Elon Musk: een oligarch in de VS
Elon Musk is zonder twijfel een van de meest besproken en invloedrijke personen van onze tijd. Als (voormalig) eigenaar van bedrijven als PayPal, Tesla, SpaceX, Neuralink en X (voorheen Twitter), geniet hij een bijna mythische status als techpionier en entrepreneur. Maar de laatste jaren heeft Musk zich steeds nadrukkelijker gemengd in de politiek, zowel in de Verenigde Staten als daarbuiten. Dit leidt tot toenemende bezorgdheid, met name in Europa, waar hij extremistische en radicaal-rechtse partijen openlijk steunt en zelfs meehelpt hun campagnes te voeren.
Tegelijkertijd wordt er druk gespeculeerd over de omvang van zijn macht, zijn nauwe band met de Amerikaanse (toekomstige) president Donald Trump en de gevolgen die dat kan hebben voor overheden wereldwijd, die mogelijk in de klem komen te zitten tussen hun afhankelijkheid van Musks technologie en hun angst voor zijn ontregelende invloed.
Elon Musk werd geboren in 1971 in Pretoria, Zuid-Afrika. In de jaren negentig verhuisde hij naar Noord-Amerika om te studeren en nam hij de eerste stappen in zijn ondernemingscarrière. Zijn eerste grote succes behaalde hij met Zip2, een bedrijf dat online stadsplattegronden en bedrijfsvermeldingen leverde. Later, rond de eeuwwisseling, kocht Musk zich in bij X.com, dat later zou opgaan in PayPal. Met de verkoop van PayPal in 2002 aan eBay werd hij in één klap multimiljonair.
Die opbrengsten investeerde hij in nieuwe, grootse plannen. Zo richtte hij in 2002 ruimtevaartbedrijf SpaceX op, met als missie de mensheid ‘multiplanetair’ te maken (beginnend met Mars). Even later stapte hij in bij Tesla, waar hij al snel de touwtjes in handen nam en zich profileerde als dé man achter de elektrische auto-revolutie. Daarnaast was hij (mede)verantwoordelijk voor het ontstaan van Neuralink (hersenchip-ontwikkeling) en The Boring Company (ondergronds tunneltransport).
Elon Musk leek aanvankelijk een visionair ondernemer die vooral bekend was om zijn technologische innovaties. Journalisten en fans prezen hem om zijn lef, zijn exorbitante ambities en zijn ogenschijnlijk eindeloze bron van ideeën, variërend van hyperloops tot volledige raketlandingen en Mars-kolonisatie. In tal van publicaties, van boeken tot artikelen, werd hij neergezet als 'de nieuwe Tony Stark’: een visionaire techheld.
De omslag: techmiljardair en politicus
Halverwege 2010 begon er een kentering in Musks publieke imago. Naast zijn rol als vernieuwer, kreeg hij in toenemende mate aandacht voor zijn Twitter-gebruik (in 2022 omgedoopt tot X). Hij was openlijk aan het tweeten over alles en nog wat, van bedrijfsaankondigingen tot politieke statements, van banale memes tot harde aanvallen op journalisten.
Zijn politieke betrokkenheid was lang niet zo uitgesproken als bijvoorbeeld die van sommige andere Silicon Valley-magnaten. Hij doneerde weliswaar aan zowel Democratische als Republikeinse kandidaten, maar hield zich in het openbaar doorgaans op de vlakte. Dat veranderde in aanloop naar de eerste (en zeker de tweede) verkiezing van Donald Trump. Terwijl veel techbazen in Silicon Valley zich in eerste instantie tegen Trump keerden, koos Musk gaandeweg een heel ander pad. De rest zou pas na de tweede verkiezing van Trump dat voorbeeld volgen.
De laatste paar jaar is zijn politieke rol geëvolueerd van ‘tech-tycoon die een mening heeft’ tot een daadwerkelijke politieke actor die regeerders adviseert, wereldleiders belt, actief campagnes voert en zelfs politieke agenda’s lijkt te bepalen. In die zin vertoont Musk alle kenmerken van een moderne oligarch: hij beschikt over ongekend veel kapitaal, heeft een eigen wereldwijd communicatiemiddel (X) tot zijn beschikking en heeft directe toegang tot de hoogste overheidskringen, met de macht om beleid te beïnvloeden.
