FOK!toen: Columbus naar Amerika

FOK!toen neemt je mee naar het zuiden van Spanje. Vandaag precies 521 jaar geleden vertrok Christoffel Columbus namelijk om Amerika te gaan ontdekken (en te denken dat het Indonesië is). De route:

Columbus' reizen, copyright vrijgegeven door maker Phirosiberia

Columbus begint Eerste Ontdekkingstocht
ZUID-SPANJE, 03-08-1492. Columbus ging met goedkeuring van koning Ferdinand van Aragón op zoek naar een westelijke route naar Azië. Daarbij nam hij de schepen Pinta en Niña mee, schipperde hij zelf het grootste schip Santa Maria en stuitte hij uiteindelijk stomtoevallig op de Caribische eilanden. Natuurlijk was Columbus niet de eerste Europeaan die Amerika aantrof: al 500 jaar eerder bouwden de Vikingen nederzettingen in wat nu Newfoundland is.  

Columbus maakte een aantal fouten: hij dacht dat de aarde een stuk kleiner was dan-ie echt is (dus moest hij verder varen dan verwacht) en toen hij op de Cariben stuitte was hij ervan overtuigd Japan, China of Indonesië aangetroffen te hebben. Dat zou hij tot zijn dood geloven. 

Amerika zou Columbia moeten heten
Waarom Amerika Amerika heet en niet Columbia, komt door de leugenachtige lapzwans Amerigo Vespucci. Die vervalste een scheepsjournaal van een eigenlijk nooit gevaren 'eerste' reis, zodat hij eerder het vasteland van Amerika ontdekt zou hebben dan Columbus. Dat was een leugen, maar tegen de tijd dat men dat wist, stond 'Amerika' al wereldwijd op de kaarten. Een uitgebreide uitleg van Amerigo's bedrog werd al eerder door FOK! uitgetypt en kun je hier lezen

Op 3 augustus vertrok Columbus richting Canarische Eilanden. Voor je referentiekader: in hetzelfde jaar, 1492, werden alle joden uit Spanje verbannen én werden de moslims definitief van het Iberisch schiereiland geschopt. In de nacht van 11 op 12 oktober werd door Columbus land ontdekt na al een week eerder grote zwermen vogels tegengekomen te zijn. Laten we eens kijken wat Chris zelf vertelt over de reis. Citaten komen uit zijn scheepsjournaal (dat vaak tussen ik, hij en zij switcht) en zijn brief aan Koning Ferdinand van Aragón (geschreven terugkomst op 15 februari 1493).

“De Koning, liefhebber en promotor van het Heilige Christelijke Geloof, vijand van de valse doctrine van Mahomet en van alle afgoderij en ketterij, zond mij, Christobal Colon, naar regio's van India om te zien hoe het er daar uitziet en om te kijken hoe hun bekering naar het Heilige Geloof het best kan worden aangepakt." Columbus werd geridderd tot 'Viceroy en Eeuwige Gouverneur van [alle] Eilanden en Landen' die hij mogelijk zou ontdekken. Op 3 augustus vaart hij naar de Canarische Eilanden.

Columbus aan boord, door Carl von Piloty

AMERIKA, 12-10-1492. Rond twee uur 's nachts op 11 kilometer afstand schreeuwde zeeman Rodrigo de Triana 'Land in zicht!' Men bleef er langzaam heen varen en wachtte tot de dag aanbrak.

Aan land, indianen bizar vriendelijk
AMERIKA, 12-10-1492 (tot begin '93). "'s Ochtends voeren ze een baai van het eiland in (...). Snel zagen ze naakte mensen. De Admiraal ging van boord met de koninklijke banier, zijn twee kapiteins met vlaggen. Zo op het strand staand zagen ze erg groene bomen en veel meertjes en een heleboel soorten fruit. De Admiraal riep [iedereen bij elkaar] om in ieders aanwezigheid het ontdekte eiland te claimen voor de Koning en Koningin. Hij stak de verplichte speech af en liet deze noteren. Al snel waren er veel inheemse inwoners van het eiland aan komen lopen.”

Columbus switcht naar de ik-persoon: “Ik besefte dat deze mensen beter in vrijheid konden worden bekeerd tot ons Heilige Geloof dan middels dwang, dit zodat ze vriendelijk zouden blijven. Sommigen gaf ik kleine dingetjes als glazen kralen. Ook gaf ik een hoop andere dingen van weinig waarde, waar ze zo blij mee waren dat ze meteen onze beste vrienden waren, hetgeen ons erg verwonderde.” "Ik verbood de bemanning afval als potscherven te ruilen. De indianen gaven namelijk -als wilden- werkelijk alles wat ze hadden weg."

