Wat heeft Israël bereikt in de strijd tegen Hamas?
Een jaar na het begin van het Gaza-offensief heeft de Israëlische strijd tegen Hamas een kritiek punt bereikt. De terroristische organisatie heeft de afgelopen twaalf maanden duizenden leden verloren, waaronder verschillende hoge officieren. Maar de prijs is hoog. Volgens cijfers van de VN behoren meer dan 11.300 kinderen en 6.300 vrouwen tot de burgerslachtoffers van het conflict. Deze cijfers zijn gebaseerd op Palestijnse gegevens. Daarnaast zijn er bijna twee miljoen mensen op de vlucht. Grote delen van de Gazastrook liggen in puin.
De dreiging voor het Israëlische volk zijn echter niet afgenomen. Integendeel: het Israëlische leger vecht nu op verschillende fronten en probeert tegelijkertijd de controle over de Gazastrook te behouden. Hamas mag dan militair verzwakt zijn, het is nog lang niet verslagen. Dat is tenminste de conclusie van een analyse door de conflictonderzoeksdatabase ACLED (Armed Conflict Location & Event Data), die het geweld in het Midden-Oosten systematisch documenteert op basis van verifieerbare rapporten.
Israëlisch leger lijdt verliezen
De gegevens maken het gemakkelijk om het verloop van de oorlog te traceren. Ze laten onder andere zien hoe de tactieken van Hamas in de loop van de tijd zijn veranderd. In de eerste maanden van het grondoffensief, dat begon in het noorden van de Gazastrook, vocht de terroristische militie felle terug tegen de Israëlische strijdkrachten. De gevechten bereikten een tijdelijk hoogtepunt in december en januari.
Maar ook in de maanden die volgden, slaagde Hamas erin om de "zuiveringsoperatie" van het Israëlische leger (IDF) te ontwijken en te weerstaan. Zelfs in gebieden waarvan de IDF allang had verklaard "volledig onder controle" te hebben, gingen en gaan de gevechten door. Op 17 september werden er vier IDF-soldaten gedood nadat Hamas een gebouw ten westen van Rafah met raketten had bestookt. Volgens de analyse van ACLED is dit type aanval typerend voor de huidige fase van het conflict: Hamasleden lijken in toenemende mate de directe confrontatie met het Israëlische leger uit de weg te gaan. In plaats daarvan nemen beschietingen met afstandswapens en aanvallen met zelfgemaakte explosieven en hinderlagen toe. Het beroemde tunnelnetwerk, dat blijkbaar op veel plaatsen nog intact is, blijft hierbij een centrale rol spelen.
Duizenden Hamas-strijders gedood, maar de rekrutering gaat door
Tot nu toe zijn er slechts een paar gewelddadige botsingen tussen Hamas en de Israëlische strijdkrachten opgenomen in de database voor begin oktober 2024- hoewel er waarschijnlijk nog meer aan toegevoegd zullen worden. Actuele gebeurtenissen verschijnen over het algemeen pas met enige vertraging in de database, omdat de informatie voor archivering van tevoren gecontroleerd en gecategoriseerd moeten worden. Toch is het de afgelopen twaalf maanden duidelijk geworden dat de gevechten in de Gazastrook afnemen. Er zijn veel aanwijzingen dat de middelen van Hamas minder zijn geworden en Israël beweert dat het sinds het begin van het offensief ongeveer 17.000 gewapende tegenstanders heeft uitgeschakeld. Dat zou meer dan de helft zijn van de 25.000 tot 30.000 strijders die voor het begin van de oorlog tot de militaire tak van Hamas zouden hebben behoord. Deze cijfers zijn echter moeilijk te verifiëren. Het blijft ook onduidelijk in hoeverre de doden daadwerkelijk kunnen worden toegeschreven aan Hamas. De officiële IDF-rapporten over het Gaza-offensief documenteren het doden van ongeveer 8.500 vermoedelijke Hamasleden en onderbouwen dit op geloofwaardige wijze met details zoals locaties en tijdstippen.
Uit analyses van de Amerikaanse zender CNN en het Institute for the Study of War (ISW) blijkt echter dat de Hamas-gevechtsbataljons in Gaza zich ondanks hun verliezen voortdurend hergroeperen - en zelfs nieuwe leden werven. "De aanwezigheid van Hamas in het noorden van Gaza is sterker dan je denkt," citeert CNN een Palestijn die de regio ontvlucht is en anoniem blijft. "Ze verblijven tussen de burgers. Dit helpt hen om hun strijdkrachten weer op te bouwen", vertelde de man aan de Amerikaanse omroep.
Aanvallen op de Westelijke Jordaanoever hebben kenmerken van Hamas
Toch presenteert het Israëlische leiderschap het offensief in Gaza als een succes. Hamas als "militaire formatie bestaat niet meer", triomfeerde de Israëlische minister van Buitenlandse Zaken Joaw Galant begin september. De Israëlische regering heeft echter de vraag opengelaten hoe het nu verder moet in de regio. Een staakt-het-vuren is zeker niet in zicht en Hamas blijft manieren en middelen vinden om aanslagen uit te voeren op Israëlische soldaten en burgers - ook buiten de Gazastrook. Volgens de analyse van ACLED zijn er sinds 7 oktober vorig jaar alleen al op de Westelijke Jordaanoever minstens twaalf Hamas-aanvallen geweest waarbij mensen gewond zijn geraakt of zelfs zijn gedood. De terroristische organisatie heeft haar tactieken de afgelopen maanden zichtbaar verfijnd en probeert "complexere en geraffineerdere aanslagen uit te voeren met explosieven die doen denken aan de Tweede Intifada", aldus het rapport. Op 23 juli werden verschillende Israëlische soldaten door Hamas in een hinderlaag gelokt, waarbij drie van hen gewond raakten door met geïmproviseerde explosieven. Eind augustus brachten Hamas-terroristen binnen 20 minuten twee autobommen tot ontploffing in een blijkbaar gecoördineerde aanval op Israëlische nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever.
De terreur van de Palestijnse groep is momenteel aanweziger in de rest van Israël dan lange tijd het geval is geweest. Onlangs nog eiste Hamas de verantwoordelijkheid op voor een aanslag in Tel Aviv op 1 oktober waarbij minstens zeven mensen werden doodgeschoten. Een eerder mislukte zelfmoordaanslag in augustus wordt ook beschouwd als een belangrijke gebeurtenis - het was immers de eerste keer in acht jaar dat Hamas-strijder zichzelf opblies met een bom in Tel Aviv, in het hart van Israël.
Welke oplossing Israël ook zoekt voor de Gazastrook: Een toekomst voor de Palestijnse gebieden zonder de aanwezigheid van Hamas lijkt niet mogelijk, zelfs een jaar na het begin van het offensief tegen Hamas. Het is waar dat zelfs het Hamasleiderschap in Qatar nu heeft laten weten dat het noch de capaciteit noch de wens heeft om de door oorlog verscheurde Gazastrook te blijven regeren. Desondanks slaagt de terroristische militie er nog steeds in om de uitputtende strijd met Israël voort te zetten en tegelijkertijd haar invloed op de Westelijke Jordaanoever uit te breiden. Ondertussen is er nog steeds geen teken van leven is van de resterende gijzelaars in de Gazastrook, tot ontsteltenis van hun dierbaren.