Amsterdamse parkeerindustrie: waarom zoveel mensen onterecht een bon krijgen
Amsterdam wordt steeds effectiever in het opleggen van parkeerboetes. Er zijn automatische controles, een vloot aan scanauto’s en een bonus voor het controlebedrijf. Dat leidt tot een hoge pakkans, maar ook tot zogeheten ‘boetelawines’ van soms wel tientallen, onterechte bekeuringen. Hoe kan het dat zoveel mensen onterecht op de bon gaan? En wie profiteert van het grote aantal controles? AT5 zocht het uit.
Ergens in een kantoorpand in Nieuw-West zit een handvol mensen urenlang naar foto’s van geparkeerde auto’s te kijken. Ze zien er tientallen per minuut, en moeten beoordelen of er een parkeerboete moet worden opgelegd. Het is een soort swipen: die wel, die niet. Ze versturen duizenden boetes per dag.
De beoordelaars werken niet voor de gemeente, maar voor een commercieel bedrijf. In 2012 heeft de gemeente het parkeerbeheer uitbesteed. Het kwam in handen van het Franse bedrijf Egis. Dit jaar werd het stokje overgenomen door P1. Dat is een dochteronderneming van de Nederlandse multinational Q-Park, die ook bekend is van de parkeergarages in het centrum.
De belangrijkste bezigheid - en grootste inkomstenbron - van P1 is handhaving. Met andere woorden: controleren of automobilisten betaald hebben voor hun plek. Het bedrijf staat voor een enorme opdracht. De afgelopen jaren werden er gemiddeld zo’n 500.000 boetes per jaar opgelegd.
Dat is mogelijk dankzij de scanauto, die in 2012 in gebruik werd genomen. Het aantal boetes is sindsdien bijna verdubbeld. Dat is precies de bedoeling: door middel van hoge tarieven en strenge controles wil de gemeente mensen ontmoedigen om met de auto naar de stad te komen.
De automobilist als melkkoe?
Ook in financieel opzicht is het strenge parkeerbeleid aantrekkelijk voor de gemeente. Parkeeropbrengsten zijn een van de belangrijkste inkomstenbronnen. Jaarlijks leveren ze de gemeente zo'n 322 miljoen euro op. Dat is bijna honderd miljoen meer dan de inkomsten uit toeristenbelasting of erfpacht. De parkerende automobilist lijkt daarmee voor de gemeente een melkkoe.
Parkeerbonnen vormen een deel van dat bedrag, ruim 38 miljoen euro. Technisch gezien zijn het geen boetes, maar 'naheffingen op de parkeerbelasting'. Zo'n naheffing kost je in Amsterdam 76,60 euro, het landelijk maximum. Meer mag de gemeente niet vragen, omdat er geen winst mag worden gemaakt op parkeerboetes.
P1 kan wél financieel profiteren. Als het bedrijf voldoende mensen beboet, krijgt het een bonus. Dat blijkt uit het contract tussen de gemeente en P1, dat AT5 heeft ingezien. Die bonus wordt berekend op basis van de pakkans voor niet-betalende automobilisten. Om precies te zijn: de kans dat iemand beboet wordt als hij zijn auto een uur lang onbetaald laat staan.
De gemeente wil die pakkans op minstens 6 procent hebben. Daaronder worden de inkomsten van P1 verminderd. Daarboven krijgt het bedrijf een bonus. Dat geldt ook voor de algemeen directeur, die dan meer krijgt uitbetaald.
De bonus wordt steeds hoger, tot een pakkans van 8 procent is bereikt. Bij dat percentage kan P1 een bedrag van zo'n 6,5 miljoen euro opstrijken.
Volgens voormalig Eerste Kamerlid Roel Kuiper, die een boek schreef over privatisering, is het onwenselijk dat een handhavingsdienst met een bonus wordt beloond. "Je lokt uit dat zo’n dienst meer bonnen gaat schrijven omdat dat goed is voor het bedrijfsresultaat."
Kuiper is kritisch over het feit dat het parkeerbeheer door de gemeente is uitbesteed. "We hebben het hier niet over busvervoer of telefonie. Handhaving gebeurt met overheidsgezag. Dat zou de overheid zelf moeten doen, zodat je weet dat het publieke belang voorop staat. Dat is nu niet het geval. Het is een transactie met een bedrijf geworden."
Pakkans
Voor het commerciële P1 is het dus zaak dat zoveel mogelijk mensen een bekeuring krijgen, zodat de pakkans en de bijbehorende bonus hoog genoeg blijven. Daar zet het bedrijf dan ook vol op in.
De parkeermultinational wil het aantal scanauto verdubbelen. Waar voorganger Egis nog 12 scanauto’s in gebruik had, begon P1 met 16. Dat aantal moet nog dit jaar worden uitgebreid tot 24. Die uitbreiding heeft deels te maken met de toename van het aantal betaalde parkeerplekken. Dat groeide dit jaar van 161.000 naar 223.000, doordat nu ook in grote delen van Zuidoost en Nieuw-West moet worden betaald.
