Erdogan favoriet in Turkse presidentverkiezingen
De Turkse bevolking kiest zondag een nieuwe president. Hoewel er drie kandidaten meedoen, lijkt de winst premier Recep Tayyip Erdogan nauwelijks te kunnen ontgaan. Het presidentschap is een grotendeels ceremoniële functie in Turkije, maar daar wil Erdogan zo snel mogelijk verandering in brengen.
Het is voor het eerst dat de Turkse president rechtstreeks door het volk wordt gekozen. Voorheen deed het parlement dat. De campagnes van Erdogan en zijn rivalen Ekmeleddin Ihsanoglu en Selahattin Demirtas spitsten zich vooral toe op het Israëlische offensief in Gaza, vredesbesprekingen met de Koerdische PKK en de antiregeringsprotesten van vorig jaar.
Erdogan, premier sinds 2003, heeft het afgelopen decennium duidelijk zijn stempel op de Turkse politiek gedrukt. De economie groeide aanzienlijk, maar de afgelopen jaren werd het beleid van de premier steeds repressiever. Protesten werden hard neergeslagen, massa-arrestaties vonden plaats en een afluisterschandaal leidde zelfs tot een kortstondig verbod op sociale media.
Toch is de regeringsleider onder veel Turken mateloos populair. Hij wordt gezien als een sterke leider die Turkije weer internationaal op de kaart heeft gezet en die in het binnenland orde op zaken stelt. Erdogan speelde hier de afgelopen weken handig op in en herinnerde de Turken er tijdens zijn campagne aan wat hij als premier allemaal bereikt heeft.
Erdogan haalde de afgelopen weken behoorlijk fel uit naar Israël. Hij veroordeelde het offensief in Gaza, betichtte Israël van oorlogsmisdaden en vergeleek het land zelfs met nazi-Duitsland. Dit heeft zijn populariteit onder de veelal pro-Palestijnse Turken vergroot. Hij ging zover dat een Amerikaanse joodse organisatie Erdogan vroeg een onderscheiding terug te geven.
Ook Ihnsanoglu, voormalig hoofd van de Organisatie voor Islamitische Samenwerking (OIC), hamerde er in zijn campagne op hoe hartstochtelijk hij de Palestijnen steunt. Hij zegt de afgelopen jaren een belangrijke rol te hebben gespeeld als bemiddelaar tussen rivaliserende Palestijnse groepen en zet zich in voor de internationale erkenning van een Palestijnse staat. De verklaringen zijn waarschijnlijk een reactie op eerdere aantijgingen van Erdogan, die Ihnsanoglu ervan beschuldigde 'neutraliteit' te propageren en niet op te komen voor de Palestijnen.
Academicus en diplomaat Ihnsanoglu werd door de twee grootste oppositiepartijen naar voren geschoven als presidentskandidaat. Hij wordt ook door meerdere kleinere partijen gesteund. In de peilingen kan hij op zo'n 38 procent van de stemmen rekenen, terwijl Erdogan met gemak de vijftig procent passeert. Als de premier inderdaad meer dan de helft van de stemmen krijgt, is een tweede verkiezingsronde op 24 augustus niet nodig.
De relatief onbekende Demirtas wordt door enkele kleine partijen gesteund. De Koerdische politicus pleit vooral voor nieuw vredesoverleg met de PKK. In de peilingen eindigt hij steevast onder de tien procent, verre van genoeg om zijn twee rivalen naar de kroon te steken.
De campagnes werden in 'Amerikaanse stijl' gevoerd. Dat betekent dat kandidaten donaties van burgers en ondernemers mochten accepteren. Dit werkte vooral in het voordeel van Erdogan. De premier ontving ruim 24 miljoen Turkse lira (omgerekend 8,5 miljoen euro). Dat is meer dan tien keer zoveel als de 2,1 miljoen lira waar Ihnsanoglu het mee moest doen.
Erdogan heeft aangegeven dat hij, als hij gekozen wordt, een actief presidentschap na zal streven. Wat dit precies inhoudt, is nog niet bekend, maar waarschijnlijk wil Erdogan ook na zijn premierschap de touwtjes stevig in handen houden. Ihnsanoglu en Demirtas willen het huidige presidentiële model behouden.
In de verkiezingen zondag staat veel op het spel. Als Erdogan wint, wat voor de hand ligt, gaat Turkije mogelijk van een parlementair systeem over naar een semipresidentieel systeem. De toekomst zal uitwijzen wat de impact van deze stembusgang zal zijn op de Turkse democratie.
De voorlopige uitslagen worden maandag verwacht. De definitieve uitslag moet vrijdag volgen.
