FOK!toen: Frank Boeijen - Zwart Wit

Op 28 januari 1984 kwam de single 'Zwart Wit' van de Frank Boeijen Groep nieuw binnen in de top 40 op de 20e plaats. Het liedje was afkomstig van het album Kontakt en zou met een vierde plaats in de Nederlandse hitlijst de grootste hit van de groep worden. Boeijen schreef het liedje naar aanleiding van de moord op de Antilliaan Kerwin Duinmeijer. De moord zou de geschiedenis ingaan als de allereerste racistische moord sinds de Tweede Wereldoorlog. Maar was het wel een racistische moord of was er meer aan de hand? Je leest het vandaag in FOK!toen.

Frank Boeijen Groep - Zwart Wit

De moord


AT5 in 2013

Op de avond van 20 augustus 1983 is Kerwin Duinmeijer met een aantal vrienden bij een broodjeszaak, als twee skinheads de zaak inkomen. Het zijn de op dat moment 16-jarige Nico Bodemeijer en zijn vriend Dirk. Nico en Dirk hebben het hele weekend al lopen zuipen en het duurt dan ook niet lang voordat Dirk ruzie krijgt met de allochtone uitbater van het eettentje. Duinmeijer ergert zich aan de dronkenlap en krijgt het ook al snel aan de stok met Dirk. Nico probeert de kwestie nog te sussen en loopt de zaak uit, even later gevolgd door zijn bezopen maat.

Nadat de rust weer enigszins is teruggekeerd besluiten Kerwin en zijn vrienden om naar huis te gaan. Zover zou het echter nooit komen. Eenmaal buiten gekomen schreeuwt Bodemeijer, die de jongens duidelijk op staat te wachten, dat ze niet het recht hebben om daar te lopen en begint daarna op Kerwin in te steken met een mes, dat hij kort tevoren heeft opgehaald uit een nabijgelegen café.

Kerwin rent vervolgens gewond naar de Dam en vlucht een taxi in. De chauffeur geeft aan dat hij geen bloed op zijn autobank wil en sleept de gewonde jongen zijn taxi uit. Hij moet op straat maar wachten tot er een ambulance komt. Deze arriveert pas na twintig minuten. Kerwin Duinmeijer heeft op dat moment al zoveel bloed verloren dat hij kort daarna overlijdt.

Al snel hadden veel mensen hun oordeel klaar. Blanke skinhead steekt donkere jongen dood. Het moest wel een racistische kwestie zijn. Maar was dat wel zo? Wie waren Kerwin en Nico eigenlijk?

Kerwin Duinmeijer
Kerwin Duinmeijer

Kerwin Duinmeijer
Kerwin Duinmeijer wordt in 1968 geboren als Kerwin Lucas. Kerwin heeft geen gemakkelijke jeugd. Met zijn gescheiden moeder en een broertje en zus woont het gezin in een pension in de Anna Vondelstraat in Amsterdam. Kerwin zat op een Daltonschool, een onderwijsinstelling waar leerlingen meer keuzevrijheid wordt gegeven en waar men zich vooral richt op de ontwikkeling van zelfstandigheid.

Kerwins moeder geloofde nog in de ouderwetse manier van opvoeding. Als Kerwin thuiskwam met een rapport vol onvoldoendes kwam hij onder de koude douche te staan of kreeg hij een pak slaag met een leren riem. Ook moest hij wel eens een nacht lang voor straf op een matje op het balkon doorbrengen. Kerwin heeft in die tijd maar één goede vriend en dat is Eric Duinmeijer. Als Eric op zekere dag ziet dat zijn vriend Kerwin bloed ophoest vraagt hij zijn ouders om iets aan de situatie te doen. De ouders van Eric zien ook wel in dat het een penibele situatie is en vraagt Kerwin of hij een week bij hun op de Overtoom wil komen logeren.

Het blijft echter niet bij één week. Kerwin voelt zich zo thuis dat hij niet meer weg wil. Kerwin spreekt de ouders van zijn vriend Eric aan als oom Jouke en tante Anneke, maar op school sprak hij over hun alsof ze zijn ouders waren. Als Kerwin op zekere dag een jeugdspaarrekening bij de Rijkspostspaarbak opent, neemt hij deze op naam van Kerwin Duinmeijer. Als de Duinmeijers aangeven dat ze Kerwin wel willen adopteren geeft zijn moeder aan dat ze daar geen enkel bezwaar tegen heeft en ook de Raad voor de Kinderbescherming werkt onverwacht goed mee. De dan 39-jarige Jouke Duinmeijer wordt zijn voogd, zijn vrouw Anneke wordt toeziend voogd.

