groepen in hoog tempo radicaliseren en uiteindelijk zullen overgaan tot terroristisch geweld.

De Nederlandse rechts-extremistische scene wordt voornamelijk geïnspireerd door het identitarisme, nazisme en ultranationalisme. Ze streven naar de normalisering van rechts-extremistisch gedachtegoed en de bescherming van het ‘blanke ras’. Dit gebeurt zowel in georganiseerd verband als door invloedrijke individuen. Steeds vaker zoeken ze hierbij de samenwerking met andere rechts-extremisten in binnen- en buitenland. Wereldwijd hebben rechts-extremisten het gevoel het tij mee te hebben en op weg naar meer maatschappelijke acceptatie zweren de meesten geweld in ieder geval naar buiten toe af. Toch is in westerse democratieën, waaronder Nederland, sprake van geweldsincidenten die samenhangen met rechts-extremisme.

Links-extremisme
Het georganiseerde links-extremisme is in Nederland gefragmenteerd, klein qua aantal personen en divers qua ideologieën. Er is sinds een aantal jaar wel sprake van een groei van de links-extremistische scene, onder andere door de aansluiting van buitenlandse extremisten die in Nederland verblijven. Het links-extremisme vormt op dit moment een beperkte geweldsdreiging.

De links-extremistische scene in Nederland bestaat voornamelijk uit anarchisten, communisten en antifascisten. Belangrijke thema’s binnen de scene zijn onder andere antiracisme, migratie en wonen. Daarnaast is er het afgelopen half jaar sprake van groeiend antimilitarisme en is de Gaza-oorlog een belangrijk onderwerp. Links-extremisten in Nederland zetten doorgaans ter ondersteuning van hun acties niet-gewelddadige middelen in. Wel hebben sommige activiteiten een intimiderend karakter.

Hoewel onder links-extremisten diverse subgroepen bestaan met elk een voorkeursonderwerp, weten zij elkaar goed te vinden. Daardoor kunnen zij samenwerken in steeds wisselende verbanden. Naast het organiseren van eigen acties en protesten, sluiten links-extremisten aan bij breder gedragen activistische protesten, zoals bijvoorbeeld demonstraties vanuit de klimaatbeweging of pro-Palestina protesten. De internationalisering van de links-extremistische scene in Nederland die al enkele jaren aan de gang is heeft vooralsnog niet geleid tot een waarneembare groei van verbaal of fysiek gewelddadige vormen van links-extremistische activiteiten in Nederland.

Groeiend antimilitarisme en toenemende actiebereidheid
Er is sprake van groeiend antimilitarisme, een opkomend anti-NAVO-sentiment en toenemende actiebereidheid op deze thema’s binnen de bredere radicaal-linkse en links-extremistische scene in Nederland. Het betreffen voornamelijk vernielingen en sabotageacties. De focus ligt op het blokkeren en saboteren van bedrijven in de defensie-industrie, die verantwoordelijk worden gehouden voor oorlog, kolonialisme en genocide. Een voorbeeld is de sabotage van twee kranen bij de scheepswerf Damen in december 2024. Ondanks enkele voorbeelden zijn extremistische activiteiten tot op heden nog steeds zeldzaam. Bij de NAVO-top van 25 en 26 juni 2025 in Nederland bestaat het risico dat links-extremisten in actie komen.

Invloed Russische statelijke dreiging op extremisme en terrorisme
Er is sprake van een toenemende statelijke dreiging vanuit Rusland. In het themahoofdstuk wordt ingegaan op de gevolgen van de Russische dreiging op extremisme en terrorisme in Nederland. Russische desinformatie vindt in Nederland weerklank bij anti-institutioneel- en rechts-extremisten. Interacties tussen de Russische overheid of aanverwante personen en westerse anti-institutioneel- en rechts-extremisten zijn onderdeel van die dreiging, maar komen in ons land minder vaak voor dan in andere westerse landen. Vooralsnog is de impact van die interacties op de extremistische en terroristische dreiging in Nederland beperkt.

Het hele Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland juni 2025 is hier te vinden.