Terugblik Defensie op dodenherdenking

De Nederlandse slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog, oorlogssituaties en vredesmissies werden gisteren herdacht. Traditiegetrouw gebeurde dat tijdens de Nationale Herdenking in Amsterdam. Commandant der Strijdkrachten luitenant-admiraal Rob Bauer legde met zijn operationele commandanten een krans op de Dam. 

Daaraan voorafgaand klonk via de trompet van landmachtsergeant 1 Leo Harmsen het signaal Taptoe en volgden 2 minuten stilte. Tijdens de herdenkingsplechtigheid verzorgde de Koninklijke Militaire Kapel Johan Willem Friso de muziek. Even daarvoor klonk tijdens de kerkdienst het zogenoemde ‘Gasn Nign’. Deze traditionele Joodse straatmuziek bracht voormalig luchtmachtmilitair Marcel Solomon voort met zijn taragot. Hij speelde samen met een dubbelkwintet van de koninklijke luchtmacht. Solomon introduceerde met zijn als klarinet ogende houten blaasinstrument, ooit als een van de eersten dit Joodse klezmer-repertoire op concertpodia in Europa.

In Amsterdam was ook de jaarlijkse stille mars naar het Homomonument bij de Westerkerk. Die organiseerde de Stichting Homoseksualiteit en Krijgsmacht met Roze in Blauw van de Politie Amsterdam-Amstelland, het COC Amsterdam en MVS Gaystation. Burgers en militairen herdachten onder andere vermoorde seksuele minderheden tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Er naar kijken als moeder
Defensie was overigens zoals elk jaar, wereldwijd betrokken bij herdenkingen in uitzendgebieden, op zee, bij kleine en grote monumenten en op begraafplaatsen. Neem bijvoorbeeld het Nationaal Ereveld Loenen waar bijna 4.000 Nederlandse oorlogsslachtoffers hun laatste rustplaats kregen. Minister Ank Bijleveld-Schouten memoreerde er de op 17 maart 2015 in Mali omgekomen vliegers Ernst Mollinger en René Zeetsen. Ze bezocht de regio waar het gebeurde en dacht er vooral aan hun ouders. “Want je kind verliezen... dat is het ergste wat je kan overkomen”, zei Bijleveld.

Ze voegde eraan toe niet alleen als minister van Defensie na te denken over het uitzenden van militairen, maar er naar te kijken als moeder. “Dan denk ik: ik stuur ze op pad, deze mannen en vrouwen. Ze zijn net zo oud, of zelfs jonger dan mijn eigen dochters. Dus ik begrijp dat de moeder van Ernst het moeilijk vond, toen haar kind ervoor koos om militair vlieger te worden. Maar ook nu nog zegt zij daarover, en ik citeer: “Ik ben blij dat hij zijn eigen keuzes heeft mogen maken."

Respect
Dat raakte Bijleveld, voor wie de vrijheid zelf te kunnen kiezen belangrijk is. Ze noemde het mooi dat mensen dan kiezen militair te worden en zich inzetten voor een ander. Bijleveld: “Niet alleen voor jezelf te leven maar juist ook voor je medemensen. Met gevaar voor eigen leven strijden voor de vrijheid van anderen. Vrijheid die voor ons heel normaal is. Al 75 jaar! Daarom is respect en waardering voor militairen en veteranen, hun thuisfront en nabestaanden, zo belangrijk. En moeten we stilstaan bij wie er vecht voor onze vrijheid en die van anderen. En nabestaanden van gesneuvelde militairen steunen. Niet het onderwerp vermijden, niet verlegen zijn. Een arm om hen heen slaan.”

