Officiële opening getransformeerd Fort van Hoofddorp

Monique Verlind (DJMO)

De ontwikkeling en herbestemming van Fort van Hoofddorp nam 10 jaar in beslag. Vrijdag 25 september openen gedeputeerde Zita Pels en wethouder Marja Ruigrok het monument. Het forteiland van totaal 8.100 m2 is door de initiatiefnemers getransformeerd tot een stadspark met ruimte voor horeca, culturele en educatieve activiteiten. De ontwikkeling van Fort Hoofddorp is mede mogelijk gemaakt door de provincie Noord-Holland.

Verborgen schat
Hoofddorp was nog een plattelandsdorp toen het fort rond 1904 op steenworp afstand van de dorpskern werd gebouwd. Fort bij Hoofddorp, zoals de officiële naam luidde, is onderdeel van de Stelling van Amsterdam en via de Geniedijk verbonden met Fort bij Aalsmeer en Kunstfort bij Vijfhuizen. Door de schaalvergroting van Hoofddorp kwam het forteiland in de tweede helft van de twintigste eeuw midden in het stadscentrum te liggen. Ondanks de centrale ligging was het eiland nooit structureel toegankelijk voor publiek. Het fortgebouw functioneerde lange tijd als munitiedepot en bood de laatste jaren onderdak aan de lokale schietvereniging. Het provinciaal monument kwam in 1996 op de Lijst van Werelderfgoed.

Een uniek fort binnen de Stelling
Fort van Hoofddorp is 1 van de weinige forten binnen de Stelling met twee verdiepingen. Het verdedigingswerk ligt, zoals de meeste forten, ingebed in het landschap en is bedekt met een aardlaag. Het fort bestaat uit een rijk labyrint aan ruimten: geschutsruimten, lokalen, gangen en nissen. Muren en gewelven van meters dik ongewapend beton moesten het fort beschermen tegen het vijandelijk geschut. De gietijzeren observatiekoepel aan de gracht, de caponnière, is uniek binnen de Stelling van Amsterdam.

Het gebouw heeft 2 vrijstaande hefkoepelgebouwen, die met het hoofdgebouw zijn verbonden door ondergrondse gangen. Deze gangen zijn tijdens de transformatie volledig ontgraven, waardoor de oorspronkelijke gangenstructuur weer in ere is hersteld. Hierdoor kunnen bezoekers nu -ondergronds- via de lange achtergang op de begane grond, naar de vrijstaande hefkoepelgebouwen en het terrein bovenop het fort. Het voorgebouw fungeert als winterverblijfplaats voor de vleermuizen op het eiland.

Dialoog tussen geschiedenis en heden
Het fortgebouw is deels gerestaureerd en deels onaangetast gelaten. Nieuwe toevoegingen zijn strak vormgegeven en weloverwogen geïntegreerd, met een bewust behoud van de historische details en karakteristieke atmosfeer. Geschiedenis en heden zijn versmolten tot een nieuw geheel.

De herbestemming heeft ook gezorgd voor een verduurzaming van het fortgebouw. Zo is het hele pand voorzien van een dun vloerverwarmingssysteem en maakt het luchtbehandelingsysteem met warmteterugwinning gebruik van de historische, ingebouwde luchtkanalen. Nieuwe leidingen zijn weggewerkt in de dekvloer en het dakpakket, om het pure, brutalistische karakter van het fortinterieur te behouden. De gebouwinstallaties zijn nagenoeg onzichtbaar geïntegreerd.

Aan het buitenterrein is een wandelpad toegevoegd, het “fortpad", waarover bezoekers, vanaf het voorplein, omhoog kunnen lopen naar het hoger gelegen terreplein. Hier heeft men uitzicht over de fortgracht en de Geniedijk. Tevens is hier plaats gemaakt voor een kleinschalig openluchttheater en ruimte voor een sfeervolle terrastuin.

Openingsweekend 26 en 27 september
De feestelijke opening van het fort moest in april door de coronamaatregelen worden uitgesteld. Vrijdag 25 september zullen Zita Pels, gedupeerde van de provincie Noord-Holland en Marja Ruigrok, wethouder van de gemeente Haarlemmermeer, het fort alsnog officieel openen.

In het weekend van 26 en 27 september kunnen geïnteresseerden het forteiland bezoeken, via de website van de Stichting kan men zich inschrijven voor een rondleiding. Ook kan men op reservering eten in restaurant Vis aan de Linie en zijn er diverse kleinschalige activiteiten op het eiland.

"Een verborgen schat", zo omschreven theaterproducent Femme Hammer en architect Serge Schoemaker het fort, toen ze in 2010 de eerste plannen maakten voor de herbestemming. In 2015 richtten de initiatiefnemers Stichting Fort van Hoofddorp op, samen met voormalig projectontwikkelaar Jaap Breunesse. Het stichtingsbestuur maakte de financiering en ontwikkeling van het forteiland mogelijk. Het initiatief kreeg financiële steun van de provincie Noord-Holland, de gemeente Haarlemmermeer en diverse culturele fondsen. Serge Schoemaker tekende voor het ontwerp en begeleidde de uitvoering van de renovatie. Landschap, architectuur en interieur zijn door hem integraal aangepakt.