Al 16 doden door branden rond Los Angeles

Het is inmiddels bijna een week geleden dat hevige bosbranden uitbraken in en rond de Amerikaanse stad Los Angeles. Wat begon als een paar afzonderlijke brandhaarden aan de randen van de metropool, groeide al snel uit tot een chaotisch netwerk van vuur dat zich dankzij aanhoudende droogte en harde wind steeds verder uitbreidde. De autoriteiten hebben bevestigd dat het dodental inmiddels is opgelopen tot zestien. Talloze gezinnen en bewoners in de stad en omliggende gebieden leven sindsdien in onzekerheid, terwijl duizenden brandweerlieden dag en nacht in touw zijn om de vlammen te bestrijden en verdere verspreiding te voorkomen.

Naar schatting zijn er vier grote brandhaarden die het gebied teisteren: twee ervan gelden als de meest verwoestende. De zogenoemde Palisades-brand woedt aan de noordwestrand van de stad, vlak bij de Stille Oceaan en heeft al minimaal vijf levens geëist. De Eaton-brand in de buurt van Pasadena, enkele tientallen kilometers landinwaarts, heeft zeker elf dodelijke slachtoffers gemaakt. Met deze twee branden samen is het grootste deel van de totale verwoesting verklaarbaar, want in beide gevallen werden hele woonwijken in korte tijd door vlammen verzwolgen. De brandweer meldt dat kleinere branden, zoals de Hurst- en de Kenneth-brand, inmiddels grotendeels onder controle zijn, maar de meeste inspanningen gaan dus naar de twee grote brandhaarden die zich bovendien behoorlijk onvoorspelbaar gedragen.

In totaal is een gebied van om en nabij de 145 vierkante kilometer in de as gelegd, vergelijkbaar met een oppervlakte van bijna tweemaal de omvang van de stad Amsterdam en in totaal zelfs groter dan San Francisco. De brandweer vreest dat de omvang nog flink groter wordt als de weersomstandigheden verder verslechteren. Sinds eind vorige week steekt er met enige regelmaat een krachtige wind op in het gebied, een fenomeen dat ter plaatse bekendstaat als de Santa Ana-wind. Deze rukwinden, soms stormachtig en ongekend droog, wakkeren de brandhaarden aan en drijven het vuur verder de stad in. Dat geeft nauwelijks tijd om schroeiplekken volledig te koelen, waardoor sluimerende vlammen opnieuw kunnen oplaaien. Volgens lokale meteorologen kan dit probleem voorlopig nog wel even aanhouden, omdat er sinds mei bijna geen noemenswaardige regen is gevallen.

De gevolgen voor de infrastructuur en de bevolking zijn immens. De teller van verwoeste of beschadigde gebouwen, waaronder huizen en bedrijfspanden, staat op ruim 12.000, maar ook auto’s, caravans en andere eigendommen zijn in grote aantallen in vlammen opgegaan. De brandweer spreekt van nog eens tienduizenden gebouwen die gevaar lopen. Veel bewoners hebben hun inboedel noodgedwongen moeten achterlaten en kunnen alleen maar hopen dat de vlammen hun straat zouden overslaan. De sheriff van Los Angeles County en diverse lokale overheden hebben evacuatiebevelen uitgevaardigd voor grote delen van de stad. In eerste instantie ging het om ongeveer 150.000 mensen die hun huis moesten verlaten, maar dat aantal is inmiddels opgelopen tot boven de 200.000, aangezien de autoriteiten nieuwe gebieden aanmerken als onveilig. Zo zijn recent wijken rond Mandeville Canyon, Brentwood en Encino onder verplichte evacuatie komen te vallen, uit vrees dat het vuur zich richting de bekende J. Paul Getty Museum-collectie en de campus van de University of California, Los Angeles (UCLA) zou bewegen.

Vooral in het uitgestrekte gebied van Pacific Palisades, dat bekendstaat om zijn luxe villa’s en dure koopwoningen, werd het contrast tussen welvaart en rampspoed in één oogopslag duidelijk. Verschillende beroemdheden hebben via sociale media laten weten dat hun eigendommen verloren zijn gegaan of zwaar zijn beschadigd. Onder hen zijn bijvoorbeeld realityster Paris Hilton, komiek Billy Crystal en actrice Leighton Meester. Ook de Nederlandse honorair consul in Los Angeles, Reinout Oerlemans, zou in deze zone wonen, net als zanger Duncan Laurence. Zij verkeren in relatieve veiligheid, maar kijken met lede ogen toe hoe straten die ooit het decor waren voor de spotlights van Hollywood, veranderen in met roet besmeurde puinhopen. De Amerikaanse president Joe Biden noemde de aanblik van delen van Los Angeles vrijdag ‘vergelijkbaar met een oorlogsgebied’, en hij betuigde steun aan de mensen die hun bezittingen in rook hebben zien opgaan.

