Bacteriën helpen met baggeren

Sinds 1828 zit de Koninklijke Militaire Academie (KMA) in Kasteel Breda. De kademuren zijn dringend aan onderhoud toe en de gracht zit vol met slib. ‘De laatste keer troffen ze kanonskogels aan.’

Op de vroege morgen is het al druk bij de Militaire Academie. Cadetten patrouilleren over het terrein en andere officieren in opleiding keren terug van een intensieve fietstraining. Tussen alle uniformen laveert een man in colbert die door alle militairen vriendelijk wordt begroet. Het is Robert van Breugel, expert vastgoed en infrastructuur bij het Rijksvastgoedbedrijf (RVB). Samen met collega Paul Smits, technisch adviseur bij het RVB, is hij op werkbezoek bij het eeuwenoude kasteel.

Terwijl hij richting de poort loopt, legt Van Breugel uit dat hij de manier van werken wil veranderen. Projecten hebben het risico uit de hand te lopen qua tijd en kosten. 'Daarom zijn we van plan inspecties ruim twee jaar van tevoren te doen', verklaart Van Breugel. Een digitaal portaal moet helpen om beter inzichtelijk te krijgen wat de status is van een object. 'Daarvoor zijn inspecties nodig van het object zodat de databases gedetailleerde informatie bevatten. Zo gaan we van reactief, naar proactief.'
De grachten en kademuren hebben veel achterstallig onderhoud. De onderaannemer is sinds half september al begonnen met het verwijderen van struiken die wortel hebben kunnen schieten in de voegen van monumentale muren. Nu moet de slotgracht worden schoongemaakt. Tegelijkertijd krijgen de randen van de grachten een grondige opknapbeurt.

7:30 uur: Aankomst op uniek terrein
Geen dag is gelijk voor Van Breugel. Vandaag komt hij de baggerwerkzaamheden bekijken. De KMA is gevestigd in Kasteel Breda waar cadetten een opleiding tot officier volgen. Niet iedereen mag zomaar op dit Defensieterrein rondlopen, Van Breugel wel. Hij is een bekend gezicht op het terrein. Op vertoon van zijn Defensiepas laat de beveiliging hem het terrein op. Na een stevige kop koffie is het tijd voor de eerste vergadering.

8:00 uur: Drones en 3D-scans
In de oude bar van de KMA is het eerste overleg met technisch adviseur Paul Smits. Geen tijd te verliezen, want met twintig projecten onder zijn hoede is er veel te bespreken. ‘Het toevoerkanaal in de muurkade is gaan eroderen en slijten’, zegt Van Breugel. Met drones is een 3D-scan gemaakt van het boogje. Smits tovert het model op zijn laptop. ‘Het originele natuursteen is losgelaten van de muur. Door de scan zien we wat de schade is. Omdat het natuursteen kapot is, kan het niet terug op de muur worden gezet. We moeten nauwkeurig te werk gaan en uitzoeken welk materiaal we daarvoor in de plaats gebruiken. Het pand is monumentaal dus we willen dit zo goed en mooi mogelijk herstellen.’

9:30 uur: Het baggerseizoen
De herfst is het baggerseizoen bij uitstek. De vissen zijn dan nog net niet in winterslaap en kunnen gewoon wegzwemmen. In de winter zou de kraan de vissen uit het water scheppen. En in het broedseizoen verstoort het baggerwerk de vogels.
De aannemer hoeft niet al het werk alleen te doen. Een jaar lang zijn er bacteriën in het water gegooid. Zij eten organisch materiaal op, zo’n dertig procent van het slib. De rest haalt de aannemer eruit. Van Breugel: ‘Toen ze hier begonnen, lag het slib zo hoog dat de bootjes te ondiep lagen. De onderaannemer moest zichzelf letterlijk naar binnen werken. Hoe dan ook liggen we goed op schema’. Wanneer de hijskraan een fiets uit het water tilt, grapt Van Breugel: ‘Ze hebben hier al twintig jaar niet gebaggerd dus dit zal wel niet de enige fiets zijn die ze opvissen.'

10:00 uur: Zuurstoftekort
Gewoonlijk is slib ideaal materiaal voor het herstel van oevers. Maar wat de aannemer nu opbaggert, kan niet hergebruikt worden. Door het achterstallig onderhoud is het slib verontreinigd. ‘Vandaar de geur,’ lacht Van Breugel. Het zuurstoftekort heeft het bodemleven geen goed gedaan. Een bootje voert een maand lang dagelijks vijfhonderd kuub af naar het depot Hollandsdiep. ‘Soms voelt het alsof ik bij een waterschap werk’, zegt Van Breugel glimlachend.

10:30 uur: Kanonskogels
Tijdens de Tweede Wereldoorlog is bij Breda gevochten. En toen is er een loopgraaf gegraven langs de gracht. ‘Onder het pad ligt een oude loopgraaf. Het is niet vrijgegeven en er kunnen dus nog explosieven liggen. Bij het vervangen van de oever moeten we onder de loopgraaf door boren. Dat is ongeveer twee meter beneden het maaiveld. Ankerstangen zetten we in ter versteviging van de houten beschoeiing aan de oever’, legt van Breugel uit. ‘We weten ook niet wat er nog in de grachten ligt. Bij de laatste keer baggeren troffen ze kanonskogels van honderden jaren geleden aan. Omwille van veiligheid gaan wij nu niet dieper dan een meter.’

11:00 uur: Ballenlijn
De gracht van de KMA is verbonden met de Mark in Breda. ‘Er varen in de zomer veel kano’s en sups op de grachten van de KMA. Dat mag alleen op het openbare gedeelte van de gemeente’, zegt Smits. Het is niet de bedoeling dat mensen de KMA-gracht binnen suppen. Een houten balk geeft de grens aan. ‘Een houten balk als grensaanduiding rot weg na twee jaar. De nieuwe oplossing is om een ballenlijn neer te leggen over het grensgebied.’

12:00 uur: Stinkende paaltjes
Langs de grachten staan houten paaltjes als beschoeiing. Na de crisis van 2008 was er geen geld voor onderhoud, nu gelukkig wel. ‘Het hout is gaan rotten en ruikt niet meer lekker na twintig jaar in het water’, zegt Van Breugel met een vies gezicht. Ook al zijn de werkzaamheden routine, het historische terrein maakt het werk bijzonder. Naast de F-16 vlakbij de oever staat er ook een tank op het terrein. Ze geven aan dat verschillende krijgsmachtonderdelen hier samen komen: de Landmacht, Luchtmacht en de Marechaussee.

14:00 uur: Ondergrondse mysteries
Van Breugel komt voor zijn werk op bijzondere plekken die maar weinigen mogen zien. Zo ook de gangen onder Kasteel Breda. Omdat het erg vochtig is, zijn de muren voorzien van kalk. Deze laag beschermt tegen schimmelvorming. In de gangen zie je nog de schietgaten uit de zestiende eeuw. De kanonnen moesten het Spaanse leger afweren. In de muren hebben mensen hun namen gekerfd. Sommige handtekeningen stammen uit 1939. Van Breugel: ‘Tijdens de Tweede Wereldoorlog is de KMA overgenomen door de Duitsers. Het is fascinerend om namen te zien uit die bizarre tijd.’ ‘Dit soort locaties maken mijn werk uniek. Daar doe ik het voor’.