FOK!auto: Reichsautobahn (1)

Een paar maanden geleden verhaalde FOK!auto van de ontstaansgeschiedenis van snelwegen. In drie stukken (1871-1921, 1921-1929 en 1929-1933) was inmiddels de weg geplaveid voor artikelen over de Autobahnen die Hitler en consorten lieten aanleggen. Zij omarmden het project al snel en noemden het vanaf 1933 de Reichsautobahn. We gaan kortom verder waar we waren gebleven: Duitsland, '33.

Autobahn; kleurenfoto uit de jaren dertig
Kleurenfoto van Autobahn, jaren '30. --- We haken direct aan op dit stuk, dat tot '33 loopt. De afbeeldingen in dit stuk zijn klikbaar en komen van de Duitse hoogleraar Thomas Nosske en het Duitse Bundesarchiv.

Nazi's twijfelen maar omarmen Autobahn
Toen Hitler de absolute macht greep begin '33 was er slechts 40 kilometer snelweg opgeleverd. De nazi's waren zoals eerder geschreven niet bepaald overtuigd van de meerwaarde van snelwegen.

Het grootste geopperde voordeel, namelijk de wegen gebruiken als heerbanen voor naar het buitenland oprukkende legers, werd door Hitler persoonlijk bekritiseerd: niet alleen de Duitsers zouden snel kunnen oprukken via de snelwegen, maar ook eventuele invasielegers. Dat laatste gebeurde dan ook in 1944-'45, toen de invasie van Duitsland vergemakkelijkt werd door de brede stroken oneindig asfalt.

Toen men echter de propagandamogelijkheden inzag, werd het project direct (nog in 1933) omarmd. Het werd hernoemd naar Reichsautobahnen en al snel werden concrete plannen uitgewerkt, projecten goedgekeurd, land ontgonnen en arbeiders en middelen gereserveerd. Daarnaast werd er een cultus opgebouwd rondom de zogeheten 'straten van Hitler'. Vanzelfsprekend werd verzwegen dat Hitler helemaal geen voorstander was geweest voordat men doorhad hoe de snelwegen konden worden uitgebuit voor politiek gewin en image building.

Propagandafoto 1942

De doelstelling: 1000 kilometer snelweg per jaar
Dat lijkt veel en dat is het ook. Om precies te zijn is het bijna de helft van het huidige Nederlandse snelwegennet per jaar. Hoewel we het dan wel hebben over slechts vier rijstroken, moesten bijna alle trajecten letterlijk van de grond af worden uitgedacht en aangelegd.

De doelstelling werd in drie piekjaren gehaald, van 1936 tot '38. Vóór die jaren was het vooral plannen, ontginnen en bruggen en viaducten bouwen, daarna gingen de grondstoffen richting Atlantikwall, concentratiekampen, duizenden bunkers door half Europa en ga zo maar door.

Kaartje snelwegennet 1940

Eind 1934 was er 2700 kilometer aan trajecten goedgekeurd, waarvan 1500 kilometer reeds in aanleg. Toen de oorlog in september '39 uitbrak lag er reeds 3860 kilometer. Het laatste Reichsautobahnproject werd in 1943 stilgelegd door gebrek aan arbeid, kapitaal én grondstoffen als metaal en beton. Er was toen bijna 4200 kilometer snelweg aangelegd. 

Landschapsbeheer en bedreigde flora en fauna 
Er was daarbij opmerkelijk veel aandacht voor landschapsbeheer en natuurbehoud: zo werd er overal kritisch gekeken of er geen inheemse planten- en diersoorten in het nauw kwamen en werden trajecten zo nodig verlegd.

Ook was de esthetiek van het eindresultaat erg belangrijk, niet alleen voor propaganda (zoals hierboven en hieronder) maar omdat de wegen permanent een aspect in het landschap zouden worden: ze moesten er goed in passen of er in elk geval zo mooi mogelijk uitzien. 

Propagandaposter

Bizarre aantallen van werkelijk alles
De arbeiders werden vooral gefinancierd met geleend geld, materiaal werd tot '38 veelal geïmporteerd. In dat jaar, waarin de bouw een hoogtepunt vond, beschikten voor de snelwegaanleg ingehuurde bouwbedrijven over maar liefst:

  • 2700 graafmachines
  • 6000 betonmixers
  • 4700 spoorlocomotieven en
  • 120.000 kippers.

Alleen al in het jaar 1934 werd er 200.000 ton cement verbruikt. In 1938 was dat 2 miljoen ton. 

Meer over de aanleg, organisatie, bouwomstandigheden, technische vernuftigheden, tankstations, nieuwe uitvindingen als klaverbladen en spanbeton-bruggen, slavenarbeid en ga zo maar door volgt in FOK!toen elke derde woensdag van de maand. Daarna zal er natuurlijk ook aandacht komen voor de Nederlandse snelwegaanleg van de twenties tot nu, alsook voor de Amerikaanse Interstate-plannen van Dwight Eisenhower.