White Lives Matter-figuren blijken neonazi's
Twee leden van de extreemrechtse groepering White Lives Matter Nederland horen vandaag op hun vonnis nadat ze beschuldigd zijn van het projecteren van discriminerende leuzen in Rotterdam en Eindhoven. Ondanks de aanklacht en de publieke verontwaardiging tonen hun recente online activiteiten dat hun ideologie onveranderd is. Uit een onderzoek naar hun gedrag blijkt dat de overtuigingen van Daniil S. en John A. diepgeworteld zijn in racistische en neonazistische denkbeelden.
De overtuigingen van Daniil S. kwamen direct na zijn zitting in december duidelijk naar voren. Hij deelde toen in een Telegramgroep een afbeelding van een gespierde arische man met de tekst: “We are not equal”, vergezeld van opmerkingen zoals “Zwarten en bruinen zijn lelijk, gevaarlijk en inferieur. Deporteer ze.” Dit soort opmerkingen zijn exemplarisch voor zijn online activiteiten. Hij is actief in appgroepen waar hij onder een pseudoniem antisemitische en gewelddadige uitspraken doet en beelden van wapens deelt. De reclassering beoordeelt zijn recidiverisico als gemiddeld, maar zijn gedrag wijst op een voortdurende fascinatie voor extreemrechtse ideologieën en de alt-right internetcultuur.
Het Openbaar Ministerie heeft zes maanden gevangenisstraf geëist wegens groepsbelediging en het aanzetten tot haat en discriminatie. Dit naar aanleiding van de projectie van teksten als “Vrolijk blank 2023” op de Erasmusbrug in Rotterdam en “Houd Lampegat blank” op het stadhuis van Eindhoven. Hun advocaten betoogden dat deze uitingen onder de vrijheid van meningsuiting vallen, maar de twee mannen hebben zelf niet verklaard wat hun beweegredenen waren. Uit onderzoek blijkt echter dat zij actieve racisten en neonazi’s zijn. Dit komt niet alleen naar voren in hun chatactiviteiten, maar ook in hun betrokkenheid bij extremistische groeperingen.
De Volkskrant werkte samen met Capitol Terrorists Exposers, een organisatie die rechts-extremistische activiteiten monitort, om een gedetailleerd beeld te schetsen van de betrokkenen. Het onderzoek maakte gebruik van berichten, foto’s en video’s uit Telegramgroepen en inzichten van Willem Wagenaar, een onderzoeker van de Anne Frank Stichting. Hieruit blijkt dat John A. en Daniil S. niet alleen kernleden zijn van White Lives Matter Nederland (WLM), maar ook een spil vormen in een breder netwerk van neonazistische groepen die actief zijn op sociale media en soms op straat.
John A. is bijvoorbeeld nauw verbonden met Active Club Dietsland (ACD), een groep die vechtsport beoefent als voorbereiding op wat zij zien als een onvermijdelijke rassenoorlog. Dit idee wordt gedeeld door de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV). Hoewel het netwerk rondom A. en S. relatief klein lijkt, meestal bestaande uit een harde kern van minder dan tien leden, hebben de online appgroepen een bereik van duizenden sympathisanten. Veel van deze mensen vermijden echter publieke acties.
De oorsprong van White Lives Matter Nederland ligt in de bredere reactie op de Black Lives Matter-beweging, die in 2020 wereldwijd aan invloed won. White Lives Matter-groepen beweren op te komen voor de rechten van de blanke bevolking, maar streven in werkelijkheid naar overheersing door blanken. De Nederlandse tak stelt bijvoorbeeld in een interne handleiding dat Europa een ‘ondergrens van 99 procent blanken’ moet hebben. Niet-blanken zouden slechts een tijdelijke status mogen hebben en alleen een rol mogen vervullen die in het voordeel is van de witte bevolking. Hun vijandsbeelden zijn expliciet: “Joden & Marxisten” worden gezien als degenen die met massamigratie het witte volk willen vervangen.
