Maatschappelijk verantwoord traumatiseren

Vaak staan opvoeders voor een dilemma wat ze kinderen zullen vertellen over de Tweede Wereldoorlog of andere oorlogen.
We willen kinderen iets leren over het leven, over de geschiedenis en ook over wat er in de wereld aan de hand is.
Daar heb ik niets op tegen, alleen weet ik niet of we hen op moeten zadelen met schokkende verhalen. We gaan er maar vanuit, dat kinderen vanaf een bepaalde leeftijd of een bepaalde klas toe zijn aan die confrontatie, terwijl ieder kind anders is. Bovendien zijn het volwassenen die oorlog voeren, de kinderen moeten het ondergaan.

Ik weet nog dat ik twaalf jaar was en er op het jeugdjournaal een documentaire over de Tweede Wereldoorlog te zien was.
Het jeugdjournaal bekeken we wekelijks op school. Tot drie keer toe een filmpje over WOII.
De informatie kon ik niet bevatten en zodoende raakte ik er helemaal in verstrikt. Ik raakte in een soort schoktoestand. De leeftijdsgrens van zulke filmpjes zou eigenlijk 16+ moeten zijn.
Pas later kon ik verbanden leggen en verdiepte ik me in het waarom mensen elkaar zoiets aandoen.

Ik denk dat leerkrachten en berichtgevers heel voorzichtig moeten zijn met wat ze kinderen vertellen over de gruwelen van een oorlog. Het is voor volwassenen niet eens te bevatten.
Het journaal geeft vooral de problemen, rampen en oorlogen weer.
Het helpt ook niet om empathie te ontwikkelen bij kinderen en zal weinig bijdragen aan de wereldvrede. We willen kinderen leren delen en samenwerken en vervolgens zien ze op de televisie hoe volwassenen elkaar naar het leven staan.
In het boek 'De magische wereld van het kind' Selma Fraiberg, stond een voorbeeld van een achtjarig kind, dat zei: “De joden moeten toch wel iets hebben misdaan, dat ze zo gestraft werden.”

Van nature hebben kinderen een afkeer voor geweld en wreedheid. Ze kunnen hun hart sluiten, als zelfbescherming. Of ze krijgen nachtmerries of worden bang en onzeker. Ze denken bijvoorbeeld dat er weer oorlog komt.
Er zijn ook kinderen van zes jaar en jonger die het journaal zien. Zij kunnen het als iets beschouwen dat bij het leven hoort. 'Vrede is ideaal, maar oorlog is normaal'. Zoiets.
Ouders van zulke jonge kinderen kunnen beter het nieuws opnemen of terugzien op internet. Als kinderen uit zichzelf met vragen komen, hebben ze wel behoefte aan een antwoord en vaak ook aan geruststelling. Het gebeurt niet hier/nu.
Verder voelen kinderen zich veilig als het leven zijn normale gang gaat. Denk aan aandacht voor elkaar en het naar-bed-ritueel.

Als kinderen zelf interesse tonen in bepaalde onderwerpen, is het goed om daar op in te gaan. Ze moeten zelf aan kunnen geven waar ze aan toe zijn. Dat is mijn idee van goed onderwijs, ingaan op de vragen die in kinderen leven, in plaats van hen volpompen met schokkende feiten.
Als kinderen mogen werken aan iets waar hun interesse ligt, kunnen ze indrukken en informatie ook veel beter verwerken en maakt hun ontwikkeling sprongen.

Volgens mij zijn mensen er ook niet op gebouwd om te weten wat er allemaal in de wereld speelt.
Vóór het televisie- en radiotijdperk, waren ze vooral op de hoogte van hun eigen omgeving.
Voor mij is kennis net zo belangrijk als vaardigheden. Ook zouden kinderen 'moeten' leren van het echte leven, door hen (weer) in contact te brengen met de natuur.
Veel kinderen weten alles over de milieuproblemen en bedreigde diersoorten in de amazone, maar kennen hun eigen omgeving nauwelijks.
Door alle rampen waarmee ze geconfronteerd worden, kan hun hart zich sluiten. Dit helpt niet om hen zorgzame, milieubewuste mensen te maken. Maar door bossen struinen, in de golven springen, in het gras liggen en de zintuigen open te stellen, krijgen ze een band met de natuur en gaan ze er om geven.
We kunnen kinderen kennis laten maken met de cultuur en geschiedenis, door hen bijvoorbeeld mee te nemen naar musea of hen boeken aan te bieden over en uit andere tijden.
Maar kinderen van elf jaar voor een schoolreisje meenemen naar een voormalig concentratiekamp (omdat het educatief is), lijkt me weer geen goed idee.* Sommige kinderen vinden het vooral boeiend en indrukwekkend, maar anderen kunnen het niet goed verwerken.

Niet dat we onze ogen moeten sluiten voor wat overlevenden van de oorlog hebben meegemaakt. Zij moeten een stem krijgen en houden.
Herdenken is nadenken. 'Opdat wij niet vergeten', is een bekende uitspraak.
Maar laat kinderen, kind zijn.
Het massaal uitmoorden van groepen mensen is geen kost voor basisschoolkinderen.
Helemaal afschermen hoeft niet. De Dodenherdenking iets wat ik ook met zeven jaar al kon begrijpen.

Er zijn overigens mooie jeugdboeken die zich in oorlogstijd afspelen, waardoor een kind zich kan inleven en er een beter beeld van krijgt.
Een persoonlijk verhaal is vaak beter te bevatten.

Bij jonge kinderen zou ik klein beginnen, bijvoorbeeld over het gevaar van buitensluiten. Iets dat aansluit op hun eigen leefwereld. Pesten in de klas meteen bespreekbaar maken.
Als je zes bent, hoef je nog niet alles te weten.
Twaalfjarigen kun je wel over fascisme vertellen, maar de ergste gruwelen (over mensen die uitgehongerd en vergast werden) zou ik weglaten. We kunnen wel vertellen over hoe het nazidom ontstond en hoe en wat zij dachten. Het buitensluiten (daar begon het mee). Ik ga ook uit van waar het kind zelf aan toe is.
Kinderen kunnen meestal goed aangeven wat ze aankunnen en waar ze meer over willen weten. Misschien hebben zij een familielid die de oorlog nog mee heeft gemaakt en er niet over kan of wil praten.

Het verleden maakt deel uit van het heden. Het resoneert door en is geen afgesloten hoofdstuk.
Ook is de geschiedenis meer dan alleen vervolgingen en rampen.
Het is interessant hoe mensen vroeger leefden en hoe de beschaving zich ontwikkelde.
Ook zijn er inspirerende voorbeelden van mensen die de hel op aarde meemaakten en er als een beter mens uit zijn gekomen en veel voor de wereld betekenen.

Tot slot een documentaire over een liefdevolle en bevlogen leraar met zijn klas. Om de kinderen te leren over het leven, neemt hij hen mee de natuur in. Door de bossen struinen en in een meer zwemmen.
Het zou menig opvoeder op een wijs spoor kunnen brengen. Kinderen leren niet alleen feiten of vaardigheden, ze leren ook over vriendschap, respect en het leven, wat eraan bijdraagt een wijze wereldburger te worden.

www.nieuwetijdskind.com/japanse-levenslessen/

Ik vond het zelf heel ontroerend.

Link:

* www.ouders.nl/vraagbaken/op-schoolreisje-naar-het-concentratiekamp-groep-8