FOK!toen: Azteken en Berberrovers

FOK!toen gaat via de US Marines terug naar de Berberse zeerovers rond 1800 en vervolgens naar de Azteekse overgave aan Hernán Cortés, vandaag in 1521. Mexico-Stad toen: 

Impressie Mexico-Stad in 1518; foto Wolfgang Sauber

Barbarijse piraten: eeuwenlang doorn in het oog
Destijds werden grote delen Noord-Afrika van Marokko tot Tunesië (zoals nu nog) bewoond door de Berbers [kaart hieronder]. Hun land, Barbarije (in het Berbers 'Tamazgha'), functioneerde praktisch onafhankelijk van de Arabische overheersers en was niet bepaald geliefd in de rest van de wereld.

Berberse/Barbarijse zeerovers maakten namelijk eeuwenlang de Middellandse Zee onveilig. Rovend, moordend en plunderend maakten zij schip na schip buit en werden nog levende opvarenden meegenomen voor de slavenhandel of om absurd veel losgeld te vragen. Zelfs onze eigen zeeheld Maarten Tromp gebeurde dit tweemaal in zijn jeugd. Een kaart van Barbarije door Mercator:

Mercators kaart van Barbarije, 17e eeuw

Van Michiel de Ruyter tot Thomas Jefferson
Later, in de jaren 1660, nam Michiel de Ruyter [klik hier voor afbeelding] meermaals wraak voor Tromp door in opdracht van de Staten-Generaal de vloten van de Berbers in de as te leggen, slaven en gijzelaars te bevrijden, gestolen goederen terug te plunderen en de havens van Tripoli, Algiers en andere Berbersteden te vernielen. Nederlanders in Tripoli:

Nederlandse vloot in Tripoli (schilderij 1670)

In 1663 werd een verdrag afgedwongen (en meteen weer geschonden, dus werd De Ruyter in '64 opnieuw gestuurd). Hij heroverde daarbij ook de Nederlandse factorijen op de West-Afrikaanse kust op de Berbers. Je zou Michiel de Ruyter de Tim Kuik van de Gouden Eeuw kunnen noemen, immers:

Piraterij is een misdrijf
Ook Spanje, Italië, Frankrijk, de Ottomanen, de Arabieren, de Britten en de Amerikanen hadden vanaf het eind van de Middeleeuwen tot ver in de 19e eeuw last van de Noord-Afrikaanse piraterij. En aangezien piraterij een misdrijf is, nam Amerika het niet langer in 1801 (zoals zoveel andere landen ervoor en erna vloten zouden sturen).

Tijdens de onafhankelijkheidsoorlog (~1775-1783) was er tussen de VS en Frankrijk een deal: jouw vijand is mijn vijand. De Fransen leverden troepen, geld, schepen en goederen om Amerika de Britten te laten verslaan. Hierdoor vielen de Berbers geen Amerikanen aan; ze zouden direct de Franse vloot in hun nek krijgen. Fransen in gevecht met Barbarijse piraten:

Frans schip in gevecht met Barbarijse piraten (schilderij 19e eeuw)

Schepen VS aanvallen 'mag van de Koran'
In 1783 stopte de deal echter. Daarna begonnen de piraten ook Amerikaanse schepen aan te vallen. In '86 spraken Jefferson en Adams met de ambassadeur van Tripoli in Londen. Die zei hen dat 'volgens de Koran iedereen die niet geloofde in de Profeet een zondaar was' en dat het dus 'was toegestaan om hem gevangen te nemen en van zijn bezit te ontdoen.'

De VS sloot uiteindelijk in 1795 een deal met Marokko. Tegen betaling van één miljoen dollar losgeld (een zesde van de toenmalige federale jaaropbrengst aan belasting!) werden 115 zeelieden vrijgelaten en werd beloofd geen schepen meer aan te vallen. In de jaren erna bleven de Marokkanen echter om meer en meer geld vragen. Aanvankelijk werd dat betaald, maar in 1801 vonden de Amerikanen de afzetterij wel welletjes.

Amerikaanse schip Philadelphia in Tripoli, 1803
Jefferson weigert nóg meer losgeld te betalen
Thomas Jefferson, één van Amerika's Founding Fathers, was na Washington en Adams toen nét de derde president (1801-09). Opnieuw werd door de Pasja van Tripoli gevraagd om geld, dit keer 225.000 dollar. Dat weigerde Jefferson. Als reactie verklaarde de Pasja “in mei 1801 de oorlog door volgens Barbarijs gebruik de vlaggenmast voor het Amerikaanse consulaat om te hakken. Algiers en Tunis hielden zich afzijdig in de oorlog.

In 1802 lag er een Amerikaanse marinevloot voor de kust van Tripoli. Uiteindelijk werd de oorlog beslist in 1805; Mariniers deden toen één van de eerste invasies op buitenlandse kust. 35 Amerikaanse mariniers lieten het leven en 800 Berberse soldaten (exclusief zeelieden die bij de laatste grote zeeslag omkwamen).

Er moest wel alsnog 60.000 dollar losgeld betaald worden om alle Amerikaanse gevangenen vrij te laten, waarmee de Eerste Barbarijse Oorlog ten einde kwam.

