FOK! Kiest: GroenLinks met Jesse Klaver
Met minder dan drie maanden te gaan tot de Tweede Kamerverkiezingen probeert FOK! een overzicht te geven van wat er te kiezen valt. In de rubriek FOK! Kiest nemen we iedere week een grote en een kleinere partij onder de loep. In de tweede aflevering: GroenLinks.
Ze bestaan ruim 25 jaar, zaten nooit in de regering, inmiddels wel in diverse gemeentebesturen en ze zijn toch vaak in beeld: GroenLinks. De partij combineert een groene agenda met economisch linkse en maatschappelijk liberale standpunten, en heeft na twee wat fletsere leiders nu weer een lijsttrekker die zal opvallen in de verkiezingsstrijd: Jesse Klaver.
De geschiedenis
GroenLinks is in 1990 ontstaan als fusie van vier kleinere linkse partijen: de Pacifistisch-Socialistische Partij (PSP), de Politieke Partij Radikalen (PPR), de Communistische Partij Nederland (CPN) en de Evangelische Volkspartij (EVP). Partijen van zeer divers pluimage dus, die eind jaren ’70 voor het eerst in gesprek raakten over samenwerking om zo een sterker blok te kunnen vormen. Dat er tussen marxisten, evangelisten, pacifisten en libertairen (PPR) nogal wat verschillen te overwinnen waren spreekt voor zich, maar er was ook een gemeenschappelijke basis. De gemeenschappelijke groene en progressieve standpunten hadden in diverse gemeentes al tot samenwerkingen geleid. Ook in de strijd tegen de kernwapens trokken de partijen samen op.
Bij de Tweede Kamerverkiezingen van 1989 namen de partijen voor het eerst als één lijst deel, onder de naam Groen Links. Lijsttrekker was PPR-kopstuk Ria Beckers, die in 1977 al de eerste vrouwelijke lijsttrekker en fractievoorzitter in Nederland was. Het latere boegbeeld van de partij, vakbondsman Paul Rosenmöller, stond op plaats vier en was de hoogst geplaatste die niet uit de vier partijen afkomstig was. De uiteenlopende achtergronden van de oprichters bleven zeker in de begintijd een heldere politieke koers echter lastig maken. Het leidde soms tot moeilijk te doorgronden compromissen, bijvoorbeeld toen GroenLinks zich als enige partij tegenstander van de Golfoorlog verklaarde, maar wel akkoord ging met vredesmissies.
Onder leiding van de charismatische Rosenmöller stijgt de partij naar 11 zetels. Na de moord op Pim Fortuyn worden hij en zijn gezin bedreigd, en uiteindelijk doet dit hem besluiten om uit de politiek te stappen. Hij wordt opgevolgd door Femke Halsema, onder wie de partij een duidelijk liberalere koers gaat varen. Ondertussen blijft de partij last ondervinden van oorlogen, en moet zich herhaaldelijk in bochten wringen bij de missies in Kosovo en Irak. Echt problematisch wordt het als de opvolgster van Halsema, Jolande Sap, met GroenLinks aansluit bij de Kunduzcoalitie en akkoord gaat met een missie in Afghanistan. Dat wordt haar door de achterban niet in dank afgenomen, de partij haalt bij de verkiezingen van 2012 slechts 4 zetels en uiteindelijk vertrekt Sap. Na drie jaar Bram van Ojik hoopt de partij nu met aanstormend talent Jesse Klaver en een hernieuwd progressief en groen geluid de weg omhoog terug te vinden, en misschien zelfs te worden uitgenodigd voor coalitieonderhandelingen.
De standpunten
In september presenteerde GroenLinks het verkiezingsprogramma, getiteld ‘Tijd voor Verandering’. Achter deze Obama-achtige titel gaan acht hoofdstukken schuil waarvan de eerste de groene agenda van de partij beschrijft. Die is zeker ambitieus te noemen: de economie moet drastisch vergroenen, en als dat de economie doet krimpen dan mag dat.
Zo moet het gebruik van fossiele brandstoffen in Nederland volledig stoppen: de gaskraan gaat dicht (inclusief schaliegas) en de kerncentrale van Borssele en alle kolencentrales sluiten de deuren. Een minister van Klimaat en Duurzame Economie gaat die operatie leiden. Die moet trouwens ook nog met het stokpaardje van Marianne Thieme aan de slag: de bio-industrie verdwijnt ook.
GroenLinks gaat hiermee de strijd aan tegen wat door Jesse Klaver wel ‘economisme’ wordt genoemd: fixatie op geld en rendement. Hij zal dit speerpunt in de campagne ongetwijfeld blijven herhalen, en hopen dat hij in bijvoorbeeld de SP een medestander gaat vinden. Door het economisme vergeten we de empathie, de zorg voor elkaar en de dromen over de toekomst: de campagne moet gaan over wat mensen bindt.
