FOK!toen: Pacific-hel begint
Vandaag in 1942 landden Amerikanen op het eiland Guadalcanal in hun eerste strijd tegen Japan in de Pacifische Oceaan. Uiteindelijk zouden 38.000 soldaten de dood vinden in één van de heftigste slagvelden van WO2.
VS landen op stranden Guadalcanal
GUADALCANAL, 07-08-1942. Sinds de Japanse aanval op Pearl Harbor in december '41 trokken de Japanse strijdmachten met rasse schreden op door Zuidoost-Azië. Ze liepen onder andere Nederlands-Indië, de Filipijnen, Frans Indochina, Guam, Nieuw-Guinea en de Salomonseilanden onder de voet. Meteen stuurde Japan tienduizenden soldaten naar Guadalcanal, het grootste der Salomonseilanden (ongeveer net zo groot als Gelderland).
Het idee was om daar een vliegveld te bouwen vanwaaruit Japanse bommenwerpers de kusten en havens van Australië konden bombarderen en de schepen aanvallen die tussen Amerika en Australië voeren. Guadalcanal zou je als een scharniereiland kunnen omschrijven; een grens die werd overtreden. Een keuze tussen een Japans Azië en een Geallieerd terugveroveren van bezittingen en bezettingen.
De VS hadden al maanden, vanuit het niet, in rap tempo de oorlogsproductie aangezwengeld en waren begonnen de honderdduizenden jongemannen die zich direct na Pearl Harbor vrijwillig aanmeldden, te trainen. Op 7 augustus 1942 was het dan zo ver: terwijl het vliegveld al praktisch af was begon de invasie van het eiland. Japan in augustus '42: 
Startpunt van bevrijding en slag van eersten
Guadalcanal betrof de eerste grote Amerikaanse actie tegen de uitbreidende olievlek die het Keizerrijk Japan was, na maandenlang te hebben moeten aanzien dat bezitting na territorium veroverd werd. Het was de eerste strandlanding van VS-troepen sinds de oorlog tegen Spanje (om Cuba, Guam en de Filipijnen) in 1898. Hoewel tegenwoordig minder bekend, was Guadalcanal ook het eerste eiland in een reeks beruchte Island Hopping-eilanden, zoals ook Iwo Jima en Okinawa.
Ook was het zoals de laatstgenoemden één van de bloederigste slagen van de oorlog en was het de eerste WO2-ervaring van de VS met oorlog in de jungle. En we kennen het allemaal van D-Day, maar destijds was Guadalcanal de eerste keer dat er op zo'n enorm gedetailleerde wijze werd samengewerkt door marine, lucht- en landmacht in één geconcentreerde operatie waarbij alle mogelijke manieren van het aanvallen van de vijand minutieus werden gepland en toegepast. 
Tegenstand 7 augustus: geen. Later: veel
“As they prepared themselves to go ashore no one doubted in theory that at least a certain percentage of them would remain on the island dead, once they set foot on it. But no one expected to be one of these. Still it was an awesome thought and as the first contingents came struggling up on deck in full gear to form up, all eyes instinctively sought out immediately this island where they were to be put, and left, and which might possibly turn out to be a friend's grave.” ― James Jones, 'The Thin Red Line'
De strijd begón op 7 augustus na het eiland met de aanwezige marinevloot en vliegdekschepen zoveel mogelijk gebombardeerd te hebben. De Jappanners hadden zich teruggetrokken in de heuvels – grotten, bergen, jungle – en enkele dagen gebeurde er heel weinig. Geen noemenswaardige tegenstand. Toch zou de strijd ruim een half jaar voortduren op, boven en rondom Guadalcanal en vielen er uiteindelijk meer dan 6000 Amerikaanse en 24.000 Japanse doden.
Guadalcanal: Band of Brothers goes Pacific
Eén van de mariniers die op die bewuste 7 augustus vertwijfeld op het strand stond was Robert Leckie, die in 1957 de memoire 'Helmet for my Pillow' zou publiceren. Leckie schrijft goed en dichtte ook veel tijdens Guadalcanal. Het eiland speelt in zijn boek een belangrijke rol. Zijn verhaal (en dat van Eugene Sledge) werd in 2010 verfilmd door de makers van 'Band of Brothers' in de serie 'The Pacific'.