Militair Ereveld Grebbeberg
Militaire slachtoffers die in dienst van het Koninkrijk waar en wanneer dan ook het leven lieten in de strijd voor veiligheid zijn vanavond herdacht. Dat gebeurde in Rhenen tijdens de jaarlijkse Nationale Militaire Dodenherdenking op het Militair Ereveld Grebbeberg, dat meer dan 850 graven telt. Militairen van 11 Luchtmobiel en 43 Gemechaniseerde Brigade verzorgden de erewacht, er was een vaandelwacht en militaire muziek. Scholieren droegen gedichten voor om op die manier te vertellen hoe zij aankijken tegen vrede, veiligheid en herdenken. Naast staatssecretaris Barbara Visser kwamen er ongeveer 3.000 mensen naar de herdenking. Plaatsvervangend Commandant Landstrijdkrachten Cees Matthijssen trad op als gastheer.

Missing-man formatie boven Soesterberg
Boven het ‘Monument voor de Gevallenen’ op voormalig Vliegbasis Soesterberg vlogen vanmorgen 4 F-16’s een zogenoemde missing-man formatie. Hierbij verlaat 1 van de jachtvliegtuigen de formatie. Daar ontstaat een gat. Dat staat symbool voor de missing man, oftewel de overledene.

Het eerbetoon was voor alle Nederlandse burgers en militairen van de militaire luchtvaart die in het Koninkrijk der Nederlanden of waar ook ter wereld zijn omgekomen. Dit sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, in oorlogssituaties en bij vredesoperaties. Bij de plechtigheid waren onder anderen Willemsordedrager Roy de Ruiter, Commandant der Strijdkrachten Bauer en Commandant Luchtstrijdkrachten luitenant-generaal Dennis Luyt.

Rotterdam
In Rotterdam werd voor het eerst de Ceremoniële Eenheid van het Fleet Marine Squadron ingezet. Deze reservisteneenheid was bij meerdere herdenkingen zoals op de Algemene Begraafplaats Crooswijk. Hier plaatsten burgemeester Ahmed Aboutaleb en commandant Korps Mariniers brigadegeneraal der mariniers Jeff Mac Mootry kransen op het het Erehof van het Verzet en het Militaire Erehof. Ook op de begraafplaats was er militair eerbetoon bij het Korea-monument, het Indië- monument, het Burgermonument en het Geallieerdenmonument.

Namens de Koninklijke Marine is bij het Nationaal Monument voor Koopvaardij ‘De Boeg’ op Plein 1940 een krans gelegd. Ook Aboutaleb en commandant Van Ghentkazerne, Luitenant-kolonel der mariniers Michiel Posthumus deden dat. Bij alle kransleggingen waren leden van de Tamboers en Pijpers van het Korps Mariniers

Herdenking op Zee
De marine herdacht overigens ook op veel andere plekken, op het land maar ook op zee. Zoals op Zr. Ms. Groningen in het Caribisch gebied, maar ook in de Middellandse Zee. Aan boord van Zr. Ms. Evertsen was een ceremonie, gezamenlijk met een internationale NAVO-staf. "Zonder internationale hulp was Nederland niet Nederland geweest en hadden wij hier waarschijnlijk niet op deze manier gestaan", zei commandant van de Evertsen kapitein-luitenenant ter zee Sjoerd Feenstra. Nadat de vlag halfstok ging volgde een moment van stilte.

Herdenking omgekomen Libanonveteranen
Ongeveer 50 veteranen die hebben deelgenomen aan UNIFIL in Libanon, hebben de 9 bij deze vredesmissie omgekomen kameraden herdacht. Dat gebeurde in het Orange House in de Libanese kustplaats Tyrus. Deze pleisterplaats voor Nederlandse veteranen is gisteren geopend. Het is een ontmoetingsplaats voor voormalige Libanongangers die naar het land terugkeren om hun oude legerposten nog eens te bezoeken en omgekomen kameraden te herdenken. Nederland leverde van 1979 tot en met 1985 een bijdrage aan deze vredesmacht van de Verenigde Naties. Er dienden in totaal ongeveer 10.000 Nederlandse blauwhelmen in Zuid-Libanon.