Op financieel gebied zet GroenLinks een aantal nivellerende plannen uiteen: de lonen voor de lage- en middeninkomens moeten gaan stijgen door een belastingverlaging, terwijl de belastingen voor de hoge inkomens en vermogens juist omhoog gaan. De laagste inkomens kunnen nu amper profiteren van belastingkortingen omdat ze nauwelijks belasting betalen: voor hen wil de partij een negatieve belasting invoeren (oftewel, de kortingen worden uitgekeerd).
Het minimumloon gaat gelden vanaf 18 (is nu 23) en de AOW moet omhoog (het bedrag, niet de leeftijd). De tegenprestatie voor bijstandsgerechtigden wordt afgeschaft. De loondoorbetaling bij ziekte is zo ongeveer alle partijen een doorn in het oog, maar GroenLinks wil deze niet afschaffen of verkorten, maar laten betalen door een collectief fonds voor kleine werkgevers. Tot slot gaan de multinationals ‘gewoon’ belasting betalen: belastingontduiking of ontwijking moet ernstig bemoeilijkt worden.
Weinig verrassingen op het gebied van immigratie en integratie: de partij staat voor een humaan vluchtelingenbeleid, waarbij asielzoekers vanaf hun eerste dag in een azc toegang krijgen tot taalonderwijs, en mogen werken. De positie van kinderen moet verder worden beschermd.
Het Eigen Risico in de zorg moet worden afgeschaft. Verzekeraars mogen nog maximaal twee polissen aanbieden (een natura en een restitutie) en de mogelijkheden voor collectiviteitskortingen via werkgevers worden beperkt. En zoals het een progressieve partij betaamt, moeten euthanasie en abortus verdwijnen uit het wetboek van strafrecht.
In een ledenvergadering werd recent nog een wijziging op het verkiezingsprogramma aangekondigd, waarin de vrijheid van onderwijs wordt ‘aangepast’. De financiële gelijkstelling tussen openbaar en bijzonder onderwijs moet verdwijnen, en de beslissing om een nieuwe school te starten wordt nog slechts gebaseerd op kwalitatieve criteria.
De kandidaten
Lijsttrekker is Jesse Klaver, en die gaan we daarom natuurlijk in de grote tv-debatten terugzien. Hij is met dertig levensjaren de jongste lijsttrekker van de gevestigde partijen, en combineert jeugdige ambitie en bevlogen taalgebruik ook met een vleugje naïviteit. Hoe hij stand zal houden tegen ervaren debaters als Pechtold, Buma en Wilders is nog de vraag, maar zijn frisse kijk zal zeker aansprekend zijn voor de camera’s.
Op de tweede plek vinden we Kathalijne Buitenweg, die tussen 2004 en 2009 delegatieleider voor GroenLinks in het Europees Parlement was. Ze is als historica verbonden aan de universiteit van Amsterdam en daarnaast lid van het College voor de Rechten van de Mens. Verder hoog op de lijst: de huidige Kamerleden Linda Voortman en Rik Grashoff (4 en 5) en de partijstrategen annex spindoctors Tom van der Lee en Bart Snels (3 en 9). Oud-fractievoorzitter Bram van Ojik staat op plek 10.
Op plaats nummer zeven staat Zihni Özdil, docent aan de Erasmus Universiteit en NRC-columnist, maar zonder enige politieke ervaring. Tot slot noemen we Liesbeth van Tongeren op plaats zes. Deze voormalig Greenpeace-voorzitter stond eerst helemaal niet op de lijst, maar is na een steunactie alsnog op de lijst terecht gekomen.
Waarom zou je op GroenLinks stemmen?
Omdat het besef dat we onze aarde 'op aan het maken zijn' ook bij jou begint door te dringen. GroenLinks is de eerste partij die hardop zegt dat de economie mag lijden onder klimaatbeleid en de zorg voor onze aarde, en dat valt in ze te prijzen. Verder wil Klaver in zijn campagne een thema maken van wat mensen bindt, zoals de zorg voor elkaar. Klaver zal dat waarschijnlijk op een wat aansprekendere manier kunnen verwoorden dan bijvoorbeeld Sybrand Buma. Tot slot is het in het versnipperde politieke landschap zeker niet ondenkbaar dat GroenLinks deel uit zou kunnen maken van een regering.
Waarom zou je niet op GroenLinks stemmen?
Omdat de jeugdige bevlogenheid ook een nadeel kan blijken: inhoudelijk legt Klaver het wellicht af tegen zijn tegenstanders. In de campagne kan hem dat stemmen kosten, in een coalitieonderhandeling wellicht binnengehaalde beleidsvoorstellen. De pacifistische wortels van GroenLinks spelen ze op het gebied van defensie nog steeds parten. Tot slot zullen de typisch linkse standpunten op het gebied van de economie en immigratie zeker niet tot ieders verbeelding spreken.
Meepraten over GroenLinks en de verkiezingen kan in het Verkiezingenforum.
In de volgende aflevering: D66.
Jesse Klaver, lijsttrekker GroenLinks (Foto: ANP)
