Nederland staat stil bij oorlogsslachtoffers

Nederland herdenkt zaterdag alle Nederlandse burgers en militairen die sinds het begin van de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen in oorlogen en bij vredesoperaties. De Nationale Dodenherdenking in Amsterdam is ook meteen het eerste officiële optreden van koning Willem-Alexander en koningin Máxima. Prinses Beatrix is dit jaar niet aanwezig.

Koning Willem-Alexander en koningin Máxima leggen de eerste krans bij het Nationaal Monument op De Dam, zoals Beatrix altijd met Willem-Alexander deed voor de troonswisseling. Om klokslag 20.00 uur wordt twee minuten stilte in acht genomen.

In Amsterdam begint de Nationale Dodenherdenking al om 18.50 uur met een herdenkingsbijeenkomst in De Nieuwe Kerk. Naast leden van de koninklijke familie wordt de herdenking onder meer bijgewoond door nabestaanden van oorlogsslachtoffers en vertegenwoordigers van de Eerste en Tweede Kamer.

Tijdens de bijeenkomst, die live wordt uitgezonden op de televisie, wordt de 4 mei-voordracht gehouden. Dit jaar mag auteur en journalist Paulien Broekema dat doen. Om 19.20 uur is de herdenkingsbijeenkomst voorbij. Daarna begint het programma op de Dam. Nadat alle kransen zijn gelegd houdt voormalig commandant der strijdkrachten Peter van Uhm een toespraak. De titel van zijn toespraak is 'Saamhorigheid'.

Waar Gennaro P., beter bekend als de Damschreeuwer, zaterdag tijdens de herdenking is, is onbekend. De man ging in 2010 schreeuwen tijdens de twee minuten stilte. In de paniek die daarop volgde raakten tientallen mensen gewond. Het incident vond plaats tijdens de tweede Dodenherdenking na de aanslag op de koninklijke familie tijdens Koninginnedag in Apeldoorn. P. mag van de rechter vijf jaar niet in de buurt van de Dam komen tijdens de dodenherdenking.

De gemeente Amsterdam heeft dit jaar geen noodverordening afgekondigd. Vorig jaar gold nog een afgezwakte noodverordening. Het ging om een zogenoemde lichte bevelsbevoegdheid. Op bevel van de burgemeester konden mensen bijvoorbeeld uit het gebied worden gestuurd.

Rondom de herdenking zijn dit jaar overigens wel extra veiligheidsmaatregelen genomen. Zo is het tussen 19.00 uur en 21.00 uur verboden op een balkon of dakterras te zijn met zicht op het gebied tussen het Nationaal Monument en het Koninklijk Paleis. Ook ramen en deuren moeten gesloten blijven. Delen rondom de Dam zijn afgezet. Vorig jaar werden in Amsterdam rondom de herdenking op de Dam uiteindelijk twaalf mensen opgepakt. Ze maakten zich volgens de politie schuldig aan kleine vergrijpen, zoals het verstoren van de orde en openbare dronkenschap. Er zijn vrijdag meerdere herdenkingen in het land. Onder meer bij de belangrijke oorlogsmonumenten op de Grebbeberg in Rhenen en de Waalsdorpervlakte bij Den Haag wordt stilgestaan bij de slachtoffers van oorlogen en vredesmissies.

Ook in het verkeer wordt stilgestaan bij de dodenherdenking. De NS stopt tijdens de twee minuten stilte alle treinen. Dat gebeurt ieder jaar uit respect voor de nabestaanden. Automobilisten die willen herdenken dienen tijdig een parkeerplaats op te zoeken. Stoppen op de vluchtstrook is verboden. Het luchtverkeer wordt ook aangepast. Van 19.50 uur tot 20.03 uur mogen er geen vliegtuigen opstijgen in Nederland, van 20.00 uur tot 20.03 uur mag er ook niet geland worden.

Uit het Nationaal Vrijheidsonderzoek van het Nationaal Comité 4 en 5 mei bleek deze week dat veel Nederlanders het nog altijd belangrijk vinden dat elk jaar opnieuw wordt stilgestaan bij het herdenken van oorlogsslachtoffers en het vieren van de bevrijding. Volgens de onderzoekers is het draagvlak voor 4 en 5 mei al jaren groot en constant. Dit jaar vindt 84 procent het belangrijk dat op 4 mei wordt herdacht. 73 procent vindt het goed dat jaarlijks op 5 mei de bevrijding wordt gevierd.

De afgelopen dagen was er net als vorig jaar weer aandacht voor de herdenking in Vorden. Daar wilde een afvaardiging van de gemeente Bronckhorst langs een graf met gesneuvelde Duitsers lopen vanwege 'de verzoenende boodschap'. Donderdag maakte de gemeente echter bekend dat dit na overleg met het Nationaal Comité 4 en 5 mei toch niet gaat gebeuren. Het comité vreesde dat de commotie rondom de herdenking in Vorden de nationale herdenking zou overschaduwen. De gemeente Bronckhorst zei zich hierin te herkennen.

Burgemeester Henk Aaldering zou vorig jaar al langs het graf met Duitse soldaten lopen, maar dat leidde toen ook tot ophef. Federatief Joods Nederland spande een kort geding aan waarop de rechtbank in Zutphen de actie verbood. In hoger beroep kreeg de gemeente alsnog gelijk.

Directeur Hans Vuijsje van Stichting Joods Maatschappelijk Werk schreef woensdag een opiniestuk in de Volkskrant. Hij wil dat bij de Nationale Dodenherdenking alleen de slachtoffers in de Tweede Wereldoorlog, onder wie de 102 duizend joodse Nederlanders, worden herdacht. De joodse gemeenschap zou diep zijn gekwetst door de verbreding van de Nationale Dodenherdenking, waarbij ook militairen worden herdacht die na de Tweede Wereldoorlog omkwamen.

Het Nationaal Comité 4 en 5 mei gaf daarop aan dat de Tweede Wereldoorlog het hart van de Nationale Dodenherdenking was, is en blijft. In die oorlog ligt echter een belangrijke motivatie voor Nederland om zich actief in te zetten voor internationale vredesoperaties. Daarom worden ook Nederlandse militairen die omkomen bij de inzet voor vrede en vrijheid elders in de wereld op 4 mei herdacht, aldus het comité.