Lijken aan de lopende band - Een Opera Pastiche uit Westerbork
Op de grens van leven en dood in Kamp Westerbork werden regelmatig 'bonte avonden' georganiseerd, waarbij kampcommandant Albert Gemmeker vaak op de eerste rij zat. Er werden allerlei voorstellingen gegeven, om te zorgen dat het leven in Westerbork zo ontspannen mogelijk verliep.
De revues en sketches werden georganiseerd door de Joodse theatermakers Erich Ziegler, Willy Rosen en Max Ehrlich. De uitvoering lag bij De Gruppe Bühne, onder leiding van Max Ehrlich. In juni 1944 werd er een operaparodie opgevoerd: 'Ludmilla - total verrückt' (Ook wel Lijken aan de Lopende Band). Ludmilla bleek achteraf een in grappen verpakte aanklacht tegen de nazi's te zijn. Het stuk werd dan ook maar éénmalig opgevoerd en was de directe aanleiding voor Gemmeker om de bonte avonden voortaan te verbieden.
In 2012 doken de tekst en een handgeschreven partituur van de opera op in de nalatenschap van Ida Simons, een Joodse pianiste/schrijfster die destijds ook in Westerbork verbleef. Zij overleefde de oorlog en schreef nadien de novelle 'In Memoriam Mizzi' en het boek 'Een Dwaze Maagd'. In 2019 werd door theatergezelschap Punto Arte een eigen uitvoering van de opera, gebaseerd op de originele partituur, opgevoerd op het kampterrein nabij de voormalige ambtswoning van kampcommandant Gemmeker.
In de opera komen onder meer herinneringen van Philip Mechanicus voor, evenals herinneringen van Etty Hillesum. Zij werden beiden vanuit Westerbork naar Auschwitz gedeporteerd en daar vermoord. Ook worden er herinneringen opgehaald aan Ida Simons. De schoondochter van Ida, Marita Simon zegt: "Dat dit werk, zo’n tastbare herinnering aan het leven in Westerbork, opnieuw gaat klinken, is voor mij heel bijzonder. Het is een eerbetoon aan de mannen, vrouwen en kinderen die zich aan hun menselijkheid vastklampten terwijl ze wisten dat ze weggevoerd zouden worden. De meesten van hen zouden niet terugkeren."
Vanavond, in het kader van Theater na de Dam, wordt de opera opnieuw uitgevoerd. Dit keer vanuit het Wilmink Theater in Enschede en is via een livestream te zien. Kaarten voor de voorstelling zijn 5 euro en te verkrijgen via de website van het Theater. De voorstelling begint om 21:00.
De voormalige ambtswoning van kampcommandant Gemmeker in Kamp Westerbork (Foto: FOK!)