Kerwin ging in die tijd ook trainen bij een boksschool aan de Albert Cuyp. Volgens zijn trainer was Kerwin ontzettend gemotiveerd maar vooral ook een eerlijk vechtende sportman. Hij was er niet de persoon naar om misbruik te maken van zijn kracht. Vader Duinmeijer had hem ook wel eens gewaarschuwd voor skinheads maar dan moest Kerwin altijd lachen. Kerwin gaf aan dat hij regelmatig met die jongens sprak en dat de meesten goeie gasten waren. Helaas zou hij die avond in 1983 de verkeerde tegen het lijf lopen.

Nico Bodemeijer
Nico Bodemeijer

Nico Bodemeijer
Nico Bodemeijer wordt in 1967 geboren als zoon in een middenstandsgezin. Zijn vader verhuurde marktkramen op het Waterlooplein en zijn moeder runde een buurtcafé. Tot zijn twaalfde kreeg Nico weinig aandacht van zijn ouders en werd vaak aan zijn lot overgelaten. Soms kwamen zijn ouders midden in de nacht stomdronken thuis en kreeg Nico weer op zijn kop omdat hij de afwas niet had gedaan. "Je bent niks waard" schreeuwden ze dan. Nico zit een blauwe maandag op een boksschool, maar blijkt daar niet de discipline voor te hebben en is al snel weer verdwenen. Als Nico na een paar maanden van het gymnasium wordt getrapt is er geen land meer met de jonge knaap te bezeilen.

Zijn moeder, die aan kanker lijdt, scheldt hij uit voor 'vuile kankerlijer'. Hij neemt provocerende tatoeages, hangt een vlag van de vikingjeugd in zijn slaapkamer en begint lectuur van de Centrumpartij en de Volksunie te verspreiden. Zijn interesse voor extreemrechts is opvallend, gezien de geschiedenis van zijn familie. Zo werd zijn grootvader en een groot deel van zijn familie in het concentratiekamp Mauthausen door de nazi's vermoord en zat zijn vader als half-Jood nog een half jaar gevangen in Westerbork.

Na de steekpartij wordt Bodemeijer veroordeeld voor zware mishandeling met de dood tot gevolg. Ook oordeelde de rechter dat racisme niet het wezenlijke motief was voor de steekpartij. Ook achtte de rechter dat het niet was bewezen dat Bodemeijer zijn daad met voorbedachte rade had gedaan. Bodemeijer werd veroordeeld tot opname tot ten minste zijn 21e jaar in een inrichting voor buitengewone therapeutische behandeling (een soort van tbs-regeling voor minderjarigen). In 1988 werd hij vervroegd vrijgelaten.

Uit het Nieuwsblad van het Noorden van 2 juni 1989
Uit het Nieuwsblad van het Noorden van 2 juni 1989

In juni 1989 komt Bodemeijer weer in beeld als hij zonder aanleiding een 38-jarige Amsterdammer in elkaar slaat. Bij zijn aanhouding krijgt ook een politieagent een aantal klappen. Later diezelfde maand worden Bodemeijer en een 23-jarige vriendin neergestoken in café De Nickel in Purmerend. Aanleiding voor de steekpartij waren racistische uitlatingen van Nico en zijn vriendin. Nico raakte zwaargewond, de vriendin werd meerdere keren met een scherp voorwerp in haar achterwerk gestoken.

Uit de Leeuwarder Courant van 20 juni 1989
Uit de Leeuwarder Courant van 20 juni 1989

In september 1989 krijgt Nico ruzie met een man in een café in Purmerend. Na een uit de hand gelopen discussie over discriminatie en racisme zou de 30-jarige man een balk hebben gepakt en had daarmee Nico bedreigd. Deze had daarop zijn mes getrokken en had de 30-jarige man in zijn hoofd, hals en buik gestoken. Nico en zijn vriendin hadden daarop proberen te vluchten in hun auto maar waren tegengehouden door een woedende menigte mensen. De politie moest er aan te pas komen om hun te kunnen ontzetten en op te sluiten. Bodemeijer wordt tot vijf jaar cel veroordeeld.