Brandweerlieden, ondersteund door talloze vrijwillige hulpverleners, strijden onophoudelijk om de branden te isoleren en verdere escalatie te voorkomen. De uitdaging wordt bemoeilijkt door aanhoudende budgettaire en praktische problemen. Er is een tekort aan waterdruk op sommige plekken en niet alle brandkranen bieden de hoeveelheden water die nodig zijn om de intense vuurzeeën te stoppen. De lokale autoriteiten spreken elkaar tegen over de oorzaak daarvan. Zo bekritiseert de commandant van de brandweer in Los Angeles, Kristin Crowley, het stadsbestuur omdat de brandweerbudgetten naar haar zeggen te laag zouden zijn. Volgens haar draagt dat direct bij aan een gebrek aan middelen in dit soort crisissituaties, waarin snelle inzet van extra manschappen en materieel onontbeerlijk is.

Naast financieringsproblemen is er ook een specifiek waterreservoir uit de roulatie gehaald, naar verluidt voor onderhoud en kwaliteitscontroles. Hierdoor liepen sommige brandweerkorpsen tegen lege of sterk verminderde watervoorraden aan, net toen ze die het hardst nodig hadden. De gouverneur van Californië, Gavin Newsom, heeft daarom een onafhankelijk onderzoek ingesteld naar het falen van de watervoorziening. Hij spreekt over een ‘zeer verontrustende situatie’ en wijst erop dat de watertekorten juist tijdens de eerste cruciale momenten van de branden opspeelden. Newsom nodigde ook aankomend president Donald Trump uit om persoonlijk een kijkje te komen nemen in de door vuur verwoeste gebieden, nadat Trump online scherpe kritiek uitte op de aanpak van de Democratische gouverneur en diens waterbesparingsmaatregelen. Trump had eerder al laten weten dat hij vindt dat Californië de natuurbranden niet goed beheerst en had verwezen naar, in zijn ogen, falend bosbeheer.

Ondertussen is ook politiek debat ontstaan over hoe de stad Los Angeles het beschikbare geld heeft ingezet. Burgemeester Karen Bass verdedigt de recente bezuinigingen op de brandweer en stelt dat deze de huidige respons op de noodtoestand niet hebben ondermijnd. Volgens haar waren er ‘budgettair moeilijke tijden’ en was het niet te voorzien dat de branden een dergelijke omvang zouden aannemen. Niettemin staan haar uitspraken in schril contrast met de ervaringen van brandweerlieden die aan de frontlinie vechten met beperkte uitrusting, tekort aan water en lange werktijden. Crowley benadrukte in een emotioneel interview dat haar mensen ‘niet krijgen wat ze nodig hebben’ om het vuur de baas te worden.

Buiten de politieke en bestuurlijke discussies om is er ook op internationaal niveau hulp toegezegd. Zo heeft de Mexicaanse president Claudia Sheinbaum aangekondigd dat haar land 72 bosbestrijdingsexperts stuurt, onder wie militairen van het noodhulpteam Plan DN3 en specialisten van Conafor, het Mexicaanse agentschap voor bosbeheer. Sheinbaum benadrukte dat Mexico ‘een land van vrijgevigheid en solidariteit’ wil zijn en voegde daar trots aan toe dat haar regering bij natuurrampen altijd bereid is steun te verlenen. Ook Canada, onder leiding van premier Justin Trudeau, heeft middelen toegezegd, waaronder blusvliegtuigen en brandweerploegen uit Ontario, Quebec en Alberta. Trudeau verklaarde dat ‘Canada en de Verenigde Staten meer zijn dan alleen buren: we zijn vrienden, vooral als de tijden moeilijk worden’. Bovendien hebben sommige Amerikaanse staten, waaronder Texas, bij monde van de gouverneur Greg Abbott, eveneens hulp aangeboden, wat enigszins opvallend is gezien de politieke breuklijnen tussen Texas en Californië.

De omvang van de humanitaire crisis neemt nog altijd toe. De meeste slachtoffers in Pasadena en Altadena betreffen mensen die hun woning niet konden of wilden verlaten. Onder hen waren volgens lokale verslagen meerdere ouderen die al decennialang in dezelfde buurt woonden en die zich niet lieten evacueren. Ook zijn er mensen met een fysieke beperking die te laat hulp kregen bij het vertrekken, waardoor ze niet aan het vuur konden ontkomen. De lijkschouwer van Los Angeles County verwacht dat het dodental nog verder kan stijgen naarmate de puinhopen toegankelijker worden en speciale eenheden met speurhonden de verkoolde restanten van woonwijken doorzoeken. Dertien mensen staan voorlopig nog als vermist geregistreerd. Er is door de autoriteiten een centrum ingericht waar nabestaanden en andere burgers een vermissing kunnen melden of waar mensen terechtkunnen voor hulp bij het zoeken naar hun dierbaren.