Britten bombarderen Algiers, augustus 1816
Barbarijse en Mexicaanse Oorlogen -> het Marinierslied
In 1815 brak de Tweede Barbarijse Oorlog uit toen de Bei van Algiers de VS de oorlog verklaarde; niet veel later werd in 1816 door de Britten voorgoed afgerekend met de laatste piraterijpraktijken van Noord-Afrikanen in een heftig bombardement op Algiers (schilderij hierboven).

Begin twintigste eeuw werd een lied populair bij de US Marines, dat deze Eerste Barbarijse Oorlog en een latere slag (1847) in de Amerikaans-Mexicaanse Oorlog bij de Hallen van Montezuma bezingt. Tegenwoordig is het het officiële lijflied van de Mariniers en kent zo'n beetje elke aardbewoner het deuntje. Het derde vers wordt vaak als toast gezongen.

Een door het Mormon Tablernacle Choir gezongen versie van het lied:


From the Halls of Montezuma to the shores of Tripoli;

We fight our country's battles in the air, on land, and sea;
First to fight for right and freedom, and to keep our honor clean:
We are proud to claim the title of United States Marine.

Our flag's unfurled to every breeze from dawn to setting sun;
We have fought in every clime and place where we could take a gun;
In the snow of far-off Northern lands and in sunny tropic scenes;
You will find us always on the job, the United States Marines.

Here's health to you and to our Corps, which we are proud to serve;
In many a strife we've fought for life and never lost our nerve;
If the Army and the Navy ever look on Heaven’s scenes;
They will find the streets are guarded by United States Marines.

Montezuma door Cortés gevangengenomen, door 17e-eeuwse Nederlander Van Beecq
1519: Spanjaarden – 1521: einde Azteken
CUAUHTÉMOC, 13-08-1521. In 1521 gaf de laatste Azteekse leider Cuauhtémoc zich op 13 augustus over aan Hernán Cortés. Hij werd op zijn 18e leider nadat de grote Motecuhzoma (Montezuma) II, van wie hij een neef was, als eerste geconfronteerd werd met de Spanjaarden. Montezuma dacht in 1519 aanvankelijk dat Cortés de god Quetzalcoatl was en probeerde hem met ladingen goud en zilver weer te laten weggaan.

Daarbij kwam hij bedrogen uit. Tegenwoordig wordt door historici aan het godenverhaal overigens getwijfeld en wordt het gezien als een mogelijke veroveringsmythe. Cortés hongerde naar meer goud, belegerde de hoofdstad, versloeg de Azteken binnen twee jaar en nam beide Montezuma (in 1520) en Cuauhtémoc (in 1521) gevangen. Effectief hield het Azteekse Rijk (kaart hieronder) op te bestaan in 1521, slechts drie jaar nadat ze na een eeuw veroveringen op hun hoogtepunt van grootte en macht waren gekomen in 1518.

Kaart Azteken 1518
Montezuma dood, Hallen vernietigd
Montezuma kwam in 1520 om, Cuauhtémoc werd in 1525 geëxecuteerd na jaren als gevangene meegesleept te zijn geweest door half Mexico. De grootste tempel (schaalmodel hieronder) met daarin de 'Hallen van Montezuma' stond midden in Tenochtitlan, zoals Mexico-Stad destijds heette.

Ze zullen overigens vóór Montezuma zijn gebouwd, maar werden ontdekt toen hij leider was. De stad (inclusief tempel en paleis met heuse dierentuin) werd door Cortés compleet vernietigd om alle overblijfselen van de oude orde weg te vagen.

Templo Mayor, Mexico-Stad; foto Wolfgang Steuber
Montezuma leeft voort in Westerse cultuur
Toen de Amerikanen in 1847 de Mexicaanse troepen in Mexico-Stad versloegen stond er op de oude Tolteekse en Azteekse heilige heuvel Chapultepec inmiddels een (in vergelijking) nieuw Spaans kasteel: het Castillo de Chapultepec, waar de Mexicanen gelegerd waren (schilderijen hieronder).

In de honderden jaren na Cortés waren de Hallen van Montezuma uitgegroeid tot mythische status, mede door literatuur en opera. Zo schreef Antonio Vivaldi in 1733 de opera Montezuma en werd zoals hierboven geschreven door Amerikaanse troepen aan het Spaanse kasteel gerefereerd als de Halls of Montezuma:
Kasteel Chapultepec na verovering: Military College, 'Ancient Site of Halls of Montezuma'
Amerikaanse Mariniers in Mexico-Stad, kasteel op de achtergrond:
Chapultepec-kasteel, Mariniers VS; 1847

Spelen:
'Captain Comic' kwam in 1988 uit en werd door een hele generatie jongeren gespeeld; de Marines' Hymn is de soundtrack van het spel. Het is nog steeds te vinden op internet. De eerste paar minuten gameplay:

Kijken:
10 minuten durende docu over de Amerikaanse oorlogen tegen de Berbers:

Luisteren:
De instrumentale versie van Halls of Montezuma bekoort mij persoonlijk meer dan de (ook mooie) gezongen versie hierboven. Semper fi!