Vragen en antwoorden over chemische wapens

Over welk chemisch wapen gaat het in Syrië? - Dat is nog onduidelijk. Op grond van de symptomen bij de slachtoffers in Syrië menen experts dat het om een zenuwgas gaat. Zenuwgassen zijn sarin, soman, VX en taubun. Ze worden zenuwgassen genoemd omdat ze de overdracht van signalen van zenuwcellen blokkeren.

Wat zijn de verschijnselen en hoe valt daaruit af te leiden dat zenuwgas is gebruikt? - Artsen zonder Grenzen heeft melding gemaakt van 'grote aantallen patiënten die binnenkomen met symptomen als stuiptrekkingen, schuim op de mond, verkleinde pupillen, vertroebeld zicht en ademhalingsproblemen'. Die verschijnselen zijn volgens Amesh Adalja van het Centrum voor Bioveiligheid van het Medisch Centrum van de Universiteit van Pittsburgh 'een schoolvoorbeeld van een zenuwgif'. Symptomen als onwaarschijnlijk kleine pupillen geven aan dat het geen ander chemisch middel is, zoals mosterd- of chloorgas.

Wat is het verschil tussen de diverse zenuwgassen? - In essentie doen de vier stoffen hetzelfde met het lichaam; ze doden op dezelfde wijze en ook het antigif en de behandeling zijn hetzelfde. Ze zijn ook alle vier verboden onder een internationaal verdrag dat door 189 landen is ondertekend. Het maakt voor het plannen van een antwoord niet uit of het sarin was of VX, zegt Adjala. Sarin, soms wel GB genoemd, is het vluchtigst en VX het dodelijkst.

Waarom valt de naam sarin in dit geval het vaakst? - Omdat Syrië sarin bezit en vermoedelijk al vaker heeft gebruikt.

Zullen wij ooit weten welk zenuwgas het was? - Misschien. Wapeninspecteurs kunnen met een relatief eenvoudige chemische analyse bepalen welk middel is gebruikt, op basis van lichaams-, bodem- en wapenmonsters. Maar die monsters zijn niet lang houdbaar en de kans bestaat dat het niet meer te achterhalen is. Maar in 1993 konden medewerkers van de groep Artsen voor Mensenrechten en een lab van het Britse ministerie van defensie na vier jaar nog vaststellen dat Irak sarin had gebruikt.

Hoe werken zenuwgassen? - Ze breken een enzym af dat zenuwcellen met elkaar laat communiceren, zodat slachtoffers overprikkeld raken. De borstkas vernauwt zich, de ademhaling versnelt, ze braken, krijgen diarree, raken verward, krijgen hoofdpijn, hun hartslag wordt onregelmatig, ze raken bewusteloos, krijgen stuipen en raken verlamd. Afhankelijk van de dosis kan het een kwestie van minuten zijn tot de slachtoffers sterven. ze sterven dan door ademgebrek. Stuiptrekkingen en verlamming kunnen een marteling zijn als je nog bij bewustzijn bent, zegt Adalja.

Kun je zien of ruiken dat het sarin is? - Nee, als vloeistof is het geurloos, kleurloos en smaakloos. Het wordt vaak in gasvorm toegepast, maar ook als vloeistof op de huid kan het dodelijk zijn.

Komt sarin voor in de natuur? - Nee. Sarin is door mensen gemaakt. Het werd in 1938 onwikkeld als pesticide. Het lijkt op bepaalde soorten insecticiden die nu in gebruik zijn, zogenoemde organofosfaten. Zenuwgassen zijn echter veel en veel sterker.

Is er een behandeling? - Ja, als de dosis niet te hoog is en je er snel bij bent. Een injectie met atropine kan redding betekenen, mits snel gegeven. Ook moet je als je denkt aan zenuwgas te hebben blootgestaan, snel je kleren uittrekken en deze grondig spoelen.

Is sarin in het verleden vaak gebruikt? - De beruchtste aanval met sarin was een terreuraanslag in 1995 in de metro van de Japanse hoofdstad Tokyo. Er kwamen toen dertien mensen om het leven en ongeveer zesduizend raakten gewond.

Hoe kom je ervan af? - Zenuwgas moet bij hoge temperatuur onschadelijk worden gemaakt, zonder dat het gas kan ontsnappen.

Hoe kan een leger de voorraad zenuwgassen van Syrië vernietigen? - De verschillende opties voor militair ingrijpen die worden besproken zijn riskant, zegt Amy Smithson van het Center for Nonproliferation Studies. Bombarderen van opslagplaatsen brengt het gevaar met zich mee dat de chemicaliën over de bevolking worden verspreid.