FOK! Kiest: de SP van Emile Roemer

Met minder dan drie maanden te gaan tot de Tweede Kamerverkiezingen probeert Fok! een overzicht te geven van wat er te kiezen valt. In de rubriek Fok! Kiest nemen we iedere week een grote en een kleinere partij onder de loep. In de vijfde aflevering: de Socialistische Partij.

Van de vaste groep partijen die in de Nederlandse politiek de dienst uitmaken is de SP die met de meest linkse signatuur. Met communistische wortels, een economisch erg linkse koers en een soms kritische houding ten opzichte van immigratie is de partij in de loop der jaren uitgegroeid tot een alternatief voor een partij als de PvdA. Wordt de SP de komende verkiezingen voor het eerst groter dan de PvdA?

De geschiedenis
In 1963 lazen tweede Rotterdamse leden van de Communistische Partij Nederland (CPN) in het partijblad de Waarheid dat er een scheuring was ontstaan binnen de communistische beweging, tussen de Sovjet-Unie en China. Toen de CPN koos voor de richting van de Sovjets, scheidden de twee Rotterdammers zich af en was de basis gelegd voor wat veel later de SP zou worden. Opmerkelijk genoeg had de Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD) een vrij nadrukkelijke rol in deze totstandkoming, om op die manier te proberen het rode gevaar van de CPN de wind uit te zeilen te nemen.

Een van die twee Rotterdammers was Daan Monjé, een pijpfitter die via contacten met China wat geld binnenhengelde en zich via actievoerend en pamfletdrukkend Nederland langzaam opwerkte richting het brein van de toen nog Maoïstische organisatie. In 1972 werd de naam ‘Socialistiese Partij’ (ja, toen nog alternatieve spelling) aangenomen, met de in Nijmegen nog steeds bekende Hans van Hooft als partijvoorzitter. Monjé was achter de schermen de inhoudelijke en financiële strateeg.

Eind jaren ’70 liet de SP de maoïstische idealen langzaam achter zich. Monjé stierf in 1986, en het zwaartepunt van de beweging lag toen al een tijdje in Oss omdat de SP in die industriestad in de gemeenteraad zat. In de jaren erna verdwenen de communistische wortels nog verder naar de achtergrond, en kwam de nadruk in de partijprogramma’s steeds meer te liggen op solidariteit en gelijkwaardigheid van mensen. In 1983 publiceerde de SP het Islamkritische manifest ‘Gastarbeid en kapitaal’.

Onder leiding van de spraakzame lasser uit Oss, Jan Marijnissen, kwam de SP in 1994 voor het eerst in de Tweede Kamer met twee zetels. Daarna groeide ze gestaag, tot zelfs 25 zetels bij de verkiezingen van 2006. Al die zetels en alle waardering voor de persoonlijkheid van Marijnissen ten spijt leverde dit geen regeringsdeelname op, deels omdat de SP wel erg weinig bereid leek tot compromissen.

In 2008 nam Marijnissen afscheid als fractievoorzitter, en werd opgevolgd door de weinig populaire Agnes Kant. Sinds maart 2010 is Emile Roemer de frontman van de socialisten. Op de achtergrond schijnt Marijnissen nog wel een vinger in de pap te hebben, in een partijstructuur die nog steeds is gebouwd op de communistische achtergrond. Alle SP-bestuurders en parlementsleden storten bijvoorbeeld hun salaris in de partijkas, en krijgen van de partij een vergoeding retour.

De standpunten
Het verkiezingsprogramma is getiteld 'Nu Wij!', en begint met het overnemen van de macht. Daarmee bedoelt de SP een grote mate van inspraak op een veelheid aan gebieden: op scholen moeten leraren, ouders en leerlingen meer inspraak krijgen op schoolbeleid en begroting, iets dergelijks ook bij zorginstellingen en bij grote bedrijven moet de ondernemingsraad dezelfde stem krijgen als een aandeelhouder, en bovendien meebeslissen over de salarissen van de topmensen.

Maar naast die inspraak voor de mensen is er, zoals gebruikelijk bij de Socialisten, een grote rol weggelegd voor de overheid. Meest in het oog springend (letterlijk, gezien de lichtgevende letters) is natuurlijk het Nationaal Zorgfonds, het al eerder door de SP geopperde plan om alle zorgverzekeraars af te schaffen en de zorg volledig in overheidshanden terug te brengen. Ook komt er een nationale Volksbank, waar de burger veilig zijn geld kan onderbrengen als hij niet bij een graaiende commerciële bank klant wil worden.

Op financieel gebied kiest de SP duidelijk voor de onderkant van de samenleving. Ook daar natuurlijk geen nieuws, maar de SP staat soms vrij ver af van de andere linkse partijen. Het minimumloon moet 10 procent omhoog (en daarmee stijgen bijstand, AOW en wajong mee) en voor grootverdieners (boven 150.000 euro per jaar) komt er een extra belastingschijf van 65 procent. Voor miljonairs komt er een extra vermogenstax en multinationals gaan 'gewoon' belasting betalen, net als de Koning. Samenwonende uitkeringsgerechtigden worden niet meer gekort en de pensioenleeftijd wordt flexibel (wie met 65 wil stoppen, moet dat kunnen).

