Europa kijkt mee naar geweld in Nederland
De gespannen situatie in Nederland na de moord op Theo van Gogh is ook in het buitenland niet onopgemerkt voorbij gegaan. De Spaanse krant El Mundo signaleert ''een spiraal van fanatisme'' in Nederland, nu als reactie op de moord moskeeën en koranscholen in brand zijn gestoken. Het dagblad omschrijft de toestand als ''zeer ernstig'', omdat ''de spiraal van actie en reactie het fanatisme middenin 'geciviliseerd' Europa naar het hart van de samenleving dreigt te verplaatsen.'' Heel Europa moet volgens El Mundo nu naar Holland kijken om een kwaad te voorkomen dat zich nog verder zou kunnen uitbreiden.De altijd kritische Britse krant The Independent schrijft dat de verstoorde relaties in Nederland tussen moslims en niet-moslims ''weinig goeds voorspellen voor de rest van Europa''. De krant schrijft dat de publieke opinie in Nederland ''jammer genoeg is opgeschoven naar rechts.''. Het blad vreest dat de regering van premier Balkenende verkeerde keuzes zal maken. ''In deze crisistijd moeten de Nederlanders alles doen wat in hun macht is om traditie van vrije meningsuiting te bewaren, maar ze mogen niet toestaan dat geïnstitutionaliseerde islamhaat de prijs is die zij betalen.''
Het Amerikaanse dagblad Newsday noemt de moord op Van Gogh een ''ontnuchterend alarmsignaal voor die genoegzame Europeanen die de dreiging van terreur hebben afgedaan als een gevaar dat vooral op de Verenigde Staten en Israël is gericht.''
Pogrom
Het hardst in zijn oordeel is het Deense dagblad Politiken, dat vreest dat ons land ''in dezelfde logica'' kan vervallen ''die in 1938 leidde tot de Kristallnacht''. Destijds werd de aanslag door een Poolse jood op een Duitse diplomaat aangegrepen om pogroms tegen Duitse en Oostenrijkse joden te beginnen. ''Wij Europeanen moeten van de geschiedenis geleerd hebben dat we tegen zulke opvattingen in verzet moeten komen'', aldus de liberale krant.
Een columnist van de International Herald Tribune, John Vinocur, vraagt zich in een opiniestuk af waarom Nederland de moord op Van Gogh niet op de Europese agenda heeft gezet. ''Hier was een kwestie van zeldzame, levensgrote politieke afmetingen en enorme betekenis voor de Europese bevolking - de moord door een vermoedelijke terrorist op een Nederlandse filmer die moslims treiterde, wegens het feit dat deze ronduit, hoe lomp ook, had gesteld dat de islam niet verenigbaar is met het moderne Europese leven.'' De Nederlanders hadden deze schanddaad op de agenda kunnen zetten als een ontstellende aanslag op ieders vrijheid. Maar men praatte er in Europees verband niet over, constateert de Europawatcher.
Volgens Vinocur heerst het gevoel dat het debat over de plaats van de islam in de Nederlandse samenleving - op zijn volstrekt open en openhartige, geëmotioneerde wijze - veel verder is gegaan dan elders in Europa, zowel in de eerlijkheid waarmee men zijn bezorgdheid uitspreekt als in de onbekommerdheid over woordkeuze en verantwoordelijkheid. De realiteit van het debat in de rest van Europa is echter dat men daar, in tegenstelling tot de Nederlanders, wel een gematigde toon, een consensus zoekt, maar gekweld wordt door angsten.
De moord op Theo van Gogh is volgens Vinocur een aanslag op het vrije woord in Europa, de moordenaar riep in een brief immers op tot de ondergang van Europa. ''Complex in de discussie echter maakt het dat het slachtoffer een provocateur was, die openlijk moslims als geitenneukers bestempelde en oordeelde dat zijn extreme optreden juist zijn beste bescherming was.''
Frankrijk
Verder wijst Vinocur op Frankrijk waar presidents-kanidaat Nicolas Sarkozy de rechtstreekse vraag ontwijkt of de islam verenigbaar is met de geest van de Franse republiek. Vijf maanden geleden werd nog een rapport van de Franse binnenlandse veiligheidsdienst gepubliceerd dat meldde dat het land zo'n 300 islamitische fundamentalistische enclaves telt, waar de Franse wetten en normen vrijwel geen rol spelen. Maar in tegenstelling tot Nederland, waar wel openlijk wordt gediscussieerd over de verenigbaarheid van de islam met de Europese opvattingen over bestuur en democratie - noemde Sarkozy de kwestie van verenigbaarheid te laat. ''De islam is de tweede godsdienst van Frankrijk, daar hebben we mee te leven. Wij moeten hem dus integreren door er een Franse islam van te maken.''. Hoe Sarkozy dat precies wil doen blijft onduidelijk.