John A. en Daniil S. waren vanaf de oprichting in 2021 twee van de meest actieve leden van WLM. Zij organiseerden demonstraties, plakten stickers en hingen banners op in verschillende steden. Hun Telegramgroep groeide in die tijd tot 1.600 leden. De projecties begin 2023 gaven WLM meer bekendheid, maar leidden ook tot intensievere juridische aandacht en een marginaler bestaan. Veel medestanders trokken zich terug uit angst voor vervolging, zeker omdat nieuwkomers in de groep zich direct moesten bewijzen met activistische daden.
Beide mannen kwamen al eerder in aanraking met justitie. Daniil S. werd in maart 2023 veroordeeld voor groepsbelediging en mishandeling met een discriminatoir aspect. Hij en John A. plakten in 2021 racistische stickers in Breda. Tijdens het stickeren ontstond een conflict met een zwarte man die hen aansprak. De man werd door Daniil S. tegen het hoofd geslagen nadat hij was uitgescholden. S. kreeg een taakstraf opgelegd. John A. werd deels vrijgesproken, maar ontving wel een straf voor het verheerlijken van nazi-ideologieën.
Het gedachtegoed van WLM vindt ook in de politiek soms steun. Zo sprak Thierry Baudet van Forum voor Democratie in december expliciet zijn steun uit voor de leus “White lives matter”. Hij noemde de strafeis tegen A. en S. ‘krankzinnig’. Dit soort uitspraken geven een zekere legitimiteit aan de beweging, ondanks het extreme karakter ervan.
Beide verdachten hebben wortels in het buitenland. John A. heeft een Oekraïense achtergrond en werkt als softwareprogrammeur. Daniil S. werd geboren in Letland en woont in Landgraaf, waar hij als taxichauffeur werkt. Hij beheert meerdere extreemrechtse Telegramgroepen en wordt gezien als een belangrijke speler binnen WLM. Hij gaat vermoedelijk schuil achter het pseudoniem Derpman, waarmee hij openlijk zijn betrokkenheid claimde bij de discriminerende projecties. S. werd herkend aan zijn stem in een podcast waarin hij het fascisme verdedigde: “Op de lange termijn zal fascisme altijd winnen.”
Naast A. en S. speelt ook Jan van de K. een prominente rol in extreemrechtse kringen. Hij werd veroordeeld voor het projecteren van antisemitische teksten en is bekend om zijn neonazistische uitlatingen. Van de K. heeft een opvallend verleden als milieuactivist, maar keerde zich later tegen progressieve idealen. Hij beheert neonazistische Telegramgroepen en is betrokken bij evenementen die gericht zijn op ‘het behoud van het witte ras’.
Active Club Dietsland, waar John A. een belangrijke rol speelt, maakt deel uit van een internationaal netwerk van gelijkgestemde groeperingen. In het buitenland hebben deze active clubs meermaals geweld gebruikt, maar in Nederland lijkt de focus voorlopig te liggen op ‘zelfverdediging’ en fysieke training. Toch zijn er duidelijke tekenen van een zorgelijke fascinatie voor wapens binnen de groep. Om lid te worden moet men voldoen aan strikte eisen, waaronder een ‘pro-blank wereldbeeld’ en fysieke criteria zoals lengte en gewicht.
De contacten van Active Club Dietsland reiken ver buiten Nederland, met nauwe banden in landen als Zweden, Frankrijk en Polen. Dit internationale netwerk versterkt de invloed van de groep en vergroot de zorgen van veiligheidsdiensten. Hoewel de clubs in het openbaar een relatief neutraal imago proberen te behouden, zoals met slogans over zelfverbetering en fitheid, zijn de subtiele verwijzingen naar extreemrechtse ideologieën, zoals de zogenoemde ‘14 words’ en symbolen als Keltische kruizen, alom aanwezig.