Israël-lijn kabinet heeft steeds minder steun
De afstand tussen het kabinet‑Schoof en de Nederlandse bevolking over het Israëlisch‑Palestijnse conflict wordt steeds groter. Uit de jongste peiling van Ipsos I&O, gehouden onder 1.056 kiesgerechtigden tussen 11 en 14 april, blijkt dat nog maar 15 procent van de kiezers de regeringslijn steunt. In oktober 2023 was dat 29 procent.
Het onderzoek laat zien hoe breed die onvrede is: het aandeel kiezers dat de kabinetskoers ‘helemaal niet’ steunt steeg in een halfjaar van 19 naar 27 procent . Waar progressieve kiezers al langer afhaakten, zien enquêteurs nu ook een ruk bij partijen ter rechterzijde. Slechts 32 procent van VVD‑kiezers en 20 procent van CDA‑kiezers geeft nog steun; onder PVV‑kiezers is dat zelfs gedaald tot 23 procent . Die verschuiving onder traditionele ‘law‑and‑order’-partijen onderstreept hoezeer het draagvlak afbrokkelt.
Rechts schuift op
Dat ook PVV‑kiezers, die zich de voorbije jaren vaak onvoorwaardelijk solidair betoonden met Israël, nu kritisch worden, verrast politicoloog Benjamin Schouenberg (Universiteit Leiden) allerminst. “De beelden uit Gaza zijn zó indringend dat het frame ‘Israël verdedigt zich’ niet langer volstaat. Bovendien raakt de oorlog aan bredere thema’s zoals internationaal recht en burgerslachtoffers: onderwerpen waarbij PVV‑kiezers gewetensbezwaren kunnen krijgen.” De Ipsos‑cijfers ondersteunen die analyse: 57 procent van alle Nederlanders kwalificeert de Israëlische militaire reactie als ‘buitenproportioneel’; dat was zes maanden geleden 46 procent .
Het kabinet blijft intussen volhouden dat de veiligheid van Israël ‘onvervreemdbaar’ is, maar verwijst in toespraken consequent naar een toekomstig vredesplan. Officieel onderschrijft Nederland al jaren een tweestatenoplossing, en met 49 procent steun in de peiling is die optie ook in de publieke opinie nog altijd de populairste route naar vrede . De praktijk botst echter met die wens, zegt PAX‑analist Thomas van Gool: “Je kunt niet tegelijk wapens leveren en de-escalatie prediken.” PAX waarschuwde recent voor een mogelijk defensieverdrag dat Nederland met Israël zou sluiten.
Escalerende zorgen
Hoewel de helft van de Nederlanders het conflict slechts ‘op hoofdlijnen’ volgt, blijven de zorgen groot: 62 procent zegt zich er (veel of enige) zorgen over te maken, vooral door de hoge aantallen burgerdoden en het risico op regionale escalatie . Een op de tien respondenten noemt het geweld zelfs ‘genocide’. De enquête laat zien dat 44 procent het publieke debat in Nederland te zwart‑wit vindt: een signaal dat de roep om nuance hand in hand gaat met verhardende kritiek.
Media bevestigen het beeld van groeiende maatschappelijke wrevel. In een analyse van EenVandaag stellen politicologen dat het kabinet, ondanks publieke druk, ‘mild’ blijft uit angst om historische schuld aan het lot van Europese Joden te veronachtzamen. De roep om een kritischer koers valt samen met een arrestatiebevel van het Internationaal Strafhof tegen premier Benjamin Netanyahu wegens vermeende oorlogsmisdaden. Zulke juridische stappen versterken volgens de krant het idee dat Den Haag moreel achterloopt.
Politieke repercussies
Het dalende vertrouwen treft vooral partijen die in de afgelopen jaren het kabinetsbeleid steunden. Voor de VVD (traditioneel pro‑transatlantisch en pro‑Israël) betekent de dip van 44 procent steun (november 2023) naar 32 procent nu een serieuze waarschuwing . Binnen het CDA, waar solidariteit met Israël onderdeel was van de christendemocratische identiteit, is de steun zelfs gehalveerd. En bij PVV‑kiezers (lang gevoed door Geert Wilders’ fanatieke steun aan de Israëlische regering) staat nu de regering in Den Haag in het beklaagdenbankje.
“De cijfers tonen dat het politieke midden én radicaal‑rechts zich niet langer comfortabel voelt bij het idee dat Nederland het Israëlische leger kritiekloos blijft steunen,” zegt Schouenberg. “Vooral de toename van het percentage dat de regering ‘helemaal niet’ steunt, jaagt fractieleiders schrik aan.”
Ruimte voor koerswijziging?
Of de opinieverschuiving leidt tot beleidswijziging is verre van zeker. Premier Schoof hield vorige week tegenover hulporganisaties vol dat Israël ‘het recht heeft zich te verdedigen’, maar herhaalde ook dat ‘burgerslachtoffers onaanvaardbaar zijn’. In de Tweede Kamer groeit intussen een samengestelde meerderheid, van GroenLinks‑PvdA en D66 tot delen van BBB en Volt, die aandringt op wapenembargo’s en sancties als Jeruzalem doorgaat met de verwoestende Gazacampagne waarbij inmiddels al zo'n 50.000 Palestijnen om het leven kwamen.
Tegen die achtergrond zal de coalitie weinig manoeuvreerruimte hebben, verwacht oud‑diplomaat Petra Stienen. “Een kabinet dat al worstelt met draagvlak voor bezuinigingen kan zich een tweede slepende discussie over buitenlandbeleid nauwelijks permitteren.”
