Wagner Group; Russische huurlingen in Centraal-Afrika alarmeren de EU

Deze week heeft de Europese Unie sancties opgelegd aan de Wagner Group, een Russische huurlingenorganisatie die wordt beschuldigd van mensenrechtenschendingen in de Centraal-Afrikaanse Republiek (CAR) en elders.

De EU heeft gezegd dat zij niet langer CAR-regeringssoldaten zal opleiden vanwege hun banden met Wagner.

In Afrika zijn zijn huurlingen ook betrokken bij Libië, Soedan en Mozambique en het lijkt erop dat ze een rol gaan spelen in Mali.

Waarom zit de Wagner Group in CAR?
De huursoldaten zijn er om president Faustin-Archange Touadéra te steunen in de strijd tegen de rebellen, die ondanks recente regeringsvooruitgang nog steeds veel delen van het land beheersen. Het land is verwikkeld in burgerlijke onrust sinds president François Bozizé in 2013 werd afgezet. Touadéra, aan de macht sinds de verkiezingen van 2016, had moeite om de rebellen te verslaan, ondanks de aanwezigheid van Franse troepen en een VN-troepenmacht.

De CAR-regering gelooft dat de inzet van Russische huursoldaten meer succes heeft gehad. Wagner zou in 2017 in de CAR zijn gaan werken, nadat de VN-Veiligheidsraad daar een Russische trainingsmissie had goedgekeurd en het in 2013 opgelegde wapenembargo had opgeheven.

In oktober 2017 reisde president Touadéra naar Rusland om een aantal veiligheidsovereenkomsten met de Russische regering te ondertekenen. Deze omvatten een verzoek om militaire steun, in ruil voor toegang tot de aanzienlijke voorraden diamanten, goud en uranium van de CAR. De VN hadden slechts ingestemd met de inzet van 175 Russische trainers voor het lokale leger.

Ondanks officiële Russische ontkenningen zijn er beschuldigingen, ook van de EU, dat er banden zijn tussen Wagner en het Kremlin. Analisten zeggen dat deze banden de gewapende Wagner-agenten in staat stelden om in de CAR te gaan werken nadat de deal met Rusland was ondertekend. Sindsdien is de aanwezigheid van de groep in het grondstoffenrijke land explosief gestegen.

De Russische regering zegt dat ze ongewapende militaire instructeurs naar de CAR heeft gestuurd en dat er nooit meer dan 550 van hen tegelijkertijd in het land zijn geweest. VN-experts geloven echter dat er meer dan 2.000 instructeurs door Rusland in de CAR kunnen worden ingezet, inclusief rekruten uit Syrië en Libië, waar Wagner actief is geweest.

Dit is met name een punt van zorg voor de VN en Frankrijk, die beide de groep hebben beschuldigd van het aanwakkeren van het conflict door het plegen van mensenrechtenschendingen en het uitvoeren van buitengerechtelijke executies van vermoedelijke rebellen.

Waar wordt de Wagner Group precies van beschuldigd?
Wagner-agenten, evenals regeringstroepen, hebben ongewapende burgers verkracht en beroofd in de landelijke gebieden van het land, volgens de VN en Frankrijk.

In een rapport in augustus over mensenrechtenschendingen in de CAR documenteerde de VN meer dan 500 incidenten in het jaar vanaf juli 2020. Daaronder waren buitengerechtelijke executies, martelingen en seksueel geweld. In oktober gaf een panel van VN-experts aan dat degenen die werden gearresteerd door de Russische instructeurs en het nationale leger vaak geen toegang kregen tot een rechter. Ze vertelden dat slachtoffers terughoudend waren om officiële klachten in te dienen, wat betekent dat de straffeloosheid voor de misstanden voortduurde.

Eerder die maand erkende de minister van Justitie van de CAR, Arnaud Abazene, voor het eerst dat er misdaden waren gepleegd door "Russische instructeurs". Hoewel hij zei dat de meeste incidenten door de rebellen werden gepleegd, was het de eerste keer dat de regering de misstanden door hun eigen troepen of hun bondgenoten erkende.

De heer Abazene zei ook dat de Russische instructeurs waren gerepatrieerd om in hun thuisland te kunnen worden berecht.

Waarom heeft de EU besloten om actie te ondernemen?
EU-woordvoerder Nabila Massrali vertelde de BBC dat Brussel steeds meer gealarmeerd werd door de activiteiten van de Wagner Group. Naast problemen in de CAR heeft de VN de Wagner organisatie beschuldigd van het plegen van oorlogsmisdaden in Libië.

Uit een BBC-onderzoek bleek dat Wagner-agenten burgers en gevangenen in Libië hadden gedood en ongemarkeerde explosieven hadden geplaatst.

"Hun juridische status is vaag, evenals hun modus operandi, doelstellingen en doelwitten", zei de heer Massrali. "Het is duidelijk erg moeilijk om mogelijke schendingen van de mensenrechten en het internationaal humanitair recht in de context van dergelijke dubbelzinnigheid te voorkomen en ervoor te zorgen dat er verantwoording wordt afgelegd."

De EU benadrukte uitdrukkelijk dat zij niet heeft samengewerkt met Wagner-huurlingen. Het heeft nu zijn militaire trainingsmissie in de CAR opgeschort omdat ze bang zijn dat de Wagner huursoldaten het bevel voeren over de eenheden die de EU heeft opgeleid.

De EU is een van de grootste donoren van humanitaire hulp aan de CAR en heeft sinds 2014 meer dan € 1,4 miljard verstrekt an het Afrikaanse land..

Wat zijn de banden van de Wagner Group met de Russische regering?
Officieel zijn die er niet. Maar er zijn sterke vermoedens van nauwe onderlinge banden. Een van degenen die door de EU zijn gesanctioneerd, was Valery Zakharov, een voormalig lid van de Russische staatsveiligheidsdienst, en een veiligheidsadviseur van president Touadéra.

Volgens de EU is de heer Zakharov "een sleutelfiguur in de commandostructuur van de Wagner-groep en onderhoudt nauwe banden met de Russische autoriteiten". Wagner kreeg bekendheid in 2014, toen het vocht met pro-Russische separatisten in het conflict in Oost-Oekraïne. Sindsdien is de groep actief geworden in het Midden-Oosten, maar ook in Centraal- en Zuidelijk Afrika.

Wagner wordt verondersteld te worden gefinancierd door Yevgeny Prigozhin, een rijke zakenman met banden met president Vladimir Poetin. De heer Prigozhin heeft altijd elke connectie met Wagner ontkend. De Russische regering ontkent ook elke staatsbetrokkenheid bij de groep, maar houdt ook vol dat het wettelijk niet bestaat omdat particuliere militaire contractanten illegaal zijn in Rusland.

Waar anders in Afrika is Wagner actief?
Naast Libië noemde de EU ook de huurlingenoperaties van Wagner in Soedan en Mozambique. In Soedan zouden ze betrokken zijn geweest bij trainingen en bij de bescherming van ambtenaren en mijnsites. In Mozambique heeft Wagner het leger gesteund in zijn strijd tegen de militante islamistische opstand in het noorden.

Onlangs kondigde Mali, een langdurige westerse bondgenoot in de strijd tegen het jihadisme in de Sahel, aan ongeveer 1.000 Wagner-agenten in dienst te willen nemen om de veiligheid te helpen bieden. Dit volgde op een Franse aankondiging dat het ongeveer de helft van zijn 5.000 troepen uit het land zou terugtrekken.

De VS zeiden "gealarmeerd" te zijn door het vooruitzicht van de inzet van troepen van de Wagner Group in Mali. Het zei dat de aanwezigheid van de huurlingen de regio zou destabiliseren. De Malinese minister van Buitenlandse Zaken Abdoulaye Diop zei dat interventies van de internationale gemeenschap niet hadden gewerkt en dat het land nieuwe opties moest overwegen.

Wagners mogelijke intrede in Mali herinnert veel waarnemers aan de manier waarop de groep begon te opereren in de CAR.