De verhouding met Donald Trump: van bromance tot topadviseur
Elon Musk bewees hoe waardevol zijn politieke steun kon zijn door in de aanloop naar de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2024 openlijk de kant van Donald Trump te kiezen. Hij doneerde volgens sommige bronnen maar liefst zo’n 250 à 300 miljoen dollar aan Trumps campagne. Zijn donaties werden in elk geval rijkelijk beloond toen Trump eind 2024 de verkiezingen daadwerkelijk won.
Nog voor de inauguratie had Musk een sleutelrol verworven in Trumps transition team. Hij mocht helpen bij het samenstellen van het kabinet en kreeg zelfs een (informele) titel als adviseur in de nieuwe regering. In verschillende media wordt beschreven hoe Musk in feite ‘de vicepresident overschaduwt’ en als ‘First Buddy’ van Trump in Washington rondloopt. Hij zou in Mar-a-Lago, Trumps resort in Florida, een cottage huren waar hij geregeld dineert met de president. Daar krijgen ook Musks zakenpartners de kans om high-level sollicitatiegesprekken voor regeringsfuncties bij te wonen, onder wie oude bekenden uit Silicon Valley en investeerders die een libertair of anderszins rechts-conservatief gedachtegoed aanhangen.
De macht van Musk in het Witte Huis
Musk is een van de weinige mensen die Trump op elk moment mag bellen. Tijdens kabinetsformatie-besprekingen blijkt hij regelmatig een doorslaggevende stem. Daarvan is de benoeming van NASA-directeur Jared Isaacman een duidelijk voorbeeld: deze durfinvesteerder en ruimte-enthousiasteling werd, met Musks zegen, het hoofd van de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie. Dat is voor SpaceX (waar Musk een controlerend aandeel in heeft) uiterst gunstig, want het bedrijf is voor miljarden dollars ingehuurd om transport, lanceringen en satellietsystemen te verzorgen voor de NASA, het Pentagon en buitenlandse mogendheden en bedrijven.
Bovendien heeft Musk enorme invloed op het energie- en klimaatbeleid. Tesla profiteert van een pro-elektrische-autopolitiek, terwijl Musks visie op crypto en AI, beide belangrijke thema’s voor de techsector, een gewillige luister vindt bij Trump, die altijd aandacht heeft voor spectaculaire, disruptieve ideeën waarmee hij zich kan profileren.
Spanningen met de alt-right en Steve Bannon
Hoewel Musk een sterke band heeft met Trump, is hij door zijn individuele opvattingen ook onderwerp van controverse binnen de alt-right-beweging in de Verenigde Staten. Zo ontstond er een conflict met Steve Bannon, de man die in 2016 een cruciale rol speelde in de eerste verkiezingszege van Trump en die geldt als een van de belangrijkste ideologen van de (extreem-)rechtse stroming in de VS.
De aanleiding: het H-1B-visum. Musk is hier voorstander van, omdat hij gelooft in het aantrekken van internationaal hoogopgeleid talent voor Silicon Valley en voor zijn eigen bedrijven. Bannon echter hekelt dit visum, omdat hij vindt dat daarmee ‘de beste banen in de VS’ naar buitenlandse werknemers gaan, wat volgens hem de Amerikaanse arbeider schaadt. Bannon haalde in interviews fel uit naar Musk, noemde hem ‘een door en door slecht mens’ en dreigde ‘er alles aan te doen om hem tegen te houden’.
Ook andere rechtse opiniemakers, zoals Laura Loomer en Charlie Kirk, zijn Musk inmiddels liever kwijt dan rijk. Ze vrezen dat hij zijn eigen agenda boven de radicaal-rechtse agenda stelt. De ironie is dat een deel van het alt-right nu bang is dat Musk, als eigenaar van X, hen het zwijgen kan opleggen. Dat ondervond Loomer: haar account werd tijdelijk geschorst en ze verloor haar blauwe vinkje, iets wat de vrees aanwakkert dat Musk censor zou spelen tegen extremistische accounts, afhankelijk van wat hem strategisch het beste uitkomt.
AfD als ‘laatste kans voor Duitsland’
Een van de meest spraakmakende recente ontwikkelingen is Musks toenemende bemoeienis met de Europese politiek, in het bijzonder in Duitsland. Musk verklaarde openlijk dat alleen het radicaal-rechtse Alternative für Deutschland (AfD) Duitsland nog kan redden. Hij bekrachtigde deze steun meerdere malen:
- In diverse X-berichten, waar hij schrijft dat de AfD 'de enige partij is die Duitsland kan redden van een economisch en cultureel bankroet'.
