Versperring maakt Grebbelinie zichtbaar
Ruim 80 jaar na de inval van de Duitsers in Nederland in mei 1940 is een anti-tankversperring bij Renswoude deels in oude luister hersteld. De voormalige Grebbelinie wordt daardoor weer beter zichtbaar.
Het terugplaatsen van een aantal stalen ‘asperges’ in Vechtwagenhindernis 56 was aanvankelijk een taak voor de genie. Maar vanwege het coronavirus moesten zij afzeggen. Daarom verzamelde een klein groepje vrijwilligers zich vorige week vrijdag bij het Bezoekerscentrum Grebbelinie op Fort aan de Buursteeg, ten zuiden van Renswoude. Zij wilden zelf de klus aan de Schalm, een dijkje ten zuiden van Renswoude, klaren.
Niet alleen Grebbeberg
De vrijwilligers zijn lid van de Stichting Grebbelinie en investeren bijna al hun vrije tijd in het behoud en zichtbaar maken van deze verdedigingslinie. “De gemiddelde toerist heeft geen idee waar hij loopt. En dat terwijl op verschillende plekken in de Grebbelinie Nederlandse militairen hard hebben gevochten tegen de Duitsers”, vertelt Bert Rietberg. “Niet alleen op de Grebbeberg werd strijd geleverd, maar op veel meer andere plekken. Daar willen we aandacht voor.”
Kicken
Vrijwilliger Rob Meeuwisz kijkt met een trots gevoel naar de werkzaamheden aan de versperring. “2 jaar heeft het geduurd, van plan tot uitvoering. Het is een combinatie van archief- en veldwerk wat wij doen. Hoe zag de versperring er precies uit, wat hebben we nodig aan materiaal? Ik bijt me in een onderwerp vast. En als je dan de originele bouwtekeningen in handen hebt is dat gewoon kicken. Je ziet een naam en datum staan, meer dan 80 jaar geleden had iemand die tekening ook vast”, glundert de oud-militair.
Hij vervolgt: “De stalen palen zijn nagemaakt op basis van die tekeningen en gesponsord door een bedrijf uit de buurt waar we vaker mee samenwerken. Die vinden het gewoon leuk om mee te doen.”
Verhaal van opa
Een stijgend aantal familieleden van veteranen komt met vragen naar het bezoekerscentrum, omdat hun oom of opa ‘in de Grebbelinie heeft gevochten’. “Mensen komen bij het opruimen van de zolder foto’s tegen of een militair zakboekje”, legt Rietberg uit. “Wij helpen ze hier op weg in de archieven om meer over hun familielid te weten te komen. Dan snappen ze opeens waarom die elk jaar op 13 mei weg was, terug naar de plek waar hij had gevochten. Wat iemand precies heeft gedaan is niet altijd duidelijk, maar het verhaal van zijn compagnie vertelt veel over de omstandigheden.”
Soldaat Buurman
De combinatie van plekken van herinnering en persoonlijke verhalen is volgens Rietberg belangrijk: “De versperring op zich of een dijk in het landschap zeggen niet direct iets. Een verhaal met gezicht komt bij bezoekers binnen.”
Zo’n persoonlijk verhaal komt ook terug bij de herstelde versperring. Op de wallen van de voormalige Batterij aan de Schalmdijk stonden in kazematten mitrailleurs van de mitrailleurcompagnie van het 2e bataljon 22e regiment infanterie onder leiding van kapitein Wunderink opgesteld. De eerste dagen van de oorlog bleef het op enkele luchtaanvallen na rustig. Tot de 13e mei 1940, toen vanaf de middag een artilleriebeschieting losbarstte. Veel materiele schade veroorzaakte die niet, maar het kostte wel het leven aan de 28-jarige soldaat Hendrik Buurman, die werd geraakt in een loopgraaf. “Hij werd ter plekke in een veldgraf begraven. Zijn foto prijkt nu op het informatiebord bij de versperring, samen met zijn verhaal.”
Het Grebbelinie Bezoekerscentrum
Dit museum vertelt het verhaal over één van de grote waterlinies van Nederland: de Grebbelinie. Deze slinger van forten en liniedijken tussen Rhenen en Spakenburg beschermde Nederland meer dan 200 jaar. De expositie biedt een persoonlijke introductie door een gids, een korte film, interactieve animaties, tijdlijnen, veldtelefoons en vele voorwerpen uit 200 jaar geschiedenis. Nieuw in de expositie is de aandacht voor militairen van Nederlandse en geallieerde zijde, die zich hebben onderscheiden in 1940-1945.
De versperring ligt grotendeels onder de hedendaagse weg en bestaat uit een blok beton waarin stalen profielen kunnen worden geplaatst. Elke paal weegt zo’n 160 kilo. (foto: Ministerie van Defensie)
Een 3D-visualisatie van de versperring en kazematten bij de Schalm. (Illustratie: Marcel Kuster, 3D-modellen kazematten: Sander van den Berg)
Met een op maat gemaakte tang worden originele deksels op de gaten geplaatst. De deksels zijn gevonden bij een gesloopte versperring in Nijmegen.
De fundering van de palenbergplaats is zichtbaar gemaakt. Hier lagen in vredestijd palen opgestapeld die binnen 15 minuten in de versperring konden worden gestoken.
