Leraar uit, YouTube in

Honderd jaar geleden werd een typecursus nemen vast gezien als een goed idee. Er zou immers altijd vraag blijven naar mensen die brieven snel en foutloos konden overtypen. Met mijnwerkers, postbodes en al die andere (in hun vroegere vorm) verdwenen beroepen, is dat hetzelfde. Tot de vooruitgang je inhaalt, lijkt het een veilige keus.

Leraar evenzo. De meeste studenten van vakken die op de middelbare worden gegeven, zien het beroep minstens als een absolute terugvaloptie – if all else fails, is er altijd nog het leraarschap. Wellicht door die illusie van veiligheid verwierp ik daarom ook lang de notie van het overbodig raken van leraren. Maar overbodig worden ze, als je de ontwikkelingen van de laatste twee of drie jaar ziet, op den duur zeker weten.

Er zijn nu al de continu verbeterende en uitbreidende livestreams van colleges en lessen, die je op je gemak thuis met Word of een blocnote en een muziekje op de achtergrond kunt volgen. Toch blijft daar het aspect aan kleven, dat de ene leraar nou eenmaal niet even interessant, duidelijk of compleet uitlegt dan de ander. Daar is echter dankzij de moderne massacommunicatie een simpel antwoord op te verzinnen: YouTube-school.

Zo heet het nu nog niet, natuurlijk, en zo zal het ook wel nooit gaan heten. Toch zijn er op YouTube alleen, los van de rest van het internet, tientallen op pubers en twintigers gerichte educatieve kanalen met de meest uiteenlopende onderwerpen. Stuk voor stuk vatten ze op heel eigen wijze, heel eigen onderwerpen bij de hoorns, brengen het altijd op intelligente en interessante manier, houden het ook voor leken begrijpelijk – de toekomst, kortom.

Zo verzorgt het kanaal CrashCourse snelle (opfris)cursussen over (wereld- en Amerikaanse) geschiedenis, scheikunde, literatuur, natuurkunde en wat niet al. De comments indiceren een bizar hoog aantal kijkers dat de filmpjes gebruikt als voorbereiding voor aanstaande proefwerken. Dan is er minutephysics, die middels geinige experimenten en anekdotes, filmpjes maken over elk mogelijk element en elk denkbaar scheikundig nieuwsfeitje.

CGPGrey, al eerder in columns genoemd, maakt in snel gesproken filmpjes vaak heel complexe onderwerpen duidelijk, van de staatsvorm van Groot-Brittannië tot de kredietcrisis en van Nederland/Holland tot het uiterst complexe middeleeuwse bestuur van Londen. En Vsauce beantwoordt op ludiek-wetenschappelijke manier de vragen die iedereen weleens heeft gesteld:

Wat als we in de ruimte geboren werden? Waarom zoenen mensen? Waarom zijn zoogdieren nooit zo groot geworden als dino's? Wat als de zon plots zou verdwijnen? Hoeveel weegt een schaduw? Zullen we het ooit nog meemaken, andere sterren te bezoeken? Stelt jezelf opeten de dood uit? Hoeveel foto's zijn er ooit genomen?

Ter afsluiting van een zeer summiere en incomplete samenvatting, is er het absoluut favoriete kanaal van Gramps, numberphile. Enthousiaste wiskundigen leggen op klootjesvolkniveau de meest complexe wiskundige zaken uit – Enigma, pi, tau, 69!, de vele soorten oneindigheid, u(/de user) roept, zij draaien.

Het kan niet anders, dan dat dit soort op zichzelf opererende vrijwilligers en mini-bedrijfjes, steeds meer professionaliseren en uiteindelijk bij wijze van spreken hele vakken online kunnen aanbieden, met filmpjes die je altijd kunt stopzetten, opnieuw kunt kijken, compleet, vriendelijk en humoristisch – het zal een gat in de markt blijken te zijn en zoals ik stelde in de column, uiteindelijk weleens opnieuw een hele beroepsgroep vrij definitief overbodig maken.

Natuurlijk zal niet elk aspect van scholing door een geniaal in elkaar geprutst YouTube-filmpje vervangen kunnen worden. Ook zou kinderen thuis opsluiten nogal slecht zijn voor het sociale aspect van de opvoeding. Toch lijken ook leraren de komende decennia zich terdege wat van de lijfspreuk van D66 aan te moeten gaan trekken: een leven lang leren is geen slecht idee als je geen idee meer hebt of je over tien jaar nog wel werk hebt, laat staan een vast contract.