De andere halve waarheid over roken

Volgens de laatste cijfers van Stivoro (Stichting voorlichting roken) zou minder dan een kwart van de Nederlanders boven de vijftien nog roken. Dan is mijn eerste gedachte: hoe kunnen zo weinig rokers zoveel rook produceren? Als je lopend of met de fiets van A naar B moet, op een terrasje van de zon probeert te genieten, of op het verkeerde moment de verkeerde deur opendoet, dan blijkt dat de rookgordijnen zich aardig weten te handhaven. De overgebleven rokers doen kennelijk hun stinkende best. Afhankelijk van welk onderzoek je raadpleegt, steken ze gemiddeld tien-en-een-half of veertien (over dat verschil straks meer) sigaretten of shagjes per dag op. Is dat veel? Zijn meer dan tien frikadellen op een dag veel? Het is dus veel, maar anderzijds is het nog niet eens één sigaret per uur. Zo'n ding brandt een paar minuten dus ook een roker is het merendeel van zijn tijd niet-roker. Kloppen die cijfers eigenlijk wel? Ik dook er even in.

Spreken verstokte-/nog-/ex-/niet-rokers de waarheid als gevraagd wordt naar hun (niet-)rook gedrag? Want zo onderzoeken ze dat, gewoon vragen. Rookt u, en zo ja, hoeveel? Het wordt onderzocht door het CBS, en in opdracht van Stivoro door TNS/Nipo. Stivoro telt een roker pas mee vanaf vijftien jaar, het CBS al bij twaalf. Wat betreft het percentage rokers zijn de uitkomsten ongeveer gelijk, 25%. Was te verwachten, hoe kan je je vergissen als je wordt gevraagd of je rookt? Wie nooit rookt is niet-roker, de rest dus roker. Maar kennelijk is het een stuk moeilijker om altijd het goede antwoord te geven op de vraag hoeveel sigaretten, kant en klaar of zelfgedraaid, er per dag doorheen gaan. Tien-en-een-half of veertien op een dag, dat scheelt nogal. Even een rekensommetje. Om jeugdige rokertjes niet buiten beschouwing te hoeven laten, ga ik uit van de CBS-cijfers. In 2008 waren er 3,6 miljoen rokers. Als ze 365 dagen per jaar gemiddeld tien-en-een-halve sigaret per dag opsteken, dan is de uitkomst van het sommetje 13,8 miljard sigaretten per jaar. Als het er veertien zouden zijn kom je uit op 18,4 miljard. Maar nu de echte cijfers.

25,2 miljard sigaretten en shagjes zijn er in 2008 over de toonbank gegaan. Welk percentage zou daarvan opgerookt zijn? 99,9%? En dat is alleen de legale verkoop. Om de torenhoge accijns te ontlopen wordt naar schatting 8% via illegale kanalen aangeschaft. Zo zitten we al op 27,4 miljard sigaretten. Dat is per roker bijna 21 sigaretten per dag. Het dubbele van de 10,5 per dag die het CBS de rokers ontlokte en altijd nog 50% meer dan de TNS/Nipo onderzoekers, die kennelijk beter doorvragen, het rokend volksdeel wist te ontfutselen.

Dat kettingrokers ergens de tel kwijtraken, daar kan ik me iets bij voorstellen. Maar met dat excuus kan een 'gezelligheidsroker' niet aankomen. Alhoewel het me regelmatig opvalt dat gezelligheidsrokers het al gauw gezellig vinden. Hoe dan ook, voor elke roker, tot welke categorie die zich ook rekent, komt steeds opnieuw dat moment van de waarheid, het moment dat er alweer een pakje leeg is. Wat is de psychologie achter het vertellen van de halve waarheid? Een slecht geweten?