7 miljoen jaar zoenen
De menselijke kus is mogelijk ontstaan uit het vachtverzorgingsritueel van apen, denkt evolutionair psycholoog Adriano Lameira van de Universiteit van Warwick. Dit nieuwe idee, dat hij deze maand publiceerde in het tijdschrift Evolutionary Anthropology, biedt een interessante kijk op een van de meest herkenbare uitingen van menselijke genegenheid.
De vroegste archeologische bewijzen voor romantisch kussen dateren uit het oude Mesopotamië, rond 2500 v.Chr. Sommige studies wijzen echter op een nog oudere oorsprong. Neanderthalers zouden namelijk al meer dan 100.000 jaar geleden speeksel hebben uitgewisseld met de moderne mens, en daarmee ook orale microben hebben gedeeld.
Er zijn al diverse theorieën naar voren gebracht over de oorsprong van het kussen. Sommige onderzoekers speculeren dat het zou zijn ontstaan uit gedrag zoals het ruiken van elkaars geur, het voeden van baby’s, of het doorgeven van voorgekauwd voedsel aan kinderen. Lameira echter denkt dat de oorsprong te vinden is in de laatste stap van het verzorgingsritueel bij moderne chimpansees en andere grote apen.
In een interview met Science legt Lameira uit dat, hoewel mensen het kussen intuïtief herkennen, de vraag of andere dieren ook kussen complexer ligt. Hij benadrukt dat wat mensen als kussen beschouwen, meer inhoudt dan simpelweg snuit-tot-snuit contact. Het omvat het uitsteken van de lippen en een zuigende beweging, iets wat bij andere apen onduidelijk blijft.
Volgens Lameira is de verzorgingshandeling de enige in het gedragspatroon van apen die qua vorm, functie en context overeenkomt met kussen. Tijdens het verzorgen van elkaar, benadert de verzorger het verzorgde dier met uitgestoken lippen en maakt een zuigende beweging, in een poging parasieten of vuil te verwijderen. Lameira noemt dit de ‘laatste kus’ van het verzorgingsritueel.
Met de evolutie van de mens verloor ons lichaam uiteindelijk zijn vacht, waardoor het hygiënische nut van onderlinge verzorging verminderde. Dit zorgde ervoor dat het ritueel korter werd, maar volgens Lameira bleef deze ‘laatste kus’ een belangrijke sociale handeling. Zo evolueerde het gedrag van een hygiënisch gebruik naar een symbolische uiting van genegenheid.
De overgang naar dit gedrag zou volgens Lameira ongeveer 7 miljoen jaar geleden hebben plaatsgevonden, toen de voorouders van de mens het leven in de bomen verruilden voor een leven op de grond. Later, naarmate de menselijke voorouder zijn vacht verloor, hield het kussen stand als een kristallisatie van een oud sociaal ritueel.
Om zijn hypothese te testen, stelt Lameira voor om te onderzoeken hoe apen in gevangenschap, die door ziekte of overmatige verzorging hun vacht verliezen, zich gedragen. Als deze apen hun verzorgingssessies blijven afsluiten met de ‘laatste kus’, zou dit verder bewijs leveren voor de hypothese dat kussen een overblijfsel is van een veel oudere sociale praktijk.