Net als het CDA wil de SP de studiefinanciering terug. Van het plan Roemer/Pechtold om de klassen kleiner te maken (maximaal 23 leerlingen) hoorden we al eerder, maar er wordt nog steeds niet concreet benoemd hoe dit gerealiseerd gaat worden. Het reeds afgeserveerde Nationaal Historisch Museum wordt in het programma opnieuw genoemd.

De partij van Emile Roemer is traditioneel EU-kritisch. Er moet een referendum komen over een kleinere rol van de Unie, en de Europese Commissie moet worden afgeschaft ("Wie is er nu de baas in Europa, de burgers of de bureaucraten?"). Laatste kleinigheidje uit het programma: de Roemer-norm (niet te verwarren met de Balkenende-norm) die een rem moet zetten op alle externe adviseurs die de overheid inhuurt: maximaal 10 procent mag extern zijn.

Al met al een programma dat SP'ers op het lijf geschreven is, alhoewel het akelig stil blijft over de positie van de flexwerkers. Een grote rol voor de overheid en het verkleinen van de verschillen tussen arm en rijk door stevig herverdelen. Hoe dat betaald moet worden blijft echter onduidelijk, omdat het verkiezingsprogramma geen financiële paragraaf bevat (voor het Nationaal Zorgstelsel wist Emile Roemer tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen ook al geen financiële onderbouwing te produceren). Het CPB rekent het programma pas in februari door. Het zal voor Emile Roemer en de zijnen een belangrijke taak worden om met dit programma een basis voor samenwerking op links voor elkaar te krijgen.

De kandidaten
Lijsttrekker is Emile Roemer, en die gaan we daarom natuurlijk in de grote tv-debatten terugzien. Roemer is afkomstig uit het Brabantse Boxmeer en was zestien jaar leerkracht in het basisonderwijs, om daarna gemeenteraadslid en later wethouder in zijn woonplaats te worden. In 2006 kwam hij in de kamer, met als portefeuille Verkeer en Waterstaat. Hoewel minder charismatisch dan Jan Marijnissen, heeft hij wel de gemoedelijkheid en de eenvoudige manier van spreken die een groot deel van zijn achterban aanspreekt. Inhoudelijk, en met name op cijfermatig gebied, laat hij nog wel eens wat steken vallen.

Verder in de top 5 nog 3 zittende Kamerleden, namelijk Renske Leijten (woordvoerder zorg), Sadet Karabulut (sociale zaken en integratie) en Ronald van Raak (binnenlandse zaken). Een ander prominent SP-fractielid, de van zijn pro-Palestijnse uitspraken bekende Harry van Bommel, heeft aangegeven niet terug te willen keren als kamerlid.

De top 5 wordt gecompeteerd door een bekende naam: Marijnissen. Lilian wel te verstaan, de dochter van. Op haar vierde stond ze al op een verkiezingsposter, op haar 17^e werd ze gekozen tot gemeenteraadslid in Oss (hoewel ze pas mocht plaatsnemen in de raad na haar 18^e) en ook haar moeder zat ooit in de Osse raad, dus ze heeft de rode politiek met de paplepel ingegoten gekregen. Inmiddels is ze afgestudeerd politicologe, werkzaam bij vakbond Abvakabo en nog steeds gemeenteraadslid. Bij de vorige verkiezingen leidde ze de campagne voor de SP. Het ligt in de lijn der verwachting dat zij op termijn de plaats van Emile Roemer zal innemen.

Waarom zou je op de SP stemmen?
Omdat je de woorden solidariteit en gelijkwaardigheid hoog in het vaandel hebt staan. Je wil kansen voor iedereen, en juist voor degenen die die kansen wat minder in het zicht hebben (ouderen, zieken, achterstandsgezinnen) zie je een rol voor de overheid om die een duwtje in de rug te geven. Het aloude ziekenfonds, door de SP inmiddels gedoopt tot zorgfonds, lijkt je een goed plan om de alsmaar stijgende zorgkosten een halt toe te roepen. Als je bescherming van (al dan niet je eigen) arbeidsrechten en het behoud van het sociale stelsel belangrijk vindt, dan zit je ook goed bij de SP. Tot slot is de SP een aantrekkelijk alternatief voor de linkse EU-criticus die zeker niet bij de PVV terecht wil komen.

Waarom zou je niet op de SP stemmen?
Omdat de SP van alle linkse partijen het verste gaat in ‘de sterkste schouders dragen de zwaarste lasten’. Je vindt dat weinig bevorderlijk voor het verantwoordelijkheidsbesef van de minder bedeelde Nederlander, en denkt bovendien ook dat het nadelige gevolgen kan hebben voor de maatschappij óf voor jezelf als de wat meer vermogende Nederlanders of het bedrijfsleven extra zwaar belast gaat worden. En die extra belasting zal ongetwijfeld nodig zijn om het zorgfonds  te financieren. Daarnaast is de toch wat instabiel ogende Roemer een risico, die tot op heden relatief weinig voor elkaar heeft gekregen.

Verder discussiëren over de SP kan op ons Verkiezingenforum.

In de volgende aflevering: 50Plus.

Dit is uiteraard niet Emile Roemer. Wellicht zijn opvolgster?(Foto: ANP)