Hoewel velen zich emotioneel minder goed konden inleven in de hoofdpersonen (wellicht omdat de serie drie aparte verhaallijnen van soldaten die elkaar niet kennen vaak door elkaar heen vertelt), is het bijzonder aan te raden. Ik heb nog nooit de ultieme smerigheid van oorlog, van letterlijk vechten van man tegen man tot de dood, zo 'goed' uitgebeeld zien worden. Voor geïnteresseerden die wel twee uurtjes kunnen missen: afleveringen één en twee spelen zich af (ten dele) op Guadalcanal [één v.d. trailers hierboven].
Japanners meedogenloos
De VS wisten destijds wellicht al af van de jappenkampen, maar in gevecht waren ze elkaar nog niet tegengekomen. Leckie vertelt over hoe woest en meedogenloos Japanse soldaten waren in zijn gedicht 'The Battle of the Tenaru, 21 August 1942'. Het gedicht opent zijn boek. Enkele fragmenten tref je door de tekst heen aan.
Die eerste grote confrontatie zegt eigenlijk alles: ruim 900 Japanners renden in een wanhopige banzai-aanval onder leiding van kolonel Kiyonao Ichiki [hieronder] moordlustig richting de VS-mariniers, die zich hadden ingegraven in schuttersputjes en mitrailleursnesten en van lichte tanks voorzien waren. Leckie noemt de Japanners 'lemmingen'. Naar verluidt pleegde kolonel Ichiki seppuku. 
Het was een bizarre slachting – veel soldaten schoten niet eens maar keken puur, alsof het een film was. “Our regiment had killed something like nine hundred of them. Most of them lay in clusters or heaps before the gun pits commanding the sandpit, as though they had not died singly but in groups.” 44 Amerikanen vonden daarnaast de dood. Andersom werden op Guadalcanal in verrassingsaanvallen meermaals hele Amerikaanse pelotons in één keer afgeslacht.
Sweeping over the sandpit
That blocks the Tenaru
With Banzai-boast a mushroomed host
Vows to destroy our few.
Into your holes and gunpits!
Kill them with rifles and knives!
Feed them with lead until they are dead-
And widowed are their wives. De slag van 21-8 in een kaartje gevat:
De Japanners blijven maar komen en geven niet op
De troepensterktes zouden tot 60.000 Amerikanen en 36.200 Japanners groeien. Normaal gesproken heeft op een beperkt gebied als een eiland op een gegeven moment iemand gewonnen, maar Japan weigerde op te geven en bleef veelal 's nachts continu weer nieuwe troepen aan land zetten. De Amerikanen noemden deze continue stroom aan nieuwe soldaten 'The Tokyo Express'.
Ook op zee werd gruwelijk gevochten. Meerdere enorme zeeslagen van grote delen van de vloten van beide wereldrijken zorgden voor kommer, kwel, vernietiging en het uitblijven van een definitief einde van de slag om Guadalcanal. De VS verloren 29 schepen, Japan 38; 615 Amerikaanse vliegtuigen werden vernield tegenover 680-880 Japanse. Zoals Stalin al zei: één dode is een tragiek, een miljoen statistiek. Voor een persoonlijkere benadering zijn er de docu's en serie.
Japanse generaals-majoor reageerden gedesillusioneerd op de slag; Kiyotake Kawaguchi zei tijdens Guadalcanal: “Guadalcanal is niet langer slechts de naam van een eiland in de Japanse militaire geschiedenis. Het is de naam van een kerkhof van het Japanse leger.” Kensaku Oda: “De meeste mannen hebben dysenterie. Verhongering eist veel levens en verzwakt onze toch al uitgerekte frontlinies. We zijn verdoemd.”
Sons of the mothers who gave you
Honor and gift of birth
Strike with the knife till blood and life
Run out upon the earth.
