De achterbankgeneratie

Jan Derksen, hoogleraar klinische psychologie aan de Radboud Universiteit in Nijmegen, stelt dat verwende kinderen de maatschappij de komende jaren miljarden gaan kosten. Waarom? Ze hoeven nooit meer door de regen te fietsen naar school, pianoles of de sportclub. Ze worden met de auto gebracht door hun ouders en hij noemt ze dan ook achterbankkinderen. Ze kunnen door die verwennerij niet goed meer omgaan met de ruwe werkelijkheid en teleurstellingen en zitten daarom later al snel bij tegenslag op de sofa bij de psycholoog. Dat is de reden dat de kosten voor de geestelijke gezondheidszorg zijn verdubbeld. In de laatste tien jaar liepen de kosten op van drie miljard naar zes miljard en veertig procent van de patiënten is jonger dan veertig jaar.

Ik zou niet graag patiënt bij hem zijn als hij zonder gedegen onderzoek zulke voorbarige conclusies trekt uit een maatschappelijke trend. Dat kan ik ook, alleen kom ik tot andere conclusies dan hij.

Toen Jan Derksen jong was, kon je veel veiliger over straat. De scholen waren kleiner, de kinderen kregen op school dus meer aandacht en vaak was de moeder nog thuis en hoefden ze niet in een of andere opvang. Kinderen gingen vroeger op hun zesde jaar naar de lagere school en zaten daarvoor op de kleuterschool. In de kleuterschool werd eigenlijk alleen maar gespeeld. Het leren begon pas op de lagere school. Tegenwoordig begint het gesodemieter al op je vierde jaar en leren de kinderen van veel basisscholen al Engels. Ze moeten al op veel jongere leeftijd prestatiegericht bezig zijn. En dat prestatiegericht bezig zijn houdt niet op na schooltijd en ook niet als je volwassen wordt.

Kinderen van deze tijd krijgen verder via televisie en internet een constante stroom van informatie. Bij jongeren is het mobieltje dat ook 's nachts aanblijft veel slechter voor hun geestesgesteldheid dan de achterbank van vader of moeder.

Ik ga regelmatig hardlopen op tijden dat ook de scholen uitgaan. Ik zie dan toch echt heel veel jongeren op de fiets. Ze fietsen net zo makkelijk zonder regenpakken door de regen als wij dat vroeger deden en ik zie ze in de winter ook vaak zonder handschoenen. Dus kom nou niet met de smoes dat die kinderen snel bij tegenslag ontmoedigd raken. Het is meer het tijdsbeeld. De wereld om ons heen is sinds midden jaren tachtig steeds jachtiger geworden. Dat is het probleem

Ik werkte in de jaren tachtig op de afdeling WW van het GAK. We werkten in groepen van zes medewerkers en beoordeelden het recht op WW van mensen die werkloos waren geworden. In onze groep was een medewerker met een of andere spierziekte. Hij werkte wat langzamer door die ziekte, maar dat maakte niet uit, want de anderen in onze groep konden er wel wat bij nemen van hem en zo waren we als groep toch altijd bij met ons werk.

Eind jaren tachtig werden echter normeringen ten aanzien van de werkzaamheden opgesteld. Die normeringen waren gebaseerd op het zogenaamde best practice systeem. Het GAK had diverse kantoren in het hele land. Via tijdmeting werd duidelijk welk kantoor het snelste bepaalde werkzaamheden af had en die normen werden dan in het hele land ingevoerd. Het probleem was echter dat uitkeringsgerechtigden in Tytsjerksteradiel wat minder problemen gaven dan die in de Randstad. Die normeringen waren dus 'wat' aan de krappe kant bij ons. We konden ze al bijna niet halen als we ons tien slagen in de rondte werkten, laat staan dat we ook nog iemand anders konden helpen. Dus viel die medewerker met de spierziekte al snel buiten de boot en kwam in de arbeidsongeschiktheidsuitkeringen terecht.

Sinds die tijd is het alleen maar erger geworden met het geregel van de werkzaamheden. Normen en waarden zijn tegenwoordig niet meer de normen en waarden van Jan Peter Balkenende, maar de normen van nu zijn tijdsgrenzen waarbinnen je moet werken en de waarden zijn doelstellingen die je moet halen. Daar komt nog eens bij dat de ene na de andere reorganisatie plaatsvindt sinds de jaren tachtig.

Werknemers zullen zich in de toekomst steeds vaker moeten omscholen. Veertig jaar bij dezelfde baas zal vrijwel niet meer voorkomen, want daarvoor verandert de maatschappij veel te snel. Internet heeft de maatschappij veranderd en zal dat blijven doen. Je moet bijblijven en flexibel zijn en dat is ook al niet echt bevorderlijk voor de geestelijke rust.

Social media spelen een steeds grotere rol in ons bestaan. Kijk maar eens op een willekeurig station. Iedereen kijkt op zijn of haar mobieltje en dat is echt niet alleen om een spelletje te spelen in afwachting van de trein. Veel mensen worden via de social media bijna geterroriseerd. Ze moeten constant alert blijven op wat er allemaal gebeurt op die social media. De afkorting sm is wat dat betreft symbolisch, want als je echt bij wilt blijven dan moet je jezelf bijna constant geestelijk kwellen. Via de social media krijg je namelijk te maken met een bombardement aan informatie op allerlei gebieden. Muziek, communicatie, nieuwsfeiten en nog veel meer komt dagelijks je hersens binnen. Natuurlijk zijn de voordelen van de social media groot, maar je moet wel in de gaten houden dat geestelijke rust ook erg belangrijk is.

Ik denk dus dat Jan Derksen nog maar eens flink achter zijn oren moet krabben en wat meer moet lezen over de veranderingen in onze samenleving de afgelopen dertig jaar. Dan komt hij er vast wel achter dat de verdubbeling van de kosten in de geestelijke gezondheidszorg niet echt aan de achterbank van de auto te wijten is. Misschien dat dit bij die verwende rijkeluiskindertjes in zijn kennissenkring zo is, maar gewone kinderen en jongeren kunnen wel tegen een stootje en groeien gewoon op tot normale mensen die best met tegenslag kunnen omgaan. Als echter via kortzichtige managers, winstbeluste werkgevers en social media constant op je geestelijke gezondheid wordt ingebeukt dan trekken zelfs veel van die mensen het niet meer.