Begeistert

Het is verbazingwekkend hoeveel muziek er te maken is met een viool met maar één snaar. Fascinerend, maar op een gegeven moment komt het je neus uit. Alsof je de nieuwe plaat van U2 achter elkaar probeert te luisteren, dodelijk vermoeiend. Het discours in de blogosfeer is langzaam aan het verworden tot zo’n éénsnarig instrument. Iedereen lijkt namelijk expert te zijn op hetzelfde gebied: religie.

Kort samengevat komt het erop neer dat religie een appendix van de samenleving is, en dan één die aan het ontsteken is. We hebben er niets aan, het zit ons in de weg en het moet verdwijnen. Deze standpunten worden vervolgens op een heerlijk pedant rationeel-wetenschappelijk wijze met medische, historische of morele gronden onderbouwd. Zeer zelden, om niet te zeggen nooit, komt dit ook maar in de buurt van wat zo mooi het ‘geestelijke’ wordt genoemd. Want mensen van de geest, dat zijn wij immers al lang niet meer. Wij zijn wetenschappers! Weldenkende, tolerante wetenschappers met een open blik!

Nee. Materialistische nihilisten, dat zijn we. De geest is slechts een hersenspinsel, gereduceerd tot elektrische impulsen in ons brein. Waar het in alle uitermate hoogmoedige maar o zo slimme deductie werkelijk schreeuwend aan ontbreekt is de vraag waarom die geestelijke wereld door zovelen dan toch als essentieel voor het bestaan wordt beschouwd. Wat voor oerdriften hier aan ten grondslag liggen, is daarmee volslagen irrelevant. Het gaat om invulling geven aan het geestelijke aspect van het bestaan. Sterker nog: om de verhouding tussen lichaam en geest. En er zijn maar weinigen die daadwerkelijk tot de essentie hiervan door weten te dringen.

Natuurlijk biedt Phineas Gage een razend interessante inkijk in de materiële kant van deze verhouding. Uiteraard is onze evolutie waanzinnig belangrijk in het verklaren van ons bewustzijn. Maar hier komt de eensnarige viool om de hoek, want deze inzichten bouwen telkens voort op één en dezelfde zienswijze. Het probleem is dat deze invalshoek wat mij betreft geen recht doet aan het werkelijke geheim van het leven. Het domein van de geest en ziel, het domein van de werkelijke kunst en innerlijke strijd, kortom het domein van de menselijkheid, laat hij namelijk onaangeroerd.

En dat is nu één van de belangrijkste redenen waarom de nihilistische viool zovelen niet aanspreekt. Er missen drie snaren, en dat zijn Ziel, Geest en Goddelijkheid. Het samenspel tussen alle vier de snaren is mateloos interessant en ingewikkeld, juist omdat zij samen het geheim van het leven laten klinken. In de samenklank tussen lichaam, ziel en geest huist namelijk de goddelijkheid van ons bestaan, hoe je daar ook invulling aan wilt geven. En zoals Herman Hesse het weergaloos zegt: “mit dem Geheimnis leben und im Geheimnis leben, heisst demütiges Jasagen zum Ganzen, heisst Lieben und Dienen*.”

*vrij vertaald: “met dat geheim leven en in dat geheim leven, dat is het nederig instemmen met het Geheel, dat is liefhebben en dienen.” (H. Ball, Herman Hesse)

Deze column werd geschreven door Daniël van blogcollectief Kaf.