“Later kwamen ze naar de schepen zwemmen waar ze ons papegaaien en balletjes katoen en speren en veel andere dingen cadeau deden en ruilden voor de kleine dingetjes die wij ze gaven zoals belletjes en kraaltjes. In het kort namen ze alles wat we aanboden aan, en gaven ze zelf bijzonder vrijmoedig allerlei dingen aan ons.”

'Ze zijn allemaal náákt! Zelfs de vrouwen!'
“De mannen en vrouwen hier zijn allemaal even naakt als toen hun moeders ze baarden, hoewel sommige vrouwen één plek afdekken met een blad, een plant of een geweven katoenen netje. Ze hebben geen ijzeren of stalen wapens, noch zijn ze ertoe uitgerust. Dat komt niet omdat ze niet goed gebouwd zijn of geen mooi postuur hebben, maar omdat ze werkelijk ongelooflijk timide zijn. Ze hebben alleen speren met een scherp stuk hout aan het eind vastgebonden."

"Ze gebruiken die speren echter niet. (…) Opnieuw komt dat omdat ze ongeneeslijk schuchter zijn. Als ze echter eenmaal zeker zijn van de zaak en hun angst kwijtraken, zijn ze zó bijzonder argeloos en vrijgevig met alles wat ze bezitten, dat je het moet zien om het te geloven. Ze weigeren niets van hun bezittingen te delen, als je het vraagt: integendeel."

Columbus aan land, door Gergio Delucio

Indianen denken dat Columbus God is
"Ze geloven nergens in en aanbidden niets. Ze geloven allemaal dat kracht en goedheid uit de hemel komen en waren er heilig van overtuigd dat ik, met deze schepen en mannen, uit de hemel was gekomen. Dankzij deze overtuiging werd ik overal ontvangen nadat ze hun schrik te boven waren. Het is niet het resultaat van domheid, want ze zijn erg intelligent. (…) Het komt doordat ze nog nooit aangeklede mensen of dit soort schepen hebben gezien."

"Op het eerste eiland nam ik meteen een aantal indianen met geweld mee, zodat ze van ons kunnen leren en wij van hen informatie kunnen vergaren. Ze begrepen ons al snel, via spraak en gebaren, en wij hen; ze waren heel dienstbaar. Degenen die ik meenam geloofden ook na veel gesprekken nog steeds dat ik uit de hemel kwam en riepen dat ook direct rond als we ergens kwamen. 'Kom, kom, bekijk de mannen die uit de hemel neerdaalden!' schreeuwden ze. Dus kwam telkens iedereen en waren ze direct gedwee, brachten ze voedsel en drinken mee, om het eerbiedig aan te bieden."

Columbus vindt kano's cool
“Ze kwamen naar het schip met een soort uitgehouwen boten, die ze uit de boomstam van één boom maakten, als één geheel. Dat werkte fantastisch want sommige boten waren zo groot dat er 70 of 80 indianen in pasten, elk met een eigen peddel. Andere waren kleiner, tot op éénpersoonsformaat. (…) Ze brachten opnieuw balletjes gesponnen katoen, speren, papegaaien en zoveel andere dingen dat het teveel moeite is om het allemaal op te schrijven.”

“Ik probeerde uit te vogelen of er ergens goud te vinden was. Ik zag namelijk dat één van hen een klein stukje goud in het gat in zijn neus had gestopt. Zo'n gat in hun neus hebben ze allemaal. Met gebarentaal wist ik uit te vogelen dat er een koning zuidelijk van het eiland woonde met enorme hoeveelheden goud.”

Columbus lyrisch over economische mogelijkheden
"Van indianen die ik al had meegenomen begreep ik (…) dat er een kilometer of 100 ten oosten een ander eiland lag, dat ik Hispaniola noemde. Ik volgde opnieuw de noordkust zoals ik bij Cuba deed. (…) Alle eilanden zijn vruchtbaar zonder grenzen en dit eiland al helemaal. Er zijn veel natuurlijke havens (…) en grote rivieren, hetgeen fantastisch is. "

"Het land ligt hoog. De bergen zijn allemaal majestueus en uniek, de duizenden soorten bomen zo hoog dat ze de lucht lijken aan te raken. Ze schijnen nooit hun blad te verliezen en dat geloof ik graa als ik zie hoe ze bloeiden als in Spanje in mei, (…) terwijl het al november was. (…) Hispaniola is een wonder. Zulke rijke aarde om in te zaaien en oogsten, om welk vee je ook wil op te telen, om steden en dorpen op te bouwen. (…) De meeste rivieren bevatten goud."

