Weer massaal protest op Tahrir-plein

Meer dan honderdduizend Egyptenaren zijn vrijdag naar het Tahrir-plein in Caïro getrokken om te demonstreren tegen de ontwerpgrondwet die islamistische medestanders van president Mohammed Morsi er vrijdagochtend zonder liberalen of christenen erbij te betrekken door hebben gejast. Ook in Alexandrië en andere steden waren tienduizenden mensen op de been.

Zelfs in de moskee waar de president het vrijdaggebed bezocht klonk protest, toen de dienstdoende predikant Morsi vergeleek met de profeet Mohammed, die als leider verregaande bevoegdheden had.

"Nee tegen tirannie!", vielen moskeebezoekers de sjeik in de rede. Morsi beklom zelf de kansel om de moskeebezoekers te bezweren dat ook hij bezwaar heeft tegen de woorden van de sjeik en dat bestuur door één man in tegenspraak is met de islam.

Vanuit verschillende uithoeken van de hoofdstad trokken mensen naar het Tahrir-plein voor de tweede demonstratie deze week tegen Morsi, de eerste in vrijheid gekozen president van Egypte. Ze werden toegesproken door oppositieleiders Mohamed ElBaradei en Hamdeen Sabbahi.

"Wij zijn vastbesloten om met alle vreedzame middelen, wat er ook nodig mag zijn, door te gaan om onze legitieme rechten te verdedigen", zei ElBaradei. Sabbahi voegde eraan toe dat de protesten doorgaan totdat de ontwerpgrondwet wordt ingetrokken. "De revolutie is terug, wij zullen overwinnen. Wij zijn één tegen het onderdrukkende regime", zei hij.

Morsi vaardigde vorige week decreten uit waarin hij zichzelf verregaande bevoegdheden verleende en de rechterlijke macht buitenspel zette. De besluiten zijn volgens hem tijdelijk, tot er een nieuwe grondwet is. Maar de decreten en de versneld opgestelde ontwerpgrondwet versterken bij veel Egyptenaren het gevoel dat Morsi en de Moslimbroederschap, waarvan hij een telg is, hun verkiezingsoverwinningen gebruiken om de macht te monopoliseren en een nieuwe eenpartijstaat te vormen.

Morsi maakt waarschijnlijk zaterdag een datum bekend, vermoedelijk half december, voor een referendum over de ontwerpgrondwet. Zijn aanhangers willen zaterdag zelf de straat opgaan om het voor 'de islamitische wet' op te nemen. Enkele moslimgeestelijken in Assiut bestempelden tegenstanders van de president vrijdag in hun preken als 'tuig' en 'vijanden van God en de islam'.

De oppositie heeft haar hoop nog gevestigd op de rechterlijke macht, waar veel verzet tegen Morsi bestaat. Het Opperste Grondwettelijke Hof doet zondag uitspraak over ontbinding van de grondwetgevende vergadering. Maar het is de vraag welke consequenties dat heeft voor het grondwetsontwerp dat al door die vergadering is goedgekeurd. Het zal daarom waarschijnlijk aankomen op de vraag welk kamp de meeste mensen op de been krijgt.

Mocht het tot een referendum komen, dan komt de oppositie voor de vraag te staan of zij die boycot, of de kiezers mobiliseert om tegen te stemmen. Egypte staat echter hoe dan ook voor een periode van verdere polarisering.

De ontwerpgrondwet is duidelijk op de islam geënt. De sharia wordt genoemd als basis voor wetgeving en geestelijken krijgen een nog nader te definiëren rol in het wetgevingsproces. De staat dient de zeden en 'het traditionele gezin' te bewaken. Tegelijkertijd worden nieuwe waarborgen ingevoerd om burgerrechten te beschermen. De bijna absolute macht van de president wordt ingeperkt en die van het parlement uitgebreid.

Bijna alle vooruitstrevende en seculiere leden van de grondwetgevende vergadering zijn in de afgelopen weken opgestapt omdat de islamisten het proces om de grondwet op te stellen zouden hebben gekaapt. Daardoor namen donderdag vrijwel alleen maar islamisten deel aan de zitting waarin de voorstellen werden aangenomen. De stemmingen werden pas over een maand of twee verwacht, maar de procedure werd plots versneld om de verwachte uitspraak van het Constitutionele Hof voor te zijn. Haastig werden verschillende nieuwe artikelen opgesteld en goedgekeurd; een ervan brengt het Constitutionele Hof met bijna een derde terug tot elf rechters. Hierdoor zouden verschillende jongere rechters, die fel tegen de Moslimbroederschap zijn, het veld moeten ruimen.