P1 heeft een tweede 'uitrijstation’ geopend, zodat de armada aan scanauto’s voortaan vanaf twee kanten de stad kan inrijden. Het bedrijf kan door middel van geavanceerde software ideale routes berekenen, langs parkeerplekken waar zoveel mogelijk mensen kunnen worden beboet. Bij drukke parkeerplekken, waar in korte tijd veel verschillende auto’s geparkeerd staan, zijn vaak meer dan tien controles per dag.
De 'boetemachine'
Je auto eventjes onbetaald laten staan in de hoop dat je niet gecontroleerd wordt, zoals vroeger vaak gebeurde, is er niet meer bij. De opgevoerde controles doen in die zin precies waar ze voor bedoeld zijn.
Maar er zijn ook negatieve effecten. P1 heeft er belang bij dat de beoordelaars in het controlecentrum in Nieuw-West zo snel mogelijk werken. Iedere minuut beoordelen ze zo'n vijf auto’s. Van iedere auto zijn er acht foto's te bekijken. Met zo’n werktempo is een vergissing gauw gemaakt. Het is bijvoorbeeld niet gemakkelijk om geparkeerde auto's te onderscheiden van auto's die aan het laden en lossen zijn, of eventjes stil staan met de bestuurder erin.
Pas achteraf wordt er door een bezwaarcommissie zorgvuldiger naar de scans gekeken. Maar dat gebeurt alleen als er bezwaar is gemaakt. Volgens gemeentelijk ombudsman Munish Ramlal is dat de omgekeerde wereld. "Je moet erop kunnen vertrouwen dat boetes in principe terecht zijn", zegt Ramlal. "Nu jaagt de gemeente heel veel mensen een bezwaarprocedure in. Dat zorgt voor enorme frustratie."
Tegen 15 procent van alle boetes wordt bezwaar aangetekend, wat neerkomt op 75.000 bezwaren per jaar. Het merendeel van die bezwaren - 62 procent - wordt toegekend. Volgens de gemeente komt dat hoge percentage vooral voort uit coulance. Wie per ongeluk een keer buiten zijn vergunninggebied parkeert, hoeft bijvoorbeeld niet te betalen.
Maar bij iets minder dan een derde van alle toegekende bezwaren gaat het niet om vergissingen van automobilisten, maar om fouten van de gemeente of P1. Zo gaat het geregeld mis bij kentenkenwijzigingen van vergunninghouders. Haperende gemeentelijke software zorgt er dan voor dat wijzigingen niet goed worden verwerkt.
Zo'n fout kan grote gevolgen hebben. Iedere dag rijdt de scanauto langs, waardoor je iedere dag op de bon gaat. De administratie houdt dat niet bij: tegen de tijd dat je erachter komt dat er iets mis is, heb je al meerdere boetes ontvangen.
Je zou kunnen zeggen dat de controles té efficiënt zijn geworden. Daardoor ontstaan 'boetelawines'. Dat zijn meerdere boetes voor dezelfde - vaak onterechte - overtreding. Het kan gaan om tientallen boetes. In totaal kregen dit jaar duizend automobilisten tenminste vijf boetes achter elkaar op dezelfde locatie. Hoeveel vergunninghouders daarbij zitten, kan de gemeente niet zeggen.
Er zijn Amsterdammers die dertig of vijftig keer onterecht op de bon werden geslingerd. Als zij hun recht willen halen, moeten ze tegen iedere afzonderlijke boete bezwaar maken. Het kan soms een jaar duren voordat die bezwaren zijn afgehandeld en de boetes worden kwijtgescholden.
"Als die boetemachine eenmaal aan gaat, is er bijna niemand die je kan helpen", zegt ombudsman Ramlal. "De gemeente moet nagaan hoe het kan dat er zoveel parkeerbonnen onterecht worden opgelegd, en hoe dat voor andere Amsterdammers kan worden voorkomen."
In het contract tussen P1 en de gemeente komen de woorden ‘menselijke maat’ elf keer voor. Er staat in dat bezwaren zo veel mogelijk ‘informeel’ moeten worden afgehandeld. Bijvoorbeeld te bellen met de betrokken om te kijken of een vergunning na een vergissing kan worden ‘hersteld’.
Volgens de onterecht beboete mensen met wie AT5 voor dit artikel sprak, komt daar in de praktijk weinig van terecht. Zij werden niet gebeld, maar moesten zelf maandenlang contact zoeken om fouten recht te laten zetten. En zelfs dan moet er soms een rechtszaak aan te pas komen voordat onterechte boetes worden kwijtgescholden.
"P1 moet klachten effectief oplossen, dat is een afspraak met de gemeente", zegt Ramlal. "Als dat niet lukt, moet de gemeente P1 daarop aanspreken. Je kunt je afvragen of dat voldoende gebeurt."