Moord of medemenselijkheid?

Afgelopen weekend publiceerde het NRC Handelsblad een ingezonden brief van Anneke Tromp. Het is alweer even geleden, maar mevrouw Tromp is de weduwe van de huisarts uit Tuitjenhorn die zelfmoord pleegde, nadat hij een stervende patiënt een grote overdosis morfine had toegediend. Hij was door de Inspectiedienst voor de Gezondheidszorg op non-actief gesteld en justitie stelde een onderzoek in.  

Ze reageerde op het kortgeleden gepresenteerde rapport, waarin een onderzoekscommissie de handelswijze  van de IGz en justitie onderzocht in deze zaak. De conclusie was dat de beide instanties ‘in grote lijnen’ juist gehandeld hebben, maar dat er ‘meer maatwerk’ had moeten worden toegepast. De IGz en het OM moeten beter met elkaar communiceren. Precies over dat gebrek aan maatwerk gaat haar ingezonden brief, waarin zij de instanties kil en afstandelijk handelen verwijt, waarbij haar echtgenoot nooit de kans heeft gekregen om zich op gelijke voet te verweren en in het proces aan zijn lot is overgelaten.

Zoals wel vaker bij dit soort complexe verhalen, deed het bericht ten tijde van publicatie al veel stof opwaaien, voordat goed en wel duidelijk was wat er precies was gebeurd. Meestal sijpelt de ware toedracht maar mondjesmaat naar buiten, terwijl het publieke debat al hevig op gang is gekomen en de oordelen al zijn uitgesproken.

Wat was er ook alweer gebeurd? In november 2013 verscheen een bericht met de strekking dat een huisarts zelfmoord had gepleegd, omdat een co-assistent van het AMC bij haar opleidingsinstituut geklikt had over een onorthodoxe werkwijze bij een euthanasie van een stervende patiënt. “Waar bemoeit die co zich mee?” was de mening op mijn werk.

Toen een paar dagen later naar voren kwam dat de huisarts in feite een overhaaste euthanasie had toegepast met een honderdvoud van de gangbare dosering morfine voor palliatieve sedatie, sloeg de mening echter totaal om. Ook zou hij patiënt, familie en de thuiszorg niet hebben ingelicht over de consequenties van dit handelen. Wat een onverantwoordelijke en verwijtbare eigenrichting om zo te werk te gaan. Dit was ook de fase dat er allerlei broodje-aapverhalen over Tromp de ronde gingen doen. Er staat me iets van bij dat hij in één versie ook plastic zakken bij zich zou hebben als hij onverwachts een levensbeëindiging moest verrichten.

Hierna ging het ook snel met de verdere ontwikkeling van de plot. Vanuit het AMC waren zonder wederhoor de IGz en justitie ingeschakeld. Hangende het onderzoek werd hij geschorst. Overvallen door deze werkwijze werd Tromp depressief, werd opgenomen bij de GGZ en pleegde niet veel later zelfmoord. Dit was allemaal al gebeurd, voordat het nieuws naar buiten kwam. De beeldvorming vanuit de media was ook de rechtvaardiging voor de afloop van het verhaal en verdween weer naar de achtergrond.

Maar het verhaal bleef sudderen. Wat was er nou echt gebeurd? Onvoorstelbaar toch, dat een gerespecteerde huisarts met een smetteloze reputatie, ook op het gebied van levenseindeproblematiek, zichzelf op zo’n manier te buiten zou gaan? En waarom het machtsvertoon? Om met George RR Martin te spreken: the devil is in the details.

De toedracht beschrijft bijvoorbeeld dat de patiënt duidelijk op sterven lag en dat er al drie andere artsen langs waren geweest, die nog geen sedatie wilden inzetten. Toen Tromp langskwam lag de man te stikken. Tja, wat doe je dan? Hiervoor zijn er geen regels vastgesteld, behalve dat een arts iemand moet behandelen die acuut een pijnlijk sterfbed ligt te ondergaan. De weduwe van de patiënt heeft het de huisarts nooit kwalijk genomen.

Ook blijkt dat de verklaring van Tromp en zijn advocaat, waarin hij terugkijkt op de casus en de handelswijze en consequenties ervan inzag nooit in het rapport zijn meegenomen. Voor zover ik begrepen heb, hebben IGz en justitie met veel machtsvertoon de huisarts ’s nachts overvallen, onder druk gezet en behoorlijk geïntimideerd. De IGz had in 2012 een tik op de vingers gekregen van de commmissie-Sorgdrager, die hen laksheid had verweten inzake bijvoorbeeld de afhandeling van de zaak rondom de lekkende borstimplantaten en had misschien wat te bewijzen. Het AMC heeft de huisarts in het hele proces laten vallen als een baksteen. Pas na zijn dood bood het ziekenhuis zijn excuses aan voor de afhandeling van zaken.

Een huisarts met een goede reputatie, die onder een bizarre samenloop van omstandigheden moest handelen en koos voor barmhartigheid voor een stikkende patiënt, is dood. Hij lijkt te zijn verzwolgen door een systeem, dat onder een eveneens bizarre samenloop in de vijfde versnelling te werk is gegaan.

De morele waarheid over het handelen van de huisarts zal ergens in het midden liggen. Maar er is ook nog iets als medemenselijkheid. Handelen om lijden te verlichten. En het toepassen van een menselijke maat. Het mag duidelijk zijn dat daar niet de forte van de overheid en aanverwante instanties ligt.