Uit de Leeuwarder Courant van 11 september 1989
Uit de Leeuwarder Courant van 11 september 1989

In juni 1993 duikt de naam van de moordenaar van Kerwin Duinmeijer weer op in het nieuws. Bodemeijer is opgepakt omdat hij bij een ruzie in een kroeg een mes zou hebben getrokken. Het zou daarna vijf jaar duren voordat we weer wat horen van Bodemeijer. In augustus 1998 wordt hij opgepakt als hij vanaf een balkon op drie hoog een wielklem op een auto van een parkeerwacht gooit. Vanaf die tijd lijkt het eindelijk weer wat beter met hem te gaan. Hij is weliswaar verslaafd aan heroïne maar werkt zich wel uit de naad op de markt van zijn vader. De laatste jaren van zijn leven leed Bodemeijer aan longemfyseem, een gevolg van zo'n dertig jaar harddrugsgebruik. In januari 2012 pleegt hij zelfmoord.

Uit de Leeuwarder Courant van 9 januari 2012
Uit de Leeuwarder Courant van 9 januari 2012

Was het een racistische moord?
Bij het onderzoek van Nico Bodemeijer in het Pieter Baancentrum ontdekt men dat hij duidelijk last heeft van een ontwikkelingsstoornis. Zo neemt hij klakkeloos meningen van mensen uit zijn omgeving over. Daarnaast stelde de rechter dat de jongen was opgegroeid in een probleemgezin, onder meer veroorzaakt door de trauma's die zijn joodse vader had opgelopen toen diens familie werd weggehaald bij de grote razzia in de Waterloopleinbuurt in 1943.

In 2008 had documentairemaker Kees Vlaanderen van de Humanistische Omroep een interview met Bodemeijer. In het gesprek verklaarde Bodemeijer dat hij zich dusdanig bedreigd had gevoeld door Duinmeijer en zijn vier vrienden dat hij naar een nabijgelegen café was gegaan om daar een mes op te halen. Volgens filmmaker Vlaanderen was Bodemeijer ook pas na zijn gevangenisstraf geradicaliseerd tot een racistische skinhead. In een interview met de Volkskrant zegt Vlaanderen hierover: "Dat hij een tijd met neonazi's omging, kwam ook doordat dat de enigen waren die hem niet uitkotsten. In de ogen van de maatschappij was hij de verpersoonlijking van het kwaad. Hij heeft nooit meer een andere identiteit gekregen. En Nico was wel een jongen die daar dan ook naar ging leven."

Nadat Nico in 1988 was vrijgelaten was hij ook regelmatig het doelwit van krakers en ander dubieus volk. Wie wilde nou niet kunnen zeggen dat hij de moordenaar van Kerwin Duinmeijer op zijn bek had geslagen. In het gesprek met Vlaanderen vertelde Bodemeijer ook dat hij precies hetzelfde zou hebben gedaan als Kerwin Duinmeijer geen kleurling was geweest. Wat er zich nou precies heeft afgespeeld in de broodjeszaak zullen we waarschijnlijk nooit te weten komen. Want ook Dirk, de vriend van Nico, ging alweer jaren geleden dood aan een overdosis heroïne.

Uit de Leeuwarder Courant van 29 augustus 1983
Uit de Leeuwarder Courant van 29 augustus 1983

De nagedachtenis
De moord op de 15-jarige Kerwin sloeg als een bom in op de Nederlandse samenleving. Op 26 augustus 1983 wordt de jongen op de begraafplaats Zorgvlied begraven. Een dag later is in Amsterdam een protestmars tegen de 'racistische' moord, waaraan zo'n 5000 mensen uit het hele land meedoen. Vanaf het daaropvolgende jaar, op 20 augustus, vindt elk jaar in Amsterdam de Kerwin Duinmeijer-herdenking plaats met een tocht van de Dam naar het Vondelpark. Daar staat ook het standbeeld Mama Baranka (Moeder Aarde), dat ter nagedachtenis aan hem werd opgericht. In Diemen vernoemen ze een straat naar hem; de Kerwin Lucasstraat.

In 2008 zou de moord op Kerwin Duinmeijer losjes worden verwerkt in de film Skin van Hanro Smitsman. In de film richt de filmmaker zich meer op de achtergronden van de dader.