Formatie Oostenrijk maakt vorderingen, rechts-radicale Kickl mogelijk bondskanselier
De formatiegesprekken in Oostenrijk voor een rechtse regering verlopen voorspedig. De rechts-radicale FPÖ en de christendemocratische ÖVP zijn gisteren begonnen met de inhoudelijke onderhandelingen. Nu de mogelijkheid van een FPÖ-regering realistisch is geworden, groeit het verzet van maatschappelijke organisaties, het bedrijfsleven en de oppositie.
Na de verkiezingen weigerde de ÖVP, net als alle andere partijen, een samenwerking met verkiezingswinnaar FPÖ zolang de omstreden Herbert Kickl aan het hoofd staat. Met het vertrek van ÖVP-bondskanselier Nehammer begonnen de gesprekken voor een rechtse regering, met Kickl als beoogde bondskanselier. Kickl, die bekend staat om zijn harde uitspraken over migranten en de rechtspraak, lijkt de afgelopen weken wat meer op zijn woorden te letten. De ÖVP wordt niet langer aangevallen, "niemand in de partij" wil nog de EU verlaten en het leven zal duurder worden door noodzakelijke bezuinigingen, aldus Kickl. De FPÖ-leider bereidt zich zichtbaar voor op het kanselierschap.
Als de coalitievorming succesvol is, zou Oostenrijk voor het eerst een FPÖ-bondskanselier krijgen. Samen met het Hongarije van Viktor Orbán en het Slowakije van Robert Fico zou er dan een conservatief, Ruslandgezind blok in Midden-Europa ontstaan. Later dit jaar kan Tsjechië daar waarschijnlijk bij aansluiten, waar populist Andrej Babiš in de peilingen voor de verkiezingen in oktober aan kop gaat.
De twee Oostenrijkse partijen onderhandelen nu in dertien subgroepen over de details. Een belangrijke hindernis werd vorige week al overwonnen: het geld. Er moest snel een gat in de begroting worden gedicht om te voldoen aan de EU-begrotingsregels. De twee partijen kondigden bezuinigingen van 6,3 miljard euro aan, vooral op klimaatgebied. Subsidies voor elektrische voertuigen en zonnepanelen verdwijnen, evenals geld voor bijscholing.
De vraag is of de ÖVP zijn achterban tevreden weet te houden. Binnen de partij heerst weerstand tegen samenwerking met de rechts-radicale partij, onder andere vanwege de weerstand van FPÖ tegen sancties voor Rusland en zijn rol in een groot spionageschandaal. Dit zou de positie van Oostenrijk en zijn aanzien in het Westen kunnen verzwakken, vrezen de christendemocraten.
Voor de ÖVP is het belangrijk dat zij naast Buitenlandse Zaken ook de cruciale ministeries van Justitie en Binnenlandse Zaken in handen krijgt, om te voorkomen dat de FPÖ, net als tijdens de vorige regeerperiode, misbruik maakt van de veiligheidsdiensten. De relatie tussen de formerende partijen staat al onder druk door een opgedoken video van FPÖ-kopstukken, gepubliceerd door Der Standard. Aan een Stammtisch in een Weens café wordt de ÖVP door FPÖ'ers beschreven als een "machtsbeluste" partij "in erbarmelijke staat", die eigenlijk naar de oppositiebanken zou moeten worden verwezen. ÖVP-leider Stocker, die Kickl eerder als 'veiligheidsrisico' bestempelde, belooft nu "zijn waarden nooit op te geven" en duidelijke grenzen te stellen. Maar hij zit klem: er lijkt geen alternatief, nu de onderhandelingen met de centrumlinkse SPÖ en liberale NEOS zijn mislukt. Wat resteert zijn nieuwe verkiezingen, maar zijn partij is in de peilingen gezakt naar een dieptepunt van 18 procent. De FPÖ groeit daarentegen verder.
In reactie op de publicatie van Der Standard viel de FPÖ de 'linkse stasi-krant' hard aan. Ook stelde een vooraanstaande FPÖ'er voor om subsidies voor de vrije pers stop te zetten. De Oostenrijkse Vereniging van Hoofdredacteuren sloeg daarop alarm. Zij waarschuwen dat de persvrijheid gevaar loopt met de FPÖ in de regering. Ook de publieke omroep ORF vreest forse bezuinigingen en politieke inmenging. De omroep is niet de enige die zich uitspreekt. Een groep van 150 vooraanstaande kunstenaars roept de ÖVP in een open brief op om niet met de FPÖ in zee te gaan. "Het zal het grootste kapitaal van Oostenrijk vernietigen: het wereldwijde aanzien als land van kunst en cultuur." Ook de voorzitter van de Kamer van Koophandel, tevens een prominente ÖVP-figuur, maakt zich zorgen. Hij vreest schade aan de Oostenrijkse export als de FPÖ geen afstand doet van complottheorieën en de wens om van Oostenrijk een 'fort' te maken.
De vraag is of Kickl bereid is verder afstand te doen van zijn radicale standpunten of dat hij, gesteund door goede peilingen, juist de ÖVP onder druk kan zetten. De gesprekken vinden momenteel op een geheime locatie plaats. Wanneer er een overeenkomst kan worden verwacht, is onduidelijk.