Afghanistan, Irak, Litouwen, Mali
Nederlandse militairen in uitzendgebieden hielden natuurlijk ook herdenkingsceremonies. Denk aan Afghanistan, Irak, Litouwen en ook nog steeds Mali, al is de bijdrage aan Minusma er deze week beeindigd.

Oorlog blijft een actuele zaak voor Nederlandse militairen ook al vechten ze die niet zelf uit. In Irak hopen ze zoveel mogelijk Koerden en Irakezen zo goed mogelijk op te leiden zodat er, ondanks het aanhoudende geweld, zo min mogelijk slachtoffers vallen. In Irak stonden militairen niet alleen stil bij de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog, maar ook bij de collega's die zijn gevallen in de strijd sindsdien. In Irak wordt echter net als elders beseft dat je 24/7 militair bent. Ze zijn er dan ook trots op deel te nemen in de strijd naar een betere wereld.

Concentratiekamp Bergen-Belsen
In voormalig concentratiekamp Bergen-Belsen kwamen tijdens de Tweede Wereldoorlog meer dan 70.000 mensen om het leven, onder wie Anne Frank, haar zus Margot en hun moeder. Bij het herdenkingsmonument voor al deze slachtoffers zijn vanavond onder meer kransen gelegd. Bij de ceremonie waren ook Nederlandse militairen uit Havelte en Nederlandse en Duitse collega’s van het gezamenlijke tankbataljon in Bergen Loheide.

Op 15 april 1945 is het concentratiekamp bevrijd door Britse militairen. Britten woonden ook nu de plechtigheid bij. Ook bij een herdenking in het Duitse Berlijn-Sachsenhausen was Defensie vertegenwoordigd. Leden van de Koninklijke Marechaussee verzorgden het ceremonieel en een tromettist blies het signaal taptoe.

Madurodam
De verhalen uit de oorlog, de strijd om te kunnen leven in vrijheid en dat mensen er hun leven voor gaven. Het mag nooit worden vergeten. Daarom herdacht Plaatsvervangend Commandant der Strijdkrachten luitenant-generaal Martin Wijnen de doden met de jeugd. Dat gebeurde in Madurodam. Wijnen, ook vice-voorzitter Stichting Nationale Kinderherdenking, vertelde over de dappere Hannie Schaft. Het meisje dat Joodse medestudenten hielp door hen gestolen persoonsbewijzen te geven zodat ze over straat konden en naar school. Wijnen vertelde ook dat Hannie de moed had een Duitse legertrein op te blazen, maar dat haar leven uiteindelijk triest en op jonge leeftijd stopte. "Aan het eind van de oorlog is Hannie in de duinen bij Overveen in Noord Holland doodgeschoten."

Wijnen herinnerde eraan dat Madurodam, weliswaar het vrolijkste ter wereld, toch een oorlogsmonument is. "Een park waar je gezellig met je ouders, vriendjes en vriendinnetjes, opa en oma’s naar toe kunt." Wijnen vroeg zich af of de kinderen, als ze al eens in Madurodam waren, er stil bij stonden waarom dat park er is. Ook had hij een boodschap voor de jongeren. "Wat doen jullie er zelf aan om leven in vrijheid mogelijk te maken? Denk maar eens aan oordelen en veroordelen." De herdenking werd afgesloten met een defilé. De kinderen gingen eerst, volwassenen volgden

Slechts een greep
Het is slechts een greep uit de enorme hoeveelheid herdenkingen waar Defensie bij betrokken was. Want ceremonies en kransleggingen waren op nog veel meer plaatsen in binnen en buitenland. Het ging overigens niet alleen om ceremoniële taken, maar ook om operationele zoals beveiligingsactiviteiten door de Koninklijke Marechaussee.

Kranslegging op de Dam door luitenant-admiraal Rob Bauer, vice-admiraal Rob Kramer (marine), de luitenanten-generaals Leo Beulen (landmacht) en Dennis Luyt (luchtmacht) en plv commandant Koninklijke Marechaussee generaal-majoor Vincent Egbers. (Foto: Defensie)