Presenteren kun je leren

Onbewust onbekwaam

Bewust onbekwaam

Bewust bekwaam

Onbewust bekwaam

Is de cyclus die je menigmaal ondergaat gedurende een leerproces waarbij je jezelf geen nieuwe kennis doch vooral vaardigheden aanmeet. Neem nou het besturen van een auto. Als kind zit je naast je ouders en word je overal heengebracht. Kinderfeestjes, voetbaltraining en vakantie. Niks aan de hand. Maar de eerste keer dat je zelf achter het stuur zit vergeet je nooit. Dan leer je begrijpen dat je er nog geen zak van kunt. Menigeen, ook ik, vraagt zich op dat moment af of hij deze vaardigheid ooit onder de knie zal krijgen. Met zweet onder de armen passeer je al dan niet voor de derde maal het examen. Dan moet je ineens jezelf maar zien te redden in het verkeer. Pas na maanden, soms jaren, ervaar je de auto als een verlengstuk van je lichaam en manoeuvreer je jezelf gedachteloos door de ochtendspits, terwijl je wegdroomt bij een muziekje.

Dat geldt ook voor mij. Het leerproces wat ik momenteel onderga en met jou ga delen is nogal persoonlijk: presenteren. Ofwel, in je eentje tegen een club mensen aanpraten. Voor de een is het de normaalste zaak ter wereld, voor de ander is het doodeng. Het roept een angst op die diep geworteld zit in ons oerinstinct. De angst om te worden afgewezen door een groep. Die speelde mij parten. Niet vreemd, want in het verleden is die angst voor mij een aantal keer werkelijkheid geworden.

Voor wie het niet weet: het gebrek aan deze vaardigheid is een carrièrekiller. Je kunt prima twee masters hebben en een indrukwekkend cv, maar als je niet beschikt over de vaardigheid om jouw gedachten met een groep mensen te delen, en in plaats daarvan met weinig zelfvertrouwen staat te stuntelen of erger nog; je mond houdt, dan loop je tegen een barrière aan.

Nadat ik een enkele keer de ‘bewust onbekwaam’ grens had aangetikt, besloot ik na die nare ervaring dat ik het gewoon niet kan. Jaren en jaren heb ik dit soort situaties ontlopen. Maar dat werd gezien. Het begon op te vallen en ik werd daarop aangesproken. In plaats van onderuit te worden geschoffeld werd mij hulp aangeboden.

Het bleek dat ik niet de enige was, die moeite had met zoiets simpels als het houden van een praatje tegen een groep mensen. Er werd mij uitgelegd dat het een vaardigheid is die je kunt leren. Net als autorijden. Niet in een dag, niet in een week, maar het kan, zo vertelde een ervaringsdeskundige mij. Met mijn trainer sprak ik af dat ik minstens een keer per maand een gelegenheid uitzocht om tegen mensen te praten. Uiteraard beginnen met kleine groepjes. Drie tot vier toehoorders. En evalueren. Sprak ik duidelijk, maakte ik oogcontact, nam ik genoeg pauzes. Dat soort werk.

Iedere keer nam ik een ander aspect van mijn te leren vaardigheid onder de loep en deze schaafde ik net zolang bij, totdat ik ‘m voldoende achtte. Daarna koos ik de volgende. Stemvolume, wat doe ik met mijn handen, ‘stakeholder engagement’. Ik kwam tot de conclusie dat de trainer en de ervaringsdeskundige gelijk hadden. Je kan het leren.

Tegelijkertijd groeide ik door de jaren heen ook op een ander niveau. Inhoudelijke kennis is in mijn business heel belangrijk. Geenszins wil ik beweren een alwetend orakel te zijn, maar mijn kennis reikte na verloop van tijd ver genoeg om tijdens vergaderingen anderen aan te spreken op de onzin die ze verkondigden, of juist om de discussie een wending in de juiste richting te geven. Dat deed ik ook. Langzaam veranderde ik van een verlegen en stille deelnemer aan vergaderingen naar iemand die het prima weet te verwoorden. En daarvoor waardering krijgt.

En nu?

Ik zit op de grens tussen ‘bewust bekwaam’ en ‘onbewust bekwaam’. In sommige gevallen ben ik er al voorbij. Met name als mijn praatje moet gaan over materie die ik uitstekend beheers. Zo werd me onlangs gevraagd om een presentatie te houden over mijn ‘area of expertise’ aan een clubje nieuwkomers. Wegens drukte had ik het niet kunnen voorbereiden en zonder grote problemen heb ik me daardoorheen geworsteld. Niet 'flawless', en zeker niet zo goed als wanneer ik me wel had voorbereid, maar toch. Het feit dat ik dit blijkbaar durfde was voor mij een enorme mijlpaal. Een openbaring.

Geloof het of niet, morgen ga ik een grote klus doen. De grootste tot nu toe. Helaas is het geen leuke. Mijn toehoorders zullen niet allemaal even blij zijn met wat ik ze ga vertellen. Dus ik ben weer helemaal tot in de puntjes voorbereid. Terug naar ‘bewust bekwaam’. Prima, want ik kan het.