FOK!toen: Het einde van de Cuba-crisis
Zelden was de dreiging van een allesvernietigende atoomoorlog groter dan in oktober 1962. De Verenigde Staten en de Sovjet-Unie konden elkaar sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog niet meer luchten of zien en waren beiden begonnen aan een wapenwedloop, waarbij de twee wereldmachten elkaar aftroefden met steeds zwaardere kernwapens.
Uit de Leeuwarder Courant van 20 oktober 1961
De Sovjet-Unie had op 30 oktober 1961 de Tsar Bomba, een waterstofbom van 50 megaton, tot ontploffing gebracht en had daarmee aangetoond dat ze in staat waren om een massavernietigingswapen te maken dat tweemaal zo zwaar was als de zwaarste Amerikaanse kernbom.
Uit de Nieuw Guinea koerier van 8 september 1962
Na een zevenjarige guerrillastrijd had Fidel Castro in 1959 de macht overgenomen in Cuba en dat was onder diens leiding communistisch geworden. In april 1961 probeerden Cubaanse ballingen met hulp van de CIA het communistische regime van Castro omver te werpen. De aanval, die de geschiedenisboeken in zou gaan als de invasie van de Varkensbaai, werd afgeslagen en Castro zou zich tot de Sovjet-Unie wenden voor militaire bijstand.
De Leeuwarder Courant van 25 oktober 1962
Kernraketten op Cuba
Door de gespannen situatie van de Koude Oorlog had Sovjetpremier Nikita Khrushchev besloten dat er een rakettenschild op Cuba moest worden geplaatst. Tenslotte had Amerika ook raketten in Italië en Turkije laten plaatsen, die op strategische doelen in de Sovjet-Unie gericht stonden. Daarnaast was Cuba ook een uitermate geschikte locatie voor de Russen, die wisten dat het Amerikaanse waarschuwingssysteem afgesteld was op projectielen die vanuit de richting van de Sovjet-Unie konden komen. Vanuit de Caraïben verwachtte men geen gevaar en zo had de Sovjet-Unie alle vrijheid om strategische doelen in Amerika op de korrel te kunnen nemen. De aanwezigheid van kernraketten op Cuba kwam aan het licht toen Amerikaanse U2-verkenningsvliegtuigen in augustus 1962 foto's hadden genomen van het eiland. Een nucleaire aanval was geen optie en men moest kiezen tussen een massale invasie van Cuba met grondtroepen of een quarantaine van het land en er werd gekozen voor de laatste optie.
De Toespraak van Kennedy
Op 22 oktober 1962 hield president John F. Kennedy een opvallend felle rede, waarin hij de onmiddellijke ontmanteling van alle Sovjet-raketbases op Cuba eiste. Ook kwam er een blokkade op de levering van militaire goederen naar het eiland. De Verenigde Staten verkeerden in DEFCON3 wat inhield dat ze vrijwel in opperste staat van paraatheid stonden. Een groot aantal B-52 bommenwerpers, uitgerust met waterstofbommen, stond klaar om het kleine eiland van de kaart te vegen.
De toespraak van John F. Kennedy op 22 oktober 1962
Ondertussen was er nog een ander probleem gaande. Na de overwinning van de geallieerden in de Tweede Wereldoorlog was Berlijn in twee delen opgesplitst; het communistische Oost-Berlijn en het kapitalistische West-Berlijn. Amerika had beloofd om West-Berlijn te beschermen maar Khrushchev dreigde met een invasie. Kennedy moest dus op zijn hoede zijn, want één kleine fout kon het verlies van de macht over West-Berlijn betekenen. De adviseurs van Kennedy, die eerder al gezichtsverlies hadden geleden met het Varkensbaai-debacle, wilden voor eens en altijd met de Sovjet-Unie afrekenen en probeerden de president over te halen om naar hen te luisteren.
Uit de Leeuwarder Courant van 26 oktober 1962
Op 24 oktober was de blokkade rondom Cuba ingegaan en alleen een Russische tanker met olie mocht ongestoord doorvaren. Een aantal andere schepen die vanuit de Sovjet-Unie onderweg waren naar Cuba, waren van hun koers afgeweken. De Sovjet-regering weigerde nog steeds toe te geven dat er raketten op Cuba waren neergezet. Dit leidde in de Veiligheidsraad tot een botsing tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie. Terwijl de Sovjet-ambassadeur Zorin alle beschuldigingen ontkende liet de Amerikaanse ambassadeur Stevenson uitvergrotingen van spionagefoto’s zien.
Fidel Castro had ondertussen een leger van zo'n 270.000 man gemobiliseerd omdat hij een inval van de Verenigde Staten verwachtte. Door de VN werd gesteld dat Cuba niet volledig mocht worden geïsoleerd van de buitenwereld. Vanaf dat moment stond Cuba onder quarantaine. Het bleef verboden voor de Sovjet-Unie om naar Cuba te gaan en de bij de VN aangesloten landen beloofden om geen handel meer te drijven met Cuba, in belang van hun trouwe bondgenoot de Verenigde Staten.
"If the Yankees attack Cuba, we shall wipe them off the surface of the earth".
Het waren de woorden van Fidel Castro in een bericht voor Nikita Chroestsjov. De Amerikanen lieten ondertussen steeds meer U2-verkenningsvliegtuigen boven Cuba vliegen. Ook hielden ze goed in de gaten of er geen Sovjet-duikboten naar het eiland gingen. Op zaterdag 27 oktober gaf Castro, zonder enig overleg met Chroestsjov, het commando dat alle Amerikaanse vliegtuigen neergehaald mochten worden. Majoor Rudolf Anderson werd met zijn vliegtuig boven Cuba neergehaald en zou daarmee de dubieuze eer van het enige slachtoffer van de Cuba-crisis krijgen.
Uit de Leeuwarder Courant van 29 oktober 1962
Chroestsjov liet diezelfde dag weten bereid te zijn om hun raketten weg te halen, mits de Verenigde Staten bereid waren hun raketten uit Turkije en Italië weg te halen. Kennedy liet de ambassadeur van de Sovjet Unie in Washington, Anatoly Dobrynin, weten daartoe bereid te zijn.
Uit de Leeuwarder Courant van 3 november 1962
Het einde van de Cuba-crisis
President Kennedy ging op 29 oktober 1962 akkoord met het voorstel van de Sovjetpremier maar gaf wel aan dat dit een mondelinge afspraak was. Er kwam niets op papier te staan en Kennedy weigerde pertinent om ook maar enig document rondom deze kwestie te ondertekenen. Chroestsjov nam er genoegen mee omdat hij wist dat hij Cuba nauwelijks zou kunnen verdedigen, zonder dat hij daarbij maatregelen zou moeten nemen, die onherroepelijk tot een Derde Wereldoorlog zouden leiden. De wereld had aan de rand van een allesvernietigende nucleaire oorlog gestaan, maar het liep gelukkig met een sisser af.
Uit de Leeuwarder Courant van 12 november 1962
