Had de terroristische aanslag in Wenen voorkomen kunnen worden?

Begin november werden bij een terroristische aanslag in Wenen vier mensen gedood en raakten vele anderen gewond. Een onderzoekscommissie heeft in een eerste rapport harde kritiek geuit op de Oostenrijkse autoriteiten.

Een onderzoeksrapport over de islamitische aanslag op 2 november in Wenen bracht ernstige tekortkomingen van de Oostenrijkse veiligheidsautoriteiten aan het licht. De autoriteiten hebben verschillende kansen gemist om de dreiging van de latere bommenwerper te signaleren en hierop actie te ondernemen, aldus het eerste rapport van een overheidsonderzoek.

Volgens de Oostenrijkse krant "Der Standard" wordt in het bijzonder kritiek geuit op het functioneren van het Bureau voor de bescherming van de grondwet. Wat betreft de risicobeoordeling van de islamist en de daarop ondernomen maatregelen, was de communicatie binnen de autoriteit zwaar onvoldoende. Nadat de jonge islamist in december 2019 uit de gevangenis was vrijgelaten, duurde het tot oktober 2020 voordat zijn risicobeoordeling was afgerond. Daaruit bleek dat de 20-jarige man uit Noord-Macedonië een "hoog risico" tot radicalisering had.

De slechte communicatie werden meermaals duidelijk in het onderzoek: 'Sommige vragen bleven onbeantwoord, sommige verklaringen van de verschillende afdelingen waren in tegenspraak met elkaar, en een deel van de commissie kreeg niet de juiste stukken ter beoordeling', citeert 'Der Standard' uit het rapport.

Vier doden, 14 gewonden
De terrorist opende begin november het vuur in een drukke wijk van Wenen. Hij doodde vier mensen en verwondde meer dan twintig anderen voordat hij zelf door de politie werd neergeschoten. De IS claimde deze terroristische aanslag op. De dader had zijn vorige gevangenisstraf te danken aan een veroordeling omdat hij had geprobeerd naar Syrië te reizen om aan de kant van IS te vechten.

Hij hoefde echter niet de volledige straf van 22 maanden uit te zitten. Begin december 2019 werd hij vervroegd vrijgelaten nadat hij een succesvolle deelname aan een deradicaliseringsprogramma had gesimuleerd. Bij het onderzoek is gebleken dat het militaire Heeresnachrichtenamt (HNA) de autoriteiten in februari 2020 opnieuw expliciet heeft gewaarschuwd voor de latere terrorist omdat hij contact onderhield met een IS-lid die in Turkije verbleef, schrijft "Der Standard".

De auteurs van het rapport vonden het "onaanvaardbaar" dat het bijna tien maanden duurde voordat de risicobeoordeling gereed was. De dreiging van de man werd in juli opnieuw duidelijk toen hij bij de overheid bekend staande Duitse en Zwitserse islamisten ontmoette. De Duitse autoriteiten hebben Oostenrijk hiervan direkt op de hoogte gebracht. Volgens het rapport gaf het Weense Staatsbureau voor de bescherming van de grondwet en de bestrijding van terrorisme (LVT) de schuld van deze vertraging aan een gebrek aan middelen en overbelasting.

Verschillende mogelijkheden om de aanval te voorkomen
Volgens het rapport heeft een medewerker van de LVT  geprobeerd te waarschuwen dat de deelname van de 20-jarige aan de islamistische bijeenkomsten het bestaan van een "zeer gevaarlijke terroristische cel" bewees. Collega's van het federale bureau voor de bescherming van de grondwet en de bestrijding van terrorisme (BVT) hadden hem echter gevraagd hierover te zwijgen. De BVT verwerpt deze bewering.

Volgens het rapport hebben de Oostenrijkse autoriteiten nog een kans gemist om de terroristische aanslag te voorkomen. In juli werden ze gewaarschuwd door de Slowaakse autoriteiten dat de latere dader had geprobeerd munitie te kopen. Later ontving de BVT opnames van bewakingscamera's van 27 juli, die pas een maand later werden doorgestuurd naar de LVT Wenen. 

Eind januari wil de commissie een gedetailleerder rapport publiceren. De Oostenrijkse directeur-generaal voor interne veiligheid, Franz Ruf, kondigde aan dat de bevindingen van het onderzoek zullen worden gebruikt bij de huidige hervormingen van de veiligheidsautoriteiten. De conservatieve bondskanselier van Oostenrijk, Sebastian Kurz, kondigde na de aanslag in Wenen aan dat hij vergaande maatregelen zou nemen tegen de "politieke islam".