Jagten, Festen en Dogme 95
Ik had 'm al een tijdje, maar was er nooit aan toegekomen: de Deense film Jagten, ofwel The Hunt, met Mads Mikkelsen in de hoofdrol. Nu het nog enkele maanden wachten is op het nieuwe seizoen van één der beste series ooit, Hannibal, waarin hij de hoofdrol speelt, leek het een goed idee om dan maar Mads-films te gaan kijken. Dus zette ik Jagten aan.
Ik zal de film niet spoileren. Wel kan ik aangeven dat wie 'm nog niet gezien heeft, dat zo snel mogelijk zou moeten doen. Het is niet alleen één van de best gewaardeerde films van de afgelopen tien jaar, maar ook een zeer aangrijpend verhaal waar je je heel goed iets bij voor kunt stellen.
Wat er met Mads -de hoofdpersoon- gebeurt, gebeurt jaarlijks met duizenden mensen wereldwijd. En hoewel de reacties op wat hij zou hebben gedaan heel begrijpelijk zijn, is het ook begrijpelijk dat het -indien je valselijk beschuldigd wordt- je hele leven kapot kan maken, tot ver na de gebeurtenis zelf. Dat je het stigma nooit meer kwijt raakt.
Goed, ik was dus verkocht. Meteen keek ik of regisseur Thomas Vinterberg ook andere klassiekers had gemaakt. Dat is het geval: zijn 1998-film Festen (het feest/de viering) werd zo mogelijk nóg hoger aangeschreven. Ook die film -over een rijke familie met diepe, decennia-lang genegeerde schandalen en zondes die bovenkomen op de zestigste verjaardag van de pater familias- grijpt je bij de strot en laat niet los tot de credits rollen. Wel vroeg ik me af: had men in 1998 geen betere camera's in Denemarken?
Natuurlijk wel. De film bleek opgenomen te zijn aan de hand van de zeer limiterende regels van Dogme 95, een project dat Lars von Trier en Vinterberg in 1995 in Cannes aankondigden en volgens de regels waarvan er enkele tientallen films zijn gemaakt. Die regels dienden ertoe om in een industrie waarin elke film miljoenen kost, jezelf als regisseur zoveel mogelijk te limiteren (en toch te proberen een mooie film te maken). Als volgt:
1. Opnames dienen op locatie plaats te vinden. Rekwisieten en decors mogen niet worden toegevoegd (als een bepaald rekwisiet noodzakelijk is voor het verhaal, moet een locatie worden gekozen waar dit rekwisiet aanwezig is).
2. Geluid dient nooit los van de beelden te worden gemaakt, of andersom. (Muziek mag niet worden gebruikt, tenzij aanwezig waar de scène wordt gefilmd.)
3. De camera dient in de hand te worden gehouden. Elke beweging of fixatie die uit de hand kan worden bereikt is toegestaan. (De film dient niet plaats te vinden waar de camera staat, schieten dient plaats te vinden waar de film zich afspeelt.)
4. De film dient in kleur te zijn. Speciale belichting is niet toegestaan. (Als er te weinig licht is, moet de scène worden afgebroken of dient een enkele lamp aan de camera te worden bevestigd.)
5. Optische effecten en filters zijn verboden.
6. De film mag geen oppervlakkige actie bevatten. (Moorden, wapens etc. dienen niet voor te komen.)
7. Vervreemding in tijd en plaats is verboden. (Dat wil zeggen dat de film plaatsvindt in het hier en nu.)
8. Genrefilms zijn niet toegestaan.
9. Het filmformaat is Academy 35 mm.
10. De filmregisseur wordt niet genoemd op de aftiteling.
De tweede film die in dit genre gemaakt werd was van de hand van de medebedenker van het concept, Lars von Trier, en heet Idioterne (de idioten). Vanzelfsprekend ga ik ook die binnenkort eens opsnorren en bekijken. Het concept fascineert: een lineaire film, geen goedkoop amusement, geen duidelijk genre, geen filters of extra belichting, alles in 4:3, alles handheld - een totaal andere ervaring dan de gemiddelde Hollywoodfilm.
Het concept is overigens in 2005 ten grave gedragen. Beide regisseurs sloegen andere wegen in en hebben zichzelf opnieuw in the picture gezet met weer hele andere films, wat meer 'mainstream' qua productie dan Festen en Idioterne. Toch is met de opkomst van mobieltjes en camera's waar iedereen mee overweg kan en met een veel hogere resolutie, de mogelijkheid om aan de hand van de Dogme 95-regels goedkope maar goede films te maken, groter dan ooit tevoren. In principe zou elke leek het moeten kunnen - als het script en de regie maar goed genoeg zijn, natuurlijk.
Welke Dogme 95-films ken jij en/of raad je aan? Bevalt de stijl je wel of totaal niet? (Ik moest zelf wel even wennen.)
De trailer van de eerste Dogme 95-film, Festen.