Politiebond: 'Agenten zijn anders dan burgers en moeten soms geweld gebruiken'
De Nederlandse Politiebond (NPB) is het niet eens met de kritiek op een nieuwe wet die in de Eerste Kamer ligt. De wet moet politiemensen beschermen als ze geweld gebruiken. Agenten worden in de toekomst niet meer automatisch als verdachte aangemerkt. Dat gebeurt nu nog wel. En dat heeft nadelen, volgens de politiebond.
Voorzitter Jan Struijs vindt dat agenten die geweld hebben gebruikt niet als burgers moeten worden bekeken. 'Je gaat als agent met een geweldsinstructie de straat op. Je moét ook geweld gebruiken als iemand bijvoorbeeld in gevaar is. En daar moet je ook op beoordeeld worden. Alleen nu moet je in de wachtrij, met alle andere burgers, bij de strafrechter wachten.'
Kritiek op wetswijzigingen
Na de gewelddadige dood van George Floyd in de Verenigde Staten en de massale anti-racisme demonstraties klinkt er kritiek op een aantal wetswijzigingen rondom geweldgebruik van Nederlandse politieagenten en de beoordeling daarvan. Een agent die zijn dienstwapen heeft gebruikt of op een andere manier geweld heeft toegepast, wordt in de nieuwe situatie niet langer meteen verdacht van een strafbaar feit.
Maximaal 3 jaar
Als een agent geweld heeft gebruikt, kan een officier van justitie dat laten onderzoeken in een zogenoemd 'feitenonderzoek'. Als die vervolgens aanleiding ziet voor een zaak, is een agent wel verdachte. Als dan blijkt dat de agent zijn geweldsinstructie (de regels waar een politieagent zich aan moet houden) heeft overschreden dan is hij strafbaar. Volgens de nieuwe wet kan een agent dan - als iemand is komen te overlijden na geweldgebruik door de politie - maximaal 3 jaar gevangenisstraf krijgen.
En dat kan rekenen op forse kritiek van mensenrechtenorganisaties als Amnesty International, maar ook van advocaten. 'Als je normaal geweld gebruikt als agent in de uitoefening van je functie ben je helemaal niet strafbaar. Dat is nu al zo en dat is in die nieuwe wet ook zo', zegt strafrechtadvocaat Richard Korver.
De raadsman staat de familie bij van Mitch Henriquez die in 2015 om het leven kwam bij zijn arrestatie in Den Haag. De agent die de nekklem bij Henriquez toepaste, werd vorige jaar in hoger beroep veroordeeld tot een half jaar voorwaardelijke gevangenisstraf. Het gerechtshof vond - in tegenstelling tot de rechtbank - dat het toegepaste geweld rechtmatig was.
'Er worden nauwelijks agenten vervolgd in Nederland, laat staan voor doodslag. En als dat wel gebeurt, komt men daar weg met belachelijk lage straffen waar u en ik nooit mee wegkomen. Dus het is in dat opzicht ook helemaal niet nodig om dit te doen', stelt Korver.
'Straffen worden beduidend lager'
De advocaat vreest dat straffen voor agenten in de toekomst beduidend lager zullen uitvallen. Áls agenten al voor de rechter moeten verschijnen. De vrees is dat geweldszaken straks niet meer door een gewone strafrechter getoetst zullen worden. 'Alleen in die nieuwe wet kun je dan vervolgd worden voor het schenden van de ambtsinstructie en dan is, bij een overlijden , de maximumstraf opeens 3 jaar. Terwijl bij een overlijden zoals het nu is geregeld, de straffen gelijk zijn aan u en ik', aldus Korver.
Struijs is het daar niet mee. 'Ik heb die vrees niet. Sterker nog: ik denk alleen dat het hier beter wordt omdat er vanuit een 'politieview' wordt gekeken. Familieleden kunnen natuurlijk altijd een Artikel 12-procedure starten (bezwaar aantekenen, red.). Dat wordt uitermate goed beoordeeld in Nederland, dus dan kan je altijd nog worden vervolgd.'
De voorzitter van van de Nederlandse Politiebond vindt niet dat de overheid zelf in eerste instantie verantwoordelijk is voor de vervolging. 'Dat is niet logisch, omdat het een politieagent betreft. Daarnaast kan het ook door een officier van justitie worden gedaan. Dat die zegt: ja, maar dit is een té zware zaak, die laat ik via een andere route lopen, die gaat naar de meervoudige strafkamer.'
Struijs denkt dat de wet wellicht enige vertraging op kan lopen door de discussie. 'Maar ik hoop dat die vertraging komt omdat ze er nog eens goed naar gaan kijken en niet door wat er in Amerika gebeurt. Je moet het beoordelen naar de Nederlandse standaard: de-escaleren en in de verbinding problemen oplossen met de burger. Amerikaanse politiemensen worden écht anders opgeleid: gericht op escalatie, snel ingrijpen. Wij hebben hier een heel ander patroon van werken en vanuit daar moet je redeneren.'
Tweede Kamer stemde bijna unaniem voor
De wet ligt nu ter beoordeling in de Eerste Kamer. De volledige Tweede Kamer heeft - op DENK na - met de wijzigingen ingestemd. Na de kritiek van verschillende organisaties hebben de Eerste Kamer-fracties van GroenLinks en de PvdA aanvullende vragen gesteld. Het is de bedoeling dat de wet voor de zomer wordt behandeld in de Eerste Kamer.
