Nobelprijs geneeskunde voor Amerikanen en Duitser
De Nobelprijs voor fysiologie en geneeskunde 2013 is toegekend aan de Amerikanen James Rothman en Randy Schekman en de Duitser Thomas Südhof.
Zij krijgen de prijs voor hun ontdekkingen op het gebied van het transportsysteem van lichaamscellen, zegt de Nobelvergadering van het Karolinska Instituut in Stockholm.
Aan de prijs is een som van acht miljoen Zweedse kroon (917 duizend euro) verbonden.
De drie prijswinnaars hebben volgens de Nobelvergadering het mysterie opgelost hoe een cel zijn transportsysteem organiseert. Iedere cel is een soort fabriek die zijn eigen cellen produceert en exporteert, bijvoorbeeld insuline dat in de bloedsomloop komt, of neurotransmitters die van de ene zenuwcel naar de andere worden gestuurd. Deze moleculen worden vervoerd in kleine pakketjes, zogenoemde vesikels. Rothman, Schekman en Südhof hebben de moleculaire principes ontdekt die regelen dat deze lading op de juiste tijd op de juiste plek in de cel wordt bezorgd.
Een vesikel is een klein blaasje dat stoffen bevat en omgeven is door een membraan. De functie van een vesikel is het opslaan of het transporteren van bepaalde stoffen in de cel. De buitenkant van een vesikel, de membraan, kan fuseren met de membraan van de cel. Hierdoor worden de stoffen die aanwezig zijn in de vesikel afgegeven aan de omgeving van de cel.
Schekman ontdekte een set genen die voor het vesikelverkeer nodig waren; Rothman ontrafelde de eiwittenmachinerie die de vesikels laat opgaan in hun doelcellen om de vracht over te dragen; Südhof onthulde hoe signalen de vesikels hun lading met precisie loslaten.
Met hun ontdekkingen hebben de drie onderzoekers het buitengewoon precieze controlesysteem voor het transport en de aflevering van cellulaire vracht blootgelegd. Storingen in dit systeem kunnen een funeste uitwerking hebben en bijdragen tot neurologische aandoeningen, diabetes en verstoringen van het immuunsysteem.
Rothman, uit 1950, studeerde in 1976 af aan Harvard Medical School, deed onderzoek aan het Massachusetts Institute of Technology en verhuisde in 1978 naar Stanford University in Californië, waar hij zijn onderzoek naar de vesikels begon. Rothman was ook verbonden aan Princeton Uhiversity, het Memorial Sloan-Kettering Cancer Institute en Columbia University. Sinds 2008 is hij hoogleraar celbiologie aan Yale University.
Schekman is geboren in 1948. Hij studeerde aan de Universiteit van Californië in Los Angeles en aan Stanford. Hij is sinds 1976 werkzaam aan de Universiteit van Californië in Berkeley en onderzoeker aan het Howard Hughes Medical Institute.
Südhof werd in 1955 geboren in Göttingen, waar hij in 1982 afstudeerde aan de Georg-August-Universität. In 1983 verhuisde hij naar het medisch centrum van de University of Texas in Dallas. In 1991 werd hij onderzoeker aan het Howard Hughes Medical Institute en in 2008 werd hij aangesteld als hoogleraar moleculaire en cellulaire fysiologie aan Stanford University.
De prijs voor geneeskunde is de eerste van de Nobelprijzen die dit jaar worden toegekend. Dinsdag wordt bekendgemaakt wie de prijs voor natuurkunde wint, woensdag de prijs voor scheikunde, vrijdag de vredesprijs en komende maandag de economieprijs. De datum voor de literatuurprijs is nog niet bekend.
De prijzen worden op 10 december uitgereikt.