Columbus reist verder, verder, lijdt schipbreuk

Je hebt een indruk van het verslag en de brief kunnen krijgen – de rest is hieronder de vinden. Ook de níet verzonnen verslagen van Amerigo Vespucci, alle reizen vanaf zijn tweede reis, kortom, zijn zeer de moeite waard. Het ironische is dat men in een pre-kapitalistisch Europa vooral denkt aan winst: waar is het goud? Waar is de nootmuskaat? Waar vinden we peper? Alles lieten ze aan de indianen zien en veel dingen werden netjes aangewezen.

Het treurige is dat de gewelddadige rest van de geschiedenis, die pijnlijk bekend is, al bij deze eerste reizen begon: het grootste deel van de inheemse bevolking van Amerika stierf in de honderd jaar erna door Euraziatische ziektes, veroveringstochten, oorlogen en slavenhandel.

Kinderlijk ontzag voor al dat nieuws
De verslagen zijn daarom héél erg dubbel. Enerzijds zien mannen als Vespucci en Columbus overal mogelijkheden tot kerstening, winst en slavernij. Anderzijds is hun verwondering over al dat prachtige onontdekte land, die unieke volkeren en de vriendelijkheid van de indianen haast kinderlijk te noemen. Alsof je een fictief ontdekkingsverhaal voor kinderen leest, maar dan in het echt. Ze wisten letterlijk niet wat ze zagen.

Toch begon de slavenhandel effectief al bij dat eerste Columbustripje waar hij enkele eilanden (waaronder Cuba en Hispaniola, door de indianen Haíti genoemd) aandeed, zijn schip de Santa Maria vast liet lopen op een zandbank, om uiteindelijk zoals beloofd alsnog een stel indianen naar huis mee te nemen. De meesten stierven onderweg aan Europese ziektes.

Kostbare mislukking door slavernij goed te maken
Columbus liet een man of 40 achter om een legerbasis op Hispaniola te stichten. Een jaar later zou hij alweer terug zijn in Amerika voor nog veel meer ontdekkingen. Hij vertelt de koning dat hij veel te weinig tijd kreeg om alles goed te bekijken maar dat het erop leek dat alleen Cuba al veel groter was dan Engeland en Schotland samen. 

Achteraf kunnen we stellen dat de reis toch behoorlijk mislukte. Hoewel Amerika werd ontdekt weigerde Columbus dat te erkennen als een mogelijkheid. Hij zat vast in het al duizenden jaren bestaande wereldbeeld van één (Grote) oceaan tussen China en Europa. Zijn missie om een snelle route naar China te vinden liep dus op niks uit. Als buit nam hij geen scheepsruimen vol kruiden en zijde mee, maar een paar indianen (waarvan het grootste deel onderweg stierf) en wat waardeloze houten speren.

Daarnaast verloor hij zijn grootste schip. Het was kortom een enorm financieel verlies voor de koning. Columbus stelde voor om het verlies goed te maken met slavernij. Hij kon zo vaak als mogelijk met zoveel schepen mogelijk naar het nieuwe land varen om er slaven te halen. Koningin Isabella van Castilië, de vrouw van Ferdinand van Aragón, weigerde dit echter, opnieuw een klap in het gezicht van Christoffel.

Uiteindelijk zouden er meer slaven náár Amerika vertrekken dan ervandaan gehaald worden. Men dacht destijds dat Afrikanen betere werkkrachten waren dan inheemse Amerikanen.

Tot slot: waarom deels Portugees en deels Spaans?
In 1494 sloten de twee dominante zeemachten van die tijd in het Verdrag van Tordesillas af dat Portugal alles ten óósten van een bepaalde lijn mocht hebben, Spanje de rest ten westen.

De lijn liep zoals je al vermoedt dwars door hedendaags Brazilië (ter hoogte van São Paolo en Brasilia), al was het vasteland ten tijde van het verdrag nog niet ontdekt (dat gebeurde vier jaar later pas). Tevens snoepte Portugal een vrij groot gebied ten westen van de lijn van Spanje af (tegenwoordig west-Brazilië).

Lezen:
Verslag Columbus
Brief Columbus aan Koning van Spanje
Verslag Vespucci (LET OP: zijn volledige 'eerste reis' is verzonnen. De andere drie vonden wel echt plaats.)
Uitleg “'Amerika'? Niet 'Columbia'?”

Luisteren:


Mister Christopher Columbus sailed the sea without a compass

When his men began a rumpus, up spoke Christopher Columbus:

“There is land somewhere, until we get there
We will not go wrong, if we sing, "swing a song"
Since the world is round we'll be safe and sound
'Til our goal is found, we'll just keep rhythm bound

Soon the crew was makin merry
Then came a yell, "Let's drink to Isabelle,
Hum, bring the rum, Ho Hum"

No more mutiny, what a time at sea
With di-plo-ma-cy Christy made his-to-ry