FOK! Kiest: D66 met Alexander Pechtold

Met minder dan drie maanden te gaan tot de Tweede Kamerverkiezingen probeert FOK! een overzicht te geven van wat er te kiezen valt. In de rubriek FOK! Kiest nemen we iedere week een grote en een kleinere partij onder de loep. In de derde aflevering: D66.

Afgelopen jaar vierde de partij haar 50-jarig bestaan. Ze stond aan de wieg van de succesvolle paarse kabinetten en zat vijf keer in de regering. De D66-kiezer bevindt zich vooral in de grote- en studentensteden, maar deze basis is niet al te stabiel. Met Alexander Pechtold, al jaren aanvoerder in de strijd tegen Geert Wilders, en met de historische kroonjuwelen ‘bestuurlijke vernieuwing’ en ‘onderwijs’ gaat D66 met goede moed de verkiezingen in.

De geschiedenis
D66 werd vijftig jaar geleden opgericht door 44 mensen, waarvan Hans van Mierlo en Hans Gruijters de bekendste zijn. Gruijters zat destijds voor de VVD in de gemeenteraad van Amsterdam, maar weigerde in die hoedanigheid aanwezig te zijn bij het huwelijk van prinses Beatrix en Claus. Hierop werd hij uit de fractie gezet en begonnen de ideeën voor een nieuwe beweging te leven. In Hans van Mierlo (op dat moment journalist voor het Algemeen Handelsblad) werd een partijleider gevonden en deed D’66 mee aan de Tweede Kamerverkiezingen van 1967. Ze haalden 7 zetels.

Bij de verkiezingen erna stijgt D66 naar 11, om in 1973 weer te dalen naar 6 maar wel deel te nemen aan de enige linkse regering tot op heden: het kabinet den Uyl. Gruijters wordt de enige D66-minister. Het wordt geen groot succes: interne ruzies spelen de partij parten, het ledenaantal daalt dramatisch en er is nauwelijks activiteit. Hans van Mierlo treedt af en wordt opgevolgd door Jan ‘touwtje uit de brievenbus’ Terlouw, die de inhoudelijke focus wat verschuift van bestuurlijke vernieuwing naar een liberale profilering. In 1981 neemt D66 met 17 zetels deel aan het ‘vechtkabinet’ Van Agt-II en verliest daarna opnieuw fors. Dit fenomeen blijft zich herhalen: na de laatste D66-kabinetsdeelname (Balkenende-II) houdt D66 nog slechts drie zetels over.

Als grootste succes van de partij geldt toch het voornamelijk onder Hans van Mierlo tot stand gekomen eerste paarse kabinet (Kok-I). Met 24 zetels weet van Mierlo PvdA en VVD te verbinden en smeedt voor het eerst sinds de Eerste Wereldoorlog een coalitie zonder confessionele partij. Het leidt onder meer tot de vooruitstrevende positie van Nederland op ethische gebieden zoals euthanasie en homohuwelijk. D66 profiteerde zelf echter nauwelijks, nam wel sterk uitgedund deel aan Paars-II maar zag dat kabinet stranden op een van haar kroonjuwelen: in de nacht van Wiegel leidde het correctief referendum schipbreuk in de Eerste Kamer. Ook die geschiedenis herhaalt zich: het tweede kabinet Balkenende ziet het gekozen burgemeesterschap stranden. Misschien zit Nederland toch minder op de bestuurlijke vernieuwing te wachten, dan D66 denkt.

De standpunten
In augustus presenteerde D66 het verkiezingsprogramma, getiteld ‘Kansen voor iedereen’. Het is het meest omvangrijke verkiezingsprogramma van alle partijen, met maar liefst 236 pagina’s. Het programma opent met het onderwerp Onderwijs, en de bestuurlijke vernieuwingen zijn inmiddels verdreven naar het laatste hoofdstuk (en het nog steeds uit de tijd van Gruijters stammende republikeinse beginsel is ook al decennia uit het verkiezingsprogramma verdwenen. Kort samengevat moet de Koning er zijn, maar niets doen). Het programmaboekje besluit met een financiële paragraaf zonder getallen.

D66 wil een optimistisch beeld neerzetten van Nederland – het gaat immers goed. De cynische kijk op ons land waar alles van terrorisme en integratieproblemen aan elkaar hangt, wil Pechtold overlaten aan de populisten.