Daarnaast is er ook sprake van criminaliteit in het getroffen gebied. De sheriff van Los Angeles County, Robert Luna, bevestigde dat er ondertussen 22 arrestaties zijn verricht, variërend van brandstichting, het negeren van evacuatiebevelen tot aan plunderingen en diefstal in verlaten woonwijken. De lokale overheid heeft daarom een avondklok ingesteld van zes uur ’s avonds tot zes uur ’s ochtends in de meest risicovolle gebieden, waaronder delen van Pacific Palisades, Eaton en Pasadena. De sheriff benadrukte dat men streng op zal treden om te voorkomen dat ramptoerisme en criminele activiteiten verdere schade toebrengen aan de getroffen gemeenschappen. Hij riep mensen op vooral niet naar het rampgebied te komen om te kijken of foto’s te maken, omdat het gevaar nog niet geweken is en wegen nodig zijn voor hulpdiensten.

Ondertussen zijn er ook lichtpuntjes in de vorm van solidariteit en liefdadigheid. Talrijke vrijwilligers bieden aan om te helpen bij de opvang van evacués of dragen bij aan donaties van kleding, voedsel en andere goederen. Maar de autoriteiten hebben al laten weten dat de grote stroom hulp soms tot chaos leidt bij inzamelpunten. Crisiscentra in Koreatown en bij de paardenrenbaan Santa Anita Park moesten vrijwilligers tegenhouden omdat er al te veel mensen hielpen of te veel spullen brachten. Gedupeerden die alles zijn kwijtgeraakt, kunnen zo wel gratis spullen uitzoeken, al is de opluchting maar betrekkelijk, omdat de meesten hun oude leven volledig in puin achter zich hebben moeten laten.

Specialisten waarschuwen daarnaast voor de gevaren van giftige as. Ruïnes van verbrande huizen kunnen asbest, zware metalen en andere schadelijke stoffen bevatten. De brandweer dringt erop aan dat mensen niet op eigen initiatief tussen de puinhopen gaan zoeken. Zodra de situatie veilig genoeg is en teams de grond hebben getest, kan men terugkeren met beschermende kledij. Gezondheidsautoriteiten hebben intussen een noodverklaring afgegeven voor Los Angeles County vanwege de slechte luchtkwaliteit. Ze raden mensen in sterk vervuilde gebieden aan om binnen te blijven en eventueel maskers te dragen als zij echt naar buiten moeten.

Een lichte opsteker komt van het feit dat een aantal brandhaarden sinds vrijdag gedeeltelijk onder controle is gebracht. De Eaton-brand in en rond Pasadena, die tot dusver de meeste dodelijke slachtoffers maakte, zou volgens de brandweer voor ongeveer 15 procent beheerst zijn. De Palisades-brand staat op ongeveer 11 procent. Hoewel de percentages klein lijken, betekent het dat sommige bedreigde wijken veilig genoeg zijn bevonden zodat evacuatiebevelen konden worden ingetrokken. Veel mensen zoeken nu in de puinhopen naar kostbaarheden of onvervangbare bezittingen, zoals fotoalbums en sieraden. Hulpdiensten blijven echter hameren op waakzaamheid, want de branden laaien gemakkelijk weer op als de windkracht toeneemt.

Intussen schuilt achter de grote cijfers nog een persoonlijk drama voor talloze families. Onderweg naar de verschillende evacuatiecentra zijn mensen te zien die niet alleen hun huis, maar vaak ook hun werk of hun spaargeld zijn verloren. Een man in Altadena vertelde lokale media dat drie huizen van zijn familie in één straat volledig in as zijn gelegd. Hij somde de huizen van ooms, tantes en neven op, en verzuchtte dat ze ‘nu niets meer hebben, geen veilige plek, geen spullen, geen toekomstplan’. Zulke verhalen klinken overal, en veel evacués weten niet wanneer ze terug kunnen, of wat er van hun oude leven nog overeind staat.

Volgens schattingen van AccuWeather zouden de totale economische schade en bijbehorende kosten van deze reeks bosbranden kunnen oplopen tot 135 à 150 miljard dollar. De financiële lasten drukken niet alleen op individuele huiseigenaren, maar ook op verzekeraars, de staat Californië en zelfs de federale regering, die mogelijk noodhulp moet verstrekken. Eerdere grootschalige bosbranden in de staat waren al kostbaar, maar de huidige ramp zou weleens een nieuw record kunnen vestigen. De verwachting is bovendien dat de schade verder oploopt als de branden opnieuw aan kracht winnen door aankomende windstoten. Er wordt momenteel hard gewerkt aan het voorkomen van overslag naar dichtbevolkte delen van Los Angeles. Niemand wil dat het vuur de Hollywood Hills of andere iconische buurten bereikt.