Closing, they charge all howling
Their breasts all targets large.
The gun must shake, the bullets make
A slaughter of their charge. 
War is hell – geen gezegde maar realiteit
In de constante junglehitte rotten de lijken zo snel dat ze al na een dag uit elkaar spatten, er effectief voor zorgend dat ze slecht opgeruimd konden worden. De rijst, klagenzowel Eugene Sledge als Robert Leckie, is verrot en bevat (doodgekookte) wormen en maden. De Japanners hebben vaak helemáál niks te eten en lijden al snel gruwelijke honger. Leckie vertelt dat hij op veel provisorische graven de volgende tekst geschreven zag, soms met in de grond gedrukte hulzen uitgespeld:
And when he gets to Heaven
To St. Peter he will tell:
One more Marine reporting, sir–
I've served my time in Hell.
De Japanners lieten elke nacht minstens één bommenwerper over het eiland cirkelen, op zoek naar een prooi. Vanwege het geluid werd het altijd aanwezige vliegtuig 'Washing Machine Charlie' genoemd. Leckie: “Charlie did not kill many people, but, like Macbeth, he murdered sleep.”
Red are the flashing tracers,
Yellow the bursting shells.
Hoarse is the cry of men who die
Shrill are the woundeds' yells.
Falling, the faltering foemen
Beneath our guns lie heaped.
By greenish glare of rocket's flare
We see the harvest reaped.
Het meest tragische aan Guadalcanal is overigens dat het eiland al heel snel helemaal niet meer belangrijk was omdat andere eilanden honderden kilometers verderop werden aangevallen. Toch bleek het, zoals gesteld in het begin, het begin van de bevrijding van een wereld die onder het juk van dictatuur en onmenselijkheid zwichtte.
Laten we het verder kort houden en niet ingaan op de rest van de gruwelen: ook FOK!toen is alweer de hele avond druk bezig. De Wikipedia over de Guadalcanal-strijd is overcompleet, wie het eiland YouTube't krijgt tientallen docu's van een uur of langer [één goede hierboven] en er zijn de al genoemde eerste twee 'The Pacific'-afleveringen.
Uiteindelijk won de VS: generaalmajoor Alexander Patch zei treffend: “Tokio Express heeft niet langer haar eindstation op Guadalcanal.”
Japanse mentaliteit: benodigd cultuurrelativisme
Voor Amerikaanse troepen bleek al heel snel dat Japanners niet opgaven. Maar een fractie liet zich krijgsgevangen nemen, het overgrote deel vocht door tot het bittere, bloederige en vaak hongerige einde. Destijds werd gezegd dat 'de Jap' nu eenmaal zo was. Als volk, als ras. Ingebakken in het DNA. Tegenwoordig weten we dat het daar niet veel mee te maken heeft: geen nature maar nurture.
De Japanse cultuur kennen we tot op de dag van vandaag als één die zeer opofferingsgezind is: het individu heeft een minder belangrijke positie dan in het Westen, 'meegaan in de stroom' is erg belangrijk en emoties en meningen worden zelden ongevraagd getoond en gegeven. Ongetwijfeld dachten sommige Japanners genuanceerder, maar die waren wel wijs genoeg om die mening in een militaire dictatuur voor zich te houden.
In oorlogstijd kwamen al die culturele aspecten echter ten dienst te staan van de Keizer, de overwinning, de verovering. Alsmaar verder en verder en orders zijn orders. Liever dood dan je naasten beschamen. Liever sterven dan vernedering. Een 16e-eeuwse afbeelding van seppuku:
Liever seppuku/banzai/harakiri/kamikaze, zelfs nu nog
Liever van je leven dan van je eer beroofd. Hetzelfde zou worden gezien bij de beurskrach van 1987, die vooral in Japan erg hard aankwam. Veel plotseling failliete bankiers kozen toen ook liever voor zelfmoord dan voor schaamte. Zelfmoordcijfers liggen nog altijd hoog in Japan.