‘Kansen voor iedereen’ laat zich onder meer vertalen naar het tegengaan van tweedeling. Dat wil D66 onder meer bereiken door het invoeren van brede buurtscholen waar ieder kind vanaf 2 jaar uitstekend onderwijs krijgt, met aandacht voor sport, cultuur, digitale vaardigheden en gezond leven. Zo moeten achterstanden vroegtijdig worden tegengegaan. Er moet worden geïnvesteerd in docenten door een daling van het aantal regels en het aantal lesuren.

Ook op de arbeidsmarkt moet de tweedeling verdwijnen: D66 wil een einde maken aan de grote stijging van het aantal flexcontracten door ze af te schaffen. Iedereen krijgt een vaste aanstelling, maar het ontslagrecht wordt in ruil daarvoor behoorlijk verruimd. Voor vaders en meemoeders komt er een betaald ouderschapsverlof van 12 weken.

Net als Groen Links, die we in de vorige editie bespraken, zet D66 in op duurzaamheid. De kolencentrales gaan (op termijn) dicht. Er worden 100.000 betaalbare energiezuinige woningen gebouwd. Energiezuinig leven wordt gesubsidieerd. Internet hoort ook bij de infrastructuur: een vrij internet moet voor iedereen beschikbaar zijn. D66 hecht bovendien aan privacy.

D66 is een van de meest pro-Europese partijen in het spectrum. Europese samenwerking is nodig om de klimaat- en de vluchtelingencrisis samen op te kunnen lossen. D66 staat voor een democratischer en slagvaardiger Europa. In Nederland hoeft niemand zijn nationaliteit op te geven.

Nog twee punten willen we genoemd hebben: D66 is niet (meer) voor legalisering van drugs, maar wil in het programma softdrugs ‘veilig en gereguleerd’ aanbieden. De laatste tijd in het nieuws geweest is ook de mogelijkheid tot levensbeëindiging: mensen die hun leven voltooid vinden, hebben recht op een waardig levenseinde. Een minimumleeftijd wordt overigens niet genoemd.

De kandidaten
Lijsttrekker is Alexander Pechtold, en die gaan we daarom natuurlijk in de grote tv-debatten terugzien. Hij is één jaar ouder dan zijn partij en in kunsthistoricus. Sinds 1994 is hij politiek actief, eerst in de gemeenteraad van Leiden, daarna als wethouder aldaar en in 2003 werd hij burgemeester van Wageningen. Sinds 2006 is hij het boegbeeld van de landelijke afdeling, lijsttrekker en fractievoorzitter.

Als tweede op de lijst staat Stientje van Veldhoven, die onder andere als diplomaat bij de EU heeft gewerkt. Ze zit sinds 2010 in de Kamer en houdt zich bezig met klimaat, energie en milieu. U zou haar kunnen kennen omdat ze de indiener was van het wetsvoorstel dat ‘bij de gratie Gods’ uit de wetsteksten wil halen.

De financiële expert van de partij heet Wouter Koolmees en staat op plaats 3. De vierde op de lijst is Pia Dijkstra, die afgelopen jaar met succes de donorwet door de Tweede Kamer wist te loodsen. Op plek zeven staat Kees Verhoeven, die afgelopen week werd verkozen tot IT-politicus van het jaar, en op plek acht staat de oud-wiskundeleraar Paul van Meenen, die zich fel verzet tegen de infame Rekentoets in het voortgezet onderwijs en het mbo.

Waarom zou je op D66 stemmen?
Omdat je waarde hecht aan goed onderwijs, een degelijk zorgsysteem en een sociaal vangnet dat niet tot het uiterste nivelleert. Hierin is D66 nog steeds de verbindende schakel tussen de nivellerende PvdA en de soms hardvochtige VVD. Je vindt progressieve standpunten op ethische kwesties, zoals euthanasie en nieuwe gezinsvormen, belangrijk. Tot slot is Alexander Pechtold een uitstekende -en inmiddels zeer ervaren- debater die het iedere tegenstander moeilijk kan maken.

Waarom zou je niet op D66 stemmen?
Omdat de partij soms wel erg blind kan vertrouwen op de geneugten van de Europese Samenwerking, terwijl die soms ook aantoonbaar nadelen heeft. Als je traditioneel D66-stemmer bent en je bent gehecht geraakt aan de kroonjuwelen zoals referenda, dan stelt dit verkiezingsprogramma je misschien teleur, al moet gezegd dat je weinig alternatieven hebt. En in de kabinetsdeelnames tot nu toe is D66 eigenlijk altijd de onderliggende partij geweest.

Meepraten over de verkiezingsrace van D66 kan op ons Verkiezingenforum.

In de volgende aflevering: de SGP en de ChristenUnie.

Alexander Pechtold, lijsttrekker van D66 (Foto: ANP)