- In een opiniestuk in Welt am Sonntag, waar hij de AfD omschreef als 'de laatste sprankel hoop' voor een land dat volgens hem aan het afglijden is.
- In een X-interview met AfD-leider Alice Weidel, waarin hij haar vrij baan gaf om kritiek te spuien op voormalig bondskanselier Angela Merkel en de huidige regering-Scholz. Musk viel Scholz herhaaldelijk aan, noemde hem onder meer 'een incompetente dwaas' en riep hem op direct af te treden.
De AfD staat in Duitse peilingen op de tweede plaats, maar door de gevestigde partijen wordt samengewerkt om de partij buiten de macht te houden, vanwege hun radicaal-rechtse en soms zelfs extreemrechtse denkbeelden. Maar Musk verwerpt dat etiket: hij ziet Weidel (die een partner uit Sri Lanka heeft) als het bewijs dat de AfD ‘echt niet extreemrechts’ kan zijn.
De Duitse autoriteiten tonen zich bezorgd. Minister van Economie Robert Habeck (van de Groenen) wees erop dat Musks inmenging geen onschuldige hobby is, maar een ‘systematische poging om Europa te ontregelen’. Er wordt zelfs onderzocht of de openlijke steun van Musk zou kunnen gelden als ongeoorloofde ‘derde-partijfinanciering’ bij verkiezingen: buitenlandse inmenging. Boetes kunnen hoog oplopen, maar of dat juridische traject slagkracht zal hebben, is onzeker.
Mikpunt: Olaf Scholz en de gevestigde orde
In de nasleep van de Russische inval in Oekraïne heeft Duitsland al te maken met energie-onzekerheid en politieke verdeeldheid, wat de invloed van Musk lijkt te versterken. Hij vindt dat Duitsland ‘gevangenzit in naïeve energiepolitiek’, wijzend op de sluiting van kerncentrales en de afhankelijkheid van Russisch gas.
Het verbaast dan ook weinigen dat hij de aanvallen op Scholz en zijn coalitiepartijen opvoert. Ook andere prominente figuren, zoals president Frank-Walter Steinmeier en vicekanselier Habeck, krijgen Musks toorn te verduren. Hij noemt hen ‘anti-democratische tirannen’ en ‘verraders van Duitsland’.
In het Verenigd Koninkrijk: oorlog aan de Labour-regering
Minstens zo hevig is Musks campagne tegen de Britse premier Keir Starmer. In de eerste weken van januari overspoelde hij X met berichten over de regering-Starmer, met als inzet het ‘grooming-schandaal’ rond (voornamelijk Pakistaanse) bendes die in de periode 1997–2013 honderden jonge Britse vrouwen hebben misbruikt.
- Musk beschuldigde Starmer ervan “diep medeplichtig aan massale verkrachtingen” te zijn geweest toen die hoofd was van het Openbaar Ministerie (2008–2013).
- Hij claimde dat de Labour-regering de zaken “in de doofpot stopt”.
- Hij stelt dat Starmer, in ruil voor stemmen, oogluikend migratie en misdaad liet gebeuren.
Hoewel onderzoekers meerdere keren hebben vastgesteld dat er grote fouten zijn gemaakt in het verleden, is er geen bewijs dat er op regeringsniveau sprake was van een doofpot. Toch scoort Musk hiermee punten op X en in rechts-radicale kringen, waar hij opruiende taal en desinformatie breed kan verspreiden.
De Britse autoriteiten zijn zich bewust van de dreiging. Het VK heeft sinds 2023 de Online Safety Act, die platforms moet aanpakken die onvoldoende doen tegen haatspraak en desinformatie. Tegelijk is de invloed van de Amerikaanse regering op Downing Street groot en Musk staat (zeker onder Trump-II) dicht bij de macht. De vraag is in hoeverre Londen durft door te pakken als X structureel de nieuwe wet negeert of actief politiek intervenieert.
Zorgen in andere Europese landen
Ook in landen als Italië en Polen heerst er bezorgdheid over Musks politieke inmenging. De Italiaanse premier Giorgia Meloni voert gesprekken met SpaceX over het opzetten van een beveiligd communicatienetwerk voor het leger. Tegelijkertijd waarschuwt oud-premier Romano Prodi dat Meloni ‘een fout begaat’ als ze te veel leunt op Musk en Trump, die hij ziet als krachten die de Europese integratie willen ondermijnen.
