Angela Merkel viert 60e verjaardag
De Duitse bondskanselier Angela Merkel wordt donderdag 60 jaar. Merkel, die de politieke arena betrad als 'Kohls Mädchen' (meisje van Helmut Kohl), is inmiddels uitgegroeid tot de machtigste vrouw van Duitsland en zelfs de machtigste vrouw in Europa. Een portret van 'Mutti', door sommigen geprezen, door anderen verafschuwd.
Angela Merkel werd op 17 juli 1954 in het toen nog West-Duitse Hamburg geboren als Angela Dorothea Kasner. Ze is de dochter van de lutherse dominee Horst Kasner en lerares Herlind Kasner-Jentzsch. Kort na de geboorte van Merkel verhuist het gezin naar Quitzow, in de communistische DDR. Daar krijgt haar vader de leiding over een kerkgemeente.
Het gezin blijft er niet lang: na drie jaar, in 1957, verhuist het gezin naar Templin, dat net als Quitzow in de huidige deelstaat Brandenburg ligt. In Templin brengt Merkel haar jeugd door, samen met haar jongere broer en zus. Op de middelbare school blonk de bondskanselier uit in Russisch en wiskunde en in haar vrije tijd zette ze zich in voor de Freie Deutsche Jugend, de Oost-Duitse jeugdbeweging.
Na haar eindexamen studeerde Merkel van 1973 tot 1978 natuurkunde in Leipzig. Nog tijdens haar studietijd trouwt ze met natuurkundige Ulrich Merkel. Hoewel het huwelijk geen lang leven beschoren is - in 1982 gaat het paar uit elkaar - houdt Merkel de achternaam van haar ex-man. Merkels eerste baan na haar afstuderen is een betrekking bij de Akademie der Wissenschaften der DDR in Berlijn, waar ze werkt aan haar proefschrift. Uiteindelijk promoveert ze in 1986 magna cum laude.
Na de Wende in de DDR, in de herfst van 1989, wordt Merkel actief in de politiek. Ze sluit zich aan bij de Demokratischer Aufbruch, een politieke beweging die later zou opgaan in de CDU. Na de eerste vrije verkiezingen in de DDR in maart 1990 werd Merkel benoemd tot regeringswoordvoerder onder premier Lothar de Maizière. Zijn regering zou de eerste en meteen ook laatste democratisch gekozen Oost-Duitse regering zijn. Op 3 oktober 1990 werden Oost- en West-Duitsland weer verenigd. Begin december van dat jaar werden opnieuw verkiezingen gehouden, de eerste Bondsdagverkiezingen van het verenigde Duitsland.
Merkel werd in de Bondsdag gekozen en tot haar eigen verrassing kreeg ze in de regering onder Helmut Kohl de post van minister van jeugd- en vrouwenzaken toebedeeld. Merkel klom gestaag op de ladder van de Duitse politiek totdat ze in 1999 haar kans schoon zag: de top van het CDU raakte in de problemen nadat een schandaal aan het licht was gekomen. In de jaren negentig werden er illegale donaties aan de partij gedaan, er werden geheime bankrekeningen aangehouden en donaties werden verzwegen. Kohl, tot dan een invloedrijke politicus, en zijn kroonprins Wolfgang Schäuble verloren als gevolg van de Schwarzgeldaffäre hun invloed. Merkel schreef eind december 1999 een opiniestuk waarin ze de partij opriep de banden met haar mentor Kohl te verbreken en een nieuwe start te maken. Dit artikel zorgde er uiteindelijk voor dat Merkel in 2000 werd benoemd tot voorzitter van de CDU.
De Bondsdagverkiezingen in 2002 verliepen desastreus voor de CDU en Merkel besloot oppositie te gaan voeren. Bij de verkiezingen in 2005 waren de kansen echter gekeerd en kwam de CDU als grootste partij uit de bus. Uitendelijk werd Merkel op 22 november 2005 gekozen als bondskanselier. Ze versloeg Gerhard Schröder van de SPD en heeft sindsdien de touwtjes stevig in handen. Na haar eerste termijn werd ze ondanks een tegenvallende verkiezingsuitslag in 2009 herkozen als bondskanselier en ook in 2013, toen de partij van Merkel bij de verkiezingen forse winst boekte, kreeg ze het vertrouwen van de Bondsdag.
Merkel staat te boek als een regeringsleider die de hand op de knip houdt en weloverwogen een beslissing neemt. Na het uitbreken van de financiële crisis groeide ze uit tot het symbool van fiscale hervormingen en stevige bezuinigingen. Als grootste economie van Europa betaalt Duitsland het meest mee aan het redden van de noodlijdende economieën in Zuid-Europa. De eisen die Merkel stelt zijn helder: het begrotingstekort op orde brengen en fors bezuinigen.
De strenge eisen van Merkel konden op weinig sympathie rekenen in bijvoorbeeld Griekenland en Spanje. De bondskanselier werd daar zelfs vergeleken met Adolf Hitler, omdat Duitsland zijn wil zou opleggen aan de rest van Europa. In Duitsland is Merkel echter mateloos populair: het werkloosheidscijfer is laag en de export floreert. Ze wordt daar dan ook gezien als een rots in de branding.
Haar strikte beleid ten aanzien van de kredietcrisis heeft haar niet alleen tegenstanders opgeleverd in de Zuid-Europese landen. De betrekkingen met bondgenoot Frankrijk zijn moeizaam. De Franse president François Hollande - en met hem veel andere politici in Europa - menen dat het Duitse beleid Europa alleen maar verder in een recessie heeft gebracht.
Haar terughoudende en weloverwogen manier van leiding geven hebben Merkel een grijs imago opgeleverd. Veel mensen zien haar als een wat saai, pragmatisch persoon, die het ontbreekt aan charisma. Dat beeld wordt nog eens versterkt door haar kledingkeuze waar in het verleden veel kritiek op was. Dat imago heeft Merkel deels af weten te schudden door felgekleurde kleding te dragen en zichzelf een nieuw kapsel aan te meten.
Belangrijker is echter dat Merkel door haar pragmatische handelwijze een scherp oog heeft voor mogelijkheden en bedreigingen en daar snel op kan inspelen. De voorbeelden zijn legio: de keuze voor Jean-Claude Juncker als voorzitter van de Europese Commissie, waar Merkel eerst tegen was en later juist voor; de afluisterpraktijken van de Amerikaanse geheime dienst NSA in Duitsland, waar ze eerst over zweeg om de Amerikaans-Duitse betrekkingen niet te beschadigen, om later alsnog stevige kritiek te uiten op de VS.
Hoewel deze opportunistische manier van werken haar imago weinig goed doet, heeft ze tot dusver grote crises weten af te wenden. Wellicht is dat de sleutel tot de populariteit van Mutti.
