Israël en Hamas akkoord over staakt-het-vuren
Israël en Hamas hebben na maandenlange onderhandelingen een akkoord bereikt over een tijdelijk staakt-het-vuren en een uitwisseling van gijzelaars en gevangenen. Dit akkoord, dat tot stand kwam met bemiddeling van Egypte, Qatar en de Verenigde Staten, vormt een mogelijk keerpunt in de al 15 maanden durende oorlog die de Gazastrook en het bredere Midden-Oosten heeft geteisterd. Hoewel de details van de overeenkomst nog niet volledig zijn uitgewerkt, belooft deze deal verlichting te brengen voor zowel Israël als de zeer zwaar getroffen Palestijnse bevolking.
De eerste fase van het akkoord omvat een wapenstilstand van zes weken. Gedurende deze periode zal Hamas 33 gijzelaars vrijlaten, onder wie vrouwen, kinderen, ouderen en gewonden. In ruil daarvoor zal Israël honderden Palestijnse gevangenen vrijlaten, onder wie vrouwen en kinderen. De precieze aantallen variëren volgens bronnen van 990 tot 1650 gevangenen, afhankelijk van het aantal vrijgelaten gijzelaars.
De vrijlating van soldaten en andere mannelijke gijzelaars is gepland in een tweede fase van de overeenkomst. Hierbij zou Israël ook meer dan duizend Palestijnse gevangenen vrijlaten, onder wie personen die veroordeeld zijn voor dodelijke aanslagen. Hamas-strijders die betrokken waren bij de aanval op Israël op 7 oktober 2023 blijven uitgesloten van vrijlating.
De derde en laatste fase richt zich op de wederopbouw van Gaza, onder toezicht van Egypte, Qatar en de Verenigde Naties. Dit omvat ook de terugkeer van de lichamen van overleden gijzelaars naar Israël.
De humanitaire situatie in de Gazastrook speelt een doorslaggevende rol in dit akkoord. Sinds het begin van de Israëlische aanvallen in oktober 2023 heeft het offensief grote delen van Gaza compleet verwoest en zijn er minstens 46.000 Palestijnen om het leven gekomen. Bovendien zijn bijna alle 2,3 miljoen inwoners van Gaza ontheemd geraakt, met velen die op de rand van hongersnood balanceren. Als onderdeel van de overeenkomst zullen dagelijks 600 vrachtwagens met humanitaire hulp Gaza binnenkomen. Deze hulp is broodnodig, aangezien de regio kampt met een ernstig tekort aan voedsel, water, brandstof en medische voorzieningen.
Hoewel dit akkoord een belangrijke doorbraak betekent, zijn er nog veel onzekerheden over de uitvoering en duurzaamheid ervan. De Verenigde Naties benadrukken dat zij slechts zoveel hulp kunnen bieden als de omstandigheden ter plaatse toelaten. Obstakels zoals beperkingen op de toevoer van goederen, gebrek aan veiligheid en brandstof en de verslechtering van de openbare orde bemoeilijken de hulpverlening.
De weg naar dit akkoord was lang en moeizaam. De onderhandelingen tussen Israël en Hamas, onder toezicht van Egypte, Qatar en de VS, stonden onder grote internationale druk. Ook de aankomende inauguratie van de Amerikaanse president Donald Trump op 20 januari speelde naar verluidt een rol in het versnellen van de besprekingen. Trump verklaarde op zijn platform Truth Social zelfs dat dit akkoord alleen mogelijk was dankzij zijn verkiezingsoverwinning en de vastberadenheid van zijn team om vrede in het Midden-Oosten te bevorderen. Steve Witkoff, Trumps speciale gezant voor het Midden-Oosten, werkte samen met het team van aftredend president Joe Biden om het akkoord te realiseren.
Naast de internationale bemiddeling waren ook binnenlandse factoren van invloed. De Israëlische premier Benjamin Netanyahu stond onder zware druk van het publiek en zijn politieke tegenstanders. De gijzeling van 251 Israëliërs en buitenlanders door Hamas op 7 oktober 2023, na een grootschalige en zeer wrede terreuraanslag waarbij ruim 1200 mensen omkwamen, leidde tot felle kritiek op de veiligheidspolitiek van Netanyahu. Zijn extreemrechtse coalitiepartners blijven echter sceptisch over het akkoord. Minister van Financiën Bezalel Smotrich noemde de deal ‘een overgave’ en ‘een catastrofe voor de nationale veiligheid’.
De situatie blijft echter uiterst fragiel. Het Israëlische leger vermoedt dat van de oorspronkelijke 251 gijzelaars er nog ongeveer 60 in leven zijn, terwijl er 34 dood zouden zijn. Hamas claimt een hoger aantal doden onder de gijzelaars, maar deze cijfers konden niet worden geverifieerd. Sinds de aanval van oktober 2023 zijn 109 gijzelaars vrijgelaten na onderhandelingen, terwijl acht anderen door het Israëlische leger werden bevrijd. De resten van 40 gijzelaars zijn teruggevonden, waarvan drie per ongeluk werden gedood door het Israëlische leger tijdens operaties in december 2023.
Internationale reacties op het akkoord zijn overwegend positief. De Turkse minister van Buitenlandse Zaken, Hakan Fidan, noemde de deal ‘een belangrijke stap voor stabiliteit in de regio’ en benadrukte het belang van een tweestatenoplossing. Ondertussen vierden zowel Palestijnen in Gaza als Israëliërs het akkoord op straat, in de hoop dat dit het begin is van een langdurige vrede. Persbureau Reuters meldde dat het akkoord mogelijk al dit weekend van kracht wordt, afhankelijk van de goedkeuring van het Israëlische kabinet.
Naomi Mestrum, voorzitter van het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI), noemde het akkoord ‘een hoopvol signaal’, maar waarschuwde dat dit slechts een eerste stap is. Ze benadrukte het belang van blijvende inspanningen om verlichting te brengen aan zowel de gegijzelden als de Palestijnse bevolking.
De komende weken zullen bepalend zijn voor de implementatie van het akkoord. Op de 16e dag van de wapenstilstand starten de onderhandelingen over de tweede fase. Hierbij zullen moeilijke vragen aan bod komen, zoals het toekomstige bestuur van Gaza en de voorwaarden voor een permanent staakt-het-vuren. Israël heeft herhaaldelijk verklaard dat het de totale vernietiging van Hamas nastreeft, terwijl Hamas erop aandringt dat de blokkade van Gaza wordt opgeheven.