Ook vrouwen en (toen) kinderen geven ronduit aan, tot de dood gevochten te zullen hebben als Amerika tóch aan een invasie van Japan zou zijn begonnen. Opnieuw liever dood dan geschonden eer door je over te geven.
Atoomdiscussie op 9-8; Japanse bezettingsdiscussie hier
Die discussie is dubbel: 'zou Japan zich overgegeven hebben zonder atoombommen of niet? Aan de ene kant praktisch compleet verwoest en lamgelegd, aan de andere kant een ogenschijnlijk nationale afkeer van beschamende overgave en een vaste wil tot de dood door te vechten?' Vandaag werd een deel van het Pacifisch Strijdtheater besproken, 9 augustus opnieuw (voor de laatste maal) het atomische.
Eigen input, bronnen, (familie)geschiedenis [bijvoorbeeld uit Nederlands-Indië] of uitgebreidere verhalen van en over Japan(ners) in het Pacifisch Strijdtheater? Laat het weten in de reacties hieronder.
"Cease fire!" -the words go ringing,
Over the heaps of the slain.
The battle's won, the Rising Sun
Lies riddled on the plain.
St. Michael, angel of battle
We praise you to God on high.
The foe you gave was strong and brave
And unafraid to die.
False is the vaunt of the victor,
Empty our living pride.
For those who fell there is no hell-
Not for the brave who died.
Lezen:
Wiki: Guadalcanal Campaign
Wiki: Battle of the Tenaru
Kijken:
'The Pacific'
'The Thin Red Line'
Luisteren:
Muziek in de Tweede Wereldoorlog is opmerkelijk vrolijker, sneller en swingender dan in de jaren ervoor en erna. Als je de stukken van de afgelopen dagen hebt gelezen snap je waarschijnlijk goed waarom. Daarom een vrolijke grote hit uit '42:
Bigbandlegende Glenn Miller stond begin jaren '40 jarenlang continu op één met steeds andere nummers. Hij zou zelf omkomen in een vliegtuigongeluk toen hij troepen zou gaan vermaken in Frankrijk. Begin 1942 werd dit thirtiesnummer succesvol gecoverd; het gaat over een jongen die zijn liefje vraagt met niemand 'onder de appelboom' te zitten tot hij terug is van de oorlog.
Het nummer werd herhaaldelijk een flinke hit, steeds met een andere artiest. De beste (imho) is de 'originele' Millercover:
De bekendste versie is achteraf die van de Andrew Sisters uit een film van de zomer van '42. Aangezien nieuwe films regulier getoond werden aan soldaten als een vorm van afleiding zullen veel Guadalcanal-troepen deze beelden nog vers op hun netvlies hebben gehad toen ze het eiland binnenvielen:
[Intro Andrew Sisters-versie:
I wrote my mother, I wrote my father
And now I'm writing you too
I'm sure of mother, I'm sure of father
And now I want to be sure, very, very sure of you]
Don't sit under the apple tree with anyone else but me
Anyone else but me, anyone else but me
No, no, no, don't sit under the apple tree with anyone else but me
Till I come marching home
Don't go walkin' down Lover's Lane with anyone else but me
Anyone else but me, anyone else but me
No, no, no, don't go walkin' down Lover's Lane with anyone else but me
Till I come marching home
I just got word from a guy who heard from the guy next door to me
The girl he met just loves to pet and it fits you to a T
So, don't sit under the apple tree with anyone else but me
Till I come marching home
[Extra Glenn Miller-coupletten:
Don't give out with those lips of yours to anyone else but me
Anyone else but me, anyone else but me No! No! No!
Watch the girls on the foreign shores, you'll have to report to me
When you come marchin' home
Don't hold anyone on your knee, you better be true to me
You better be true to me, you better be true to me
Don't hold anyone on your knee, you're gettin' the third degree
When you come marchin' home
You're on your own where there is no phone and I can't keep tab on you
Be fair to me, I'll guarantee this is one thing that I'll do
I won't sit under the apple tree with anyone else but you
Till you come marchin' home
Don't sit under the apple tree with anyone else but me
I know the apple tree is reserved for you and me
And I'll be true till you come marchin' home]