Ook in Polen vreest men dat Musk zich zal mengen in de aankomende presidentsverkiezingen. De partij Recht en Rechtvaardigheid (PiS) is een van de radicaal-conservatieve bondgenoten waar Musk affiniteit mee zou kunnen voelen, hoewel hij net zo goed op zoek kan gaan naar extremere alternatieven. De Poolse minister van Buitenlandse Zaken Radoslaw Sikorski riep op ‘ons democratische proces te beschermen, zodat de Polen onze president verkiezen en niet buitenlanders’.
Waarom Musk zich stort op Europese politiek
Een belangrijke drijfveer achter Musks agitatie tegen Europese regeringen is de mate van Europese regulering op digitale markten en sociale media. De Europese Unie staat bekend om strenge regels (denk aan de General Data Protection Regulation (GDPR) en de Digital Services Act (DSA)), die grote techbedrijven aansprakelijk stellen voor dataverwerking, haatzaaien en desinformatie op hun platforms.
Sinds de overname van Twitter (X) in 2022 ergert Musk zich openlijk aan de ‘bemoeienis’ vanuit Brussel. Hij suggereert regelmatig dat Europese regelgeving een aanval is op de vrije meningsuiting. In zijn visie is het ‘woke-denken’, dat hij als een schadelijk ‘breinvirus’ bestempelt, doorgeslagen in Europa en moet het radicaal worden teruggedrongen.
Strategische chaostheorie?
Critici vermoeden dat Musk ook bewust chaos zaait om Europese overheden te verzwakken. Dat idee wordt onder meer geuit door Franse en Duitse politici, die Musk zien als een spil in een trans-Atlantische as van nationalistische, anti-EU-bewegingen. De gedachte is dat een verdeeld Europa of een EU met sterke radicaal-rechtse fracties veel minder gretig zal zijn in het opleggen van nieuwe techregels.
Sommigen trekken parallellen met de Koude Oorlog, toen de Sovjet-Unie desinformatiecampagnes gebruikte om westerse landen te destabiliseren. Nu zou een Amerikaanse oligarch bewust verdeeldheid zaaien in Europa om zijn eigen economische belangen veilig te stellen en politieke regulering af te zwakken.
Ideologische zwenking
Daarnaast is er een persoonlijke kant aan Musks politieke wending. Sinds de breuk met zangeres Claire Boucher (Grimes) en de breuk met zijn transdochter, is Musk radicaler geworden in zijn standpunten. Hij bekritiseert progressieve waarden en ageert heftig tegen alles wat hij beschouwt als politiek correct of woke.
In die context zoekt hij gelijkgestemden: Trump in de VS, radicaal- en extreemrechtse partijen in Europa die zich profileren met anti-immigratiebeleid, euroscepsis en verzet tegen de ‘kosmopolitische elite’. Musk lijkt die partijen strategisch te steunen, ook al zijn hun kernpunten (bijvoorbeeld nationalisme of isolationisme) niet altijd in lijn met zijn eigen globalistische en tech-gedreven wereldbeeld.
De reacties: van schouderophalen tot paniekvoetbal
Olaf Scholz koos aanvankelijk voor de aanpak ‘niet de trol voeden’: zo min mogelijk reageren op Musks provocaties, in de hoop dat ze wegsterven in de informatiestroom. Ook de Franse president Emmanuel Macron toonde zich verbaasd, maar niet direct bereid om publiekelijk tegen Musk in te gaan, bang om nog meer conflict uit te lokken.
Toch is er ook de besef dat een passieve houding niet helpt. De Digital Services Act biedt de Europese Commissie de mogelijkheid om boetes tot 6 procent van de wereldwijde jaaromzet van X op te leggen als Musk willens en wetens de regels negeert. Politici en diplomaten wijzen erop dat dit soort drukmiddelen nodig zijn, zeker nu Musk niet alleen de democratische orde in Europa uitdaagt, maar ook een ‘international reactionary movement’ bepleit.
Het VK balanceert tussen afhankelijkheid en verontwaardiging
In het Verenigd Koninkrijk is de spagaat nog groter. Naast de zorg om inmenging, is er de behoefte aan goede banden met de VS, zeker na de Brexit. Premier Keir Starmer heeft zich fel verzet tegen Musks beschuldigingen en beschuldigt hem van leugens en bewust opruien van haat tegen Labour-ministers. Tegelijk reageert de regering-Starmer voorzichtig om geen verdere escalatie met Washington te riskeren, aangezien Trump en Musk als tandem een cruciale invloed kunnen hebben op handel, defensie en de binnenlandse veiligheid.
Media en samenleving
De media worstelen met de vraag: hoe veel aandacht moeten ze geven aan Musks provocaties en trollerige gedrag? Enerzijds is hij een cruciale speler met meer dan 200 miljoen volgers op X, eigenhandig in staat om de trending-agenda te bepalen. Anderzijds dreigt elke aandacht hem te voeden en de radicale inhoud te legitimeren.
Een parallel probleem is dat Musk, met X als belangrijkste kanaal, journalisten kan omzeilen en direct publiek kan aanspreken. Traditionele media zien hun rol als poortwachter verzwakken. Wanneer ze wel verslag doen van Musks uitspraken, lopen ze het risico dat ze meegaan in zijn behoefte aan controverse en aandacht.
Europese wetgeving: Digital Services Act
De meest genoemde strategie om Musk te beteugelen is een strikte handhaving van de Digital Services Act, de wet die grote online platforms verplicht om haatspraak, terreurpropaganda en desinformatie te bestrijden. Musk heeft vanaf het begin duidelijk gemaakt dat hij deze wet als een vorm van censuur beschouwt. Hij beweert ‘voor de vrijheid van meningsuiting’ te zijn en verzet zich fel tegen de idee dat X verplichtingen heeft op het gebied van contentmoderatie.
In december 2023 startte de Europese Commissie een formeel onderzoek naar vermeende schendingen van de DSA door X. Verschillende rapporten tonen aan dat X, zeker sinds Musks overname, beduidend minder moderatie toepast. De hoeveelheid haatdragende en discriminerende content is fors toegenomen, net als desinformatie over verkiezingen. De kans bestaat dat Brussel X uiteindelijk forse boetes oplegt of zelfs dreigt met (tijdelijke) blokkering, mocht Musk niet meewerken.
Nationale overheden: onderzoek, boetes en druk
Ook nationale overheden proberen Musk ter verantwoording te roepen. In Duitsland bestaan er regels die oproepen tot haat, racisme en geweld streng bestraffen. Het interview met Alice Weidel kan, afhankelijk van de precieze inhoud en wie ervoor heeft betaald. worden gezien als ongeoorloofde verkiezingsreclame. Ook in het Verenigd Koninkrijk loopt er een onderzoek naar X, mede naar aanleiding van de Online Safety Act.
Een andere interessante ontwikkeling: in het VK is melding gemaakt dat de binnenlandse veiligheid (Homeland Security-groep) Musks berichten op X monitort om te zien of ze een veiligheidsrisico vormen. Het feit dat de Britse staat publiekelijk aangeeft Musk te volgen, impliceert dat men hem als een invloedrijke, potentieel gevaarlijke actor ziet, vergelijkbaar met bedreigingen die eerder uit Rusland of terrorisme-hoek kwamen.
De alt-right en interne kritiek
Zoals hierboven al genoemd, heeft Steve Bannon zich inmiddels keihard tegen Musk gekeerd. Bannon beschuldigt Musk ervan alleen maar geïnteresseerd te zijn in het veiligstellen van zijn eigen bedrijfsbelangen en technologisch monopolie en niet echt in een radicaal-rechtse agenda. Andere extreemrechtse influencers in de VS delen die bezorgdheid, uit angst dat Musk hen toch op een dag zal censureren als dat beter uitkomt voor zijn zakenrelaties.
De vraag is of deze interne ruzies Musk echt zullen verzwakken. Zijn populariteit bij grote delen van het rechtse publiek blijft vooralsnog groot, zeker onder de meer libertaire en anti-overheidsvleugel, die zijn lofprijzingen voor crypto en zijn aversie tegen belasting en ‘bemoeizuchtige regeringen’ delen.
Opschudding binnen Trumps entourage?
Hoewel Musk op dit moment een ongekend nauwe relatie met Donald Trump heeft, wijst ervaring uit dat Trump niet altijd loyaal is aan zijn bondgenoten. Mochten er spanningen ontstaan tussen Musk en andere belangrijke krachten in de regering, zoals Steve Bannon of de Republikeinse fractie in het Congres, zou de president zich van Musk kunnen afkeren.
Desondanks lijkt Musk voorlopig onaantastbaar. Zijn persoonlijke band met Trump is sterk, hij huurt een cottage op Mar-a-Lago, dineert daar meerdere keren per week en wordt door Trumps kleinkinderen omschreven als iemand met een ‘uncle status’. De vraag is of dat verandert zodra Musks belangen botsten met de agenda van “Make America Great Again”.
Elon Musk als oligarch: een nieuwe vorm van macht
Oligarchen associeert men vaak met post-Sovjetstaten: extreemrijke zakenlieden die de politieke macht in hun eigen land kopen of naar hun hand zetten. Maar Musk toont aan dat ook in het Westen een nieuw type oligarch kan ontstaan: iemand die zo rijk en invloedrijk is, dat hij (of zij) zich de rol van een niet-gekozen machthebber aanmeet, zonder formeel politiek ambt, maar wel met directe beslissingsmacht over cruciale aspecten van economie en beleid.
Kapitaal, media en politieke invloed
Musk combineert drie factoren die hem een ongekend machtsbereik geven:
- Enorm financieel vermogen: eind 2024/begin 2025 schommelt zijn geschatte vermogen rond 400 à 450 miljard dollar, soms nog hoger. Dat staat gelijk aan meer dan 1,5% van het Amerikaanse bbp, vergelijkbaar met de marktaandelen van de beruchte ‘robber barons’ in de 19e eeuw.
- Eigen mediaplatform: met X heeft Musk een universele megafoon in handen. Hij kan tweets de wereld in sturen die, doordat hij het algoritme zo afstelde dat zijn eigen berichten door bijna iedereen gezien worden, vaak door tientallen miljoenen gebruikers worden gelezen. Tegelijk kan hij met die algoritmes bepalen welke content (bijvoorbeeld van politieke tegenstanders) wordt gedegradeerd.
- Directe toegang tot politieke macht: hij belt met wereldleiders, mag sinds kort topambtenaren benoemen en wordt op allerlei belangrijke internationale podia als een cruciaal gesprekspartner gezien. Dat is meer dan lobbyen: het is deel uitmaken van de regering, hoewel hij niet gekozen is.
Internationale dimensie en Mars-ambities
Daarbij gaat Musks invloed verder dan de aardbol alleen. Met SpaceX en de duizenden Starlink-satellieten levert hij belangrijke infrastructuur op het slagveld in Oekraïne en aan bondgenoten. Zijn macht is zó groot dat hij een strategische rol speelt in internationale conflicten, zoals bleek toen hij de levering van Starlink-diensten aan Oekraïne tijdelijk dreigde in te perken.
Musk is bovendien niet gebonden aan de horizon van een politiek mandaat. Presidenten komen en gaan, maar zijn rijkdom en zijn techplatform blijven. Hij spreekt vaak over de mensheid als ‘multiplanetair wezen’ en ziet zichzelf als architect van die toekomst, met een kolonie op Mars. Dit strookt niet altijd met de nationalistische agenda van de radicaal-rechtse politici die hij nu steunt, maar het maakt hem wel tot een moderne oligarch met een welhaast futuristische dimensie.
Waar liggen de grenzen aan Musks macht?
Elon Musk is niet langer alleen de vernieuwer van elektrische auto’s en raketten, maar ook een politieke kracht die wereldwijd zijn invloed laat gelden. In de Verenigde Staten heeft hij de afgelopen jaren zijn positie verzilverd tot die van een onmisbare bondgenoot van de aanstaande president Donald Trump. In Europa is hij zich gaan ontpoppen tot een ware machtsspeler die zijn platform en zijn geld inzet om rechts-radicale en populistische partijen te steunen, onder meer in Duitsland, het Verenigd Koninkrijk, Polen en Italië.
Zijn methodes variëren van openlijke campagnevoering tot grove aanvallen op zittende regeringsleiders en het herhaaldelijk verspreiden van desinformatie. Hij lijkt erop gebrand om Europa te destabiliseren, of in elk geval genoeg druk te zetten om de EU-regelgeving te verzwakken. Critici vrezen dat zijn echte agenda louter zakelijk en opportunistisch is, namelijk het beschermen van zijn miljardenimperium tegen overheidsinmenging, terwijl hij een radicale achterban bespeelt voor wie hij geen waarachtige ideologische sympathie koestert.
De kernvraag blijft: hoever reikt de almacht van Elon Musk? In zekere zin kent hij, als oligarch zonder ambtstermijn, geen deadline. Zijn termijn eindigt niet. Zolang zijn bedrijven winst maken en hij een directe lijn heeft naar de hoogste machthebbers, blijft